یکم. همه انسان ها خلیفه بالفعل خداوند بر روى زمین نیستند. خلیفه خدا بودن؛ یعنى، مظهر و نشانگر صفات و اسماى الهى بودن. همه انسان ها خلیفه بالقوه هستند. هر اندازه که در صراط مستقیم حرکت کنند و کمالات انسانى را در خود ظاهر سازند و مظهر صفات و اسماى الهى شوند، به همان میزان آن قوه را به فعلیت رسانده و خلیفه الهى و مظهر صفات و اسماى او خواهند بود. بر این اساس، خلافت الهى داراى مراتب و درجات است. انسان هاى کامل در اوج قله خلیفه اللهى، مظهر تام صفات و اسماى الهى اند. از این رو توسّل به امامان معصوم، در واقع استمداد خلیفه بالقوه و یا خلیفه فروتر، از خلیفه بالفعل و فراتر است.
دوّم. انسان در عالمى که بر نظام اسباب و مسببات استوار است – حتى در عین بهره مندى از اوج مقام خلیفةاللهى – براى رسیدن به مقاصد خویش، نیازمند تمسّک به اسباب مادى و معنوى است. و چون خداوند دعا و توسّل را در همین نظام، از اسباب معنوى در جهت برآمدن حاجت ها قرار داده است، بهره مندى از مقام خلیفةاللهى، هیچ منافاتى با توسّل ندارد.
به همین جهت پیامبر اکرم(ص)، علاوه بر توصیه دیگران به توسّل سنن ابن ماجه، ج 1، ص 261؛ مسند احمد بن حنبل، ج 4، ص 138 و مستدرک صحیحین، ج 1، ص 313.، خود نیز براى استجابت دعا به پیامبران قبل از خویش، متوسّل مى شد:
«انس بن مالک مى گوید: روزى که فاطمه بنت اسد فوت کرد، پیامبر اکرم دستور دادند قبر او را حفر کنند، آن گاه خود وارد قبر شد و در آن خوابید و چنین دعا کرد: «اللهم اغفر لامّى فاطمة بنت اسد، و وسّع علیها مدخلها، بحق نبیّک و الانبیاء الذین من قبلى»؛ «خدایا! به حق پیامبرت و پیامبران قبل از من، مادرم فاطمه بنت اسد را بیامرز و جایگاه او را وسعت بخش». وفاء الوفاء، ج 3، ص 898.
دوّم. انسان در عالمى که بر نظام اسباب و مسببات استوار است – حتى در عین بهره مندى از اوج مقام خلیفةاللهى – براى رسیدن به مقاصد خویش، نیازمند تمسّک به اسباب مادى و معنوى است. و چون خداوند دعا و توسّل را در همین نظام، از اسباب معنوى در جهت برآمدن حاجت ها قرار داده است، بهره مندى از مقام خلیفةاللهى، هیچ منافاتى با توسّل ندارد.
به همین جهت پیامبر اکرم(ص)، علاوه بر توصیه دیگران به توسّل سنن ابن ماجه، ج 1، ص 261؛ مسند احمد بن حنبل، ج 4، ص 138 و مستدرک صحیحین، ج 1، ص 313.، خود نیز براى استجابت دعا به پیامبران قبل از خویش، متوسّل مى شد:
«انس بن مالک مى گوید: روزى که فاطمه بنت اسد فوت کرد، پیامبر اکرم دستور دادند قبر او را حفر کنند، آن گاه خود وارد قبر شد و در آن خوابید و چنین دعا کرد: «اللهم اغفر لامّى فاطمة بنت اسد، و وسّع علیها مدخلها، بحق نبیّک و الانبیاء الذین من قبلى»؛ «خدایا! به حق پیامبرت و پیامبران قبل از من، مادرم فاطمه بنت اسد را بیامرز و جایگاه او را وسعت بخش». وفاء الوفاء، ج 3، ص 898.