حديث كساء از نظر سند مخدوش است و بيانگر فضلي هم نيست؟

ابتداي بحث به نكات زير دقت شود: در مورد اين كه پيغمبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ كساء (عباء يا جامه‌اي كه آن وقت معمول بوده) بر خود و چهار نفس مقدس (حضرت علي ـ عليه السلام ـ، حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ‌ ، امام حسن و امام حسين ـ عليهم السلام ـ ) پوشاند؛ هنگام نزول آية شريفه به دو مضمون وارد شده است:
1. اينكه جبرئيل همان وقت آيه‌ تطهير را نازل مي‌كند: « إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً»؛[1] که اين آيه در خانة حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ و يا در بعضي روايات در خانه ام­سلمه نازل شد.
2. پيغمبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ كساء را روي خود و چهار نفس مقدس پوشاند و آية شريفه تطهير را تلاوت فرموده و طبق مدارك و روايات وارده چه در مجامع اهل تسنن و چه در كتب شيعه، پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ مكرراً اين آيه را به مدت چند روز بر در خانة حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ تلاوت فرموده است.
حاكم در كتاب خود «مستدرك علي الصحيحين» چنين گفته است: حدثّني ابوالحسن اسماعيل بن محمد بن الفضل… عن اسماعيل بن عبدالله بن جعفر بن ابي‌طالب، عن ابيه قالَ: لمّا نظرَ رسولُ الله ـ صلّي الله عليه و آله و سلّم ـ اليّ الرحمة هابطةً قالَ: اُدعوُ الي اُدعُوا لي فقالت صفّيةُ: من يا رسول الله؟ قالَ اهلُ بيتي عليّاً و فاطمةَ و الحسنَ و الحُسينَ، فجيءَ بهِم فالقي عليهمُ النّبيُ ـ صلّي الله عليه و آله و سلّم ـ كساءةُ ثمَّ رفعَ يديهِ ثم قالَ: اللّهمّ هولاء آلي فصّل علي محمدٍ و علي آل محمد، و انزلَ الله عزّوجلّ (انما يريدُ الله ليذهبَ عنكمُ الرجس اهل البيت و يطهّركم تطهيرا… قال: هذا حديث صحيح؛[2]حاكم گويد از عبدالله فرزند جعفر بن ابيطالب ـ عليه السلام ـ نقل مي‌كند كه گفت: هنگامي كه رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ مشاهده فرمود رحمت خداوندگاري در حال فرود آمدن است، فرمود: به سوي من بخوانيد! «صفيه» گفت: چه كسي را اي رسول خدا، فرمود: اهل بيت من علي، فاطمه، حسن و حسين ـ عليهم السلام ـ را فراخوانيد. آن گاه كه ايشان آمدند پيامبر اكرم «كساء» خويش را بر آنها افكند و سپس دست­هاي مبارك خويش را بلند كرد و فرمود: خداوندا اينان آل منند پس برمحمد و آلش درود فرست. ‌خداوند متعال هم اين آيه را فرو فرستاد (انّما يريد الله ليذهب … و يطهّركم تطهيراً)، حاكم، سند اين حديث را صحيح دانسته است.

حديث كساء در روايت عايشه
مسلم در صحيح خود چنين مي‌گويد: حدثّنا ابوبكر بنُ أبي شيبة محمد بن عبدالله قالت: قالَتْ عائشةُ: خرجَ النبيُّ غداةً و عليهِ فرطٌ مُرحّلٌ،[3] من شعر اسودَ. فجاءَ الحسن بن عليٍّ فادخلهُ ثمّ جاء الحسين فدخل معهُ ثُم جاءتْ فاطمةُ فأدخَلها، ثم جاء عليُّ فأدخلهُ، ثم قال: انّما يريد الله ليذهب عنكم الرّجس اهل البيتِ و يطهّركم تطهيراً؛ [4]مسلم گويد: از عايشه نقل شد که روزي رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ بيرون آمد و عبايي نقشدار كه از موي سياه بافته شده بود بر دوش داشت. ابتدا حضرت امام حسن مجتبي ـ عليه السلام ـ آمد و او را به زير عبا جاي داد، پس از او حسين آمد، ‌او را هم به زير عبا جاي داد، پس فاطمه آمد و در زير عبا قرار گرفت، بعد علي آمد و او را هم همراه ديگران زير عبا، جاي داد و پس فرمود: «انّما يريد الله ليذهب عنكُم الرجس اهل البيت و يطهّركم تطهيراً»؛ اين روايت در سنن كبري، بيهقي،[5] و تفسير طبري، ج 22، ص 5، و ابن كثير در تفسيرش، ج 3، ص 485 و سيوطي در الدر المنثور، ج 5، ص 198 ـ 199 آورده‌اند.
اما راجع به اين كه حديث كساء فضلي بر آنها نيست، بايد گفت:
الف. فضيلت اهل بيت در صحيح مسلم: مسلم در صحيح خود چنين روايت مي‌كند از صحابي پيامبر زيد بن ارقم به هنگامي كه سؤال شد، اهل بيت كيانند؟ آيا زنان پيامبرند؟ گفت: نه به ذات حق قسم! زن زماني از روزگار را همراه شوهرش مي‌ماند و سپس مرد او را طلاق مي‌دهد و زن هم، به خانة پدر و اقوامش بر مي‌گردد. در حالي كه اهل بيت پيامبر كساني هستند كه رشتة اصيل خويشاوندي با او دارند، و فاميل وي هستند كه صدقه بر آنان حرام است.[6]ب. باز روايتي در خصوص فضيلت امام حسن مجتبي ـ عليه السلام ـ ذكر مي‌كند؛ حدّثني احمدُ بن حنبل حدثنا سفيانُ بن عُيينة.. عن النبي ـ صلّي الله عليه و آله ـ أنّه قال لحسن «اللهم! اِني اُحبّهُ، فأحبُّهُ و احبِبْ من يحبّهُ»؛ پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ در شأن امام حسن مجتبي ـ عليه السلام ـ فرمود: پروردگارا من او را دوست دارم و هر كس او را دوست داشته باشد، من او را دوست خواهم داشت.[7]ج. امتياز اهل بيت در حديث ام سلمه: همان طور كه در حديث ام سلمه ذكر شد، گفت: يا رسول الله من هم از اهل بيت هستم، فرمود، نه تو از اهل بيت من نيستي ولي بر خير و خوبي مي‌باشي. پس ام سلمه گفت كه به خدا سوگند كه پيامبر اين امتياز را به من نداد كه از اهل بيت باشم.[8] طبري در جامع البيان ذيل آية تطهير اين حديث را آورده است.
د. آية تطهير: اكثر قريب به اتفاق علماي اهل تسنن و شيعه دربارة اين آيه گفته‌اند كه منظور اهل بيت (رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ، علي ـ عليه السلام ـ فاطمه و حسن و حسين ـ عليهم السلام ـ مي‌باشند و فضائلي راجع به اين آيه در خصوص اهل بيت روايات و مطالب فراواني را ‌آورده‌اند. از جمله سيوطي در تفسيرش چنين روايت مي‌كند كه: رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود: خداوند خلق خود را دو قسمت فرمود و مرا از بهترينش قرار داد. آن جا كه فرمود: پس قبيله‌ها را به خانواده‌هايي تقسيم فرمود كه مرا در بهترين خانواده‌ها قرار داد و همين است منظور سخن خداي تعالي كه مي‌فرمايد: «انما يريد الله ليذهب عنكمُ الرجس اهلُ البيت و يطهّركم تطهيراً»؛ پس من و اهل بيتم از جميع گناهان پاك و پاكيزه‌ايم. و حتي در اين روايت گفته است كه آية تطهير دربارة پنج نفر نازل شده است.[9] روايات در باب فضيلت خاندان اهل بيت فراوان است.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ امام مسلم بن حجاج نيشابوري، صحيح مسلم، ج چهارم، ص 1872، در باب فضيلت امير المؤمنين و اهل بيت، ‌انتشارات احياء التراث العربي، بيروت.
2ـ امام حافظ محمدبن عبدالله حاكم نيشابوري، المستدرك علي الصحيحين، ج سوم، ص 160، ذيل تفسير سوره احزاب، انتشارات دار الكتب العلميه بيروت.
3ـ امام حافظ ابي بكر احمد بن الحسين بن علي البيهقي، ج دوم، ص 512، باب بيان اهل بيت، انتشارات دار الفكر بيروت.
4ـ امام حافظ محمد بن عيسي الترمذي، الجامع الكبير، ج پنجم، ص 262، انتشارات دار الغرب اسلامي بيروت.
5ـ سيد حسين موسوي كرماني، مجمع الانوار، انتشارات كتابخانة اروميه، قم، ذيل آية تطهير.
9ـ علامه سيد مرتضي عسكري، حديث كساء در مكتب خلفا و اهل بيت ـ عليهم السلام ـ ، ترجمة علي اسلامي، انتشارات موسسه الزهرا، تهران.

پي نوشت ها:
[1] . احزاب/34.
[2] . حافظ محمد بن عبدالله حاكم النيشابوري، المستدرك علي الصحيحين، تهران، انتشارات دارالكتب الاسلاميه، ج3، ص160.
[3] . مرط مرحل: المرط الكساء، مرط: هو الكساء من صوف… المرحل: هو الشيء المنقوش عليه صور حال الابل.
[4] . امام ابن الحسين مسلم بن الحجاج القشيري النيشابوري، صحيح مسلم، بيروت، انتشارات احياء التراث العربي، ج4، ص1883.
[5] . امام حافظ ابي‌بكر احمد بن الحسين بن علي البيهقي، السنن البيهقي، بيروت، انتشارات دار الفكر، ج2، ص512.
[6] . ر.ك: صحيح مسلم، ج4، ص1883.
[7] . ر.ك: همان، ص1882.
[8] . عسكري، سيد مرتضي، حديث كساء در مكتب خلفاء و مكتب اهل بيت، ترجمه علي اسلامي، انتشارات موسسه الزهرا، ص27.
[9] . سيوطي، جلال الدين، الدر المنثور في تفسير المأثور، انتشارات دار الكتب العلميه، بيروت، ج5، ص376.