حديثي در مورد تنبلي از امام محمد باقر ـ عليه السّلام ـ بفرماييد؟

تنبلي يكي از آثار غفلت است كه به شدّت در شرع مقدس اسلام از آن نهي شده است و عامل بسياري از عقب افتادگي ها و محروميّت هاست، در اين رابطه امام علي ـ عليه السّلام ـ مي فرمايند:
الف) الفشل منقصةٌ: كاهلي عامل نقص است، يعني سُستي سبب نقص مرتبه و پستي شخصيت انسان مي گردد.[1]ب) آفةُ النُّجْحِ الكَسَلُ: آفت پيروزي و كاميابي، كاهلي است.[2] يعني رسيدن به مطالب و حاجات و مقامات بلند علمي و معنوي و همچنين دستيابي به اهداف عاليه، با دوري از تنبلي امكان پذير است.
ج) بالعمل يحصل الثواب لا بالكسل: به وسيله عمل، ثواب و پاداش هاي نيكو به دست مي آيد نه با كسالت و كاهلي.[3]در همين راستا بسيار مناسب و روشنگر است، روايتي از امام باقر ـ عليه السّلام ـ که در منابع روائي ما موجود است بيان شود. امام باقر (ع) مي فرمايد:
«ايّاك و الكسل و الضَجر فانَّهُما مفتاحُ كلِّ شرٍ، من كسل لمْ يؤَدِّ حقاً و من ضجرَ لم يصبر علي حقٍّ»
از تنبلي و كم حوصلگي بپرهيز، كه اين دو كليد هر شرّي است. كسي كه تنبلي كند، هيچ حقي را نمي پردازد و اداء نمي كند و آدم كم حوصله، در راه حق ثابت و استوار نمي ماند.[4]در پايان به يكي از روش هاي مهار تنبلي و دوري از تضييع وقت و عمر گرانمايه كه تقسيم اوقات شبانه روز و استقامت داشتن در اجراي اين برنامه است اشاره مي شود. عالم زاهد و مربي نمونه و پارسا جناب شهيد ثاني در كتاب منية المريد في آداب المفيد و المستفيد كه ترجمه آن هم در دسترس مي باشد. مي فرمايد:
ـ شاگرد (طالب علم، دانشجو، كسي كه دنبال يادگيري حرفه و فن است) بايد اوقات و فرصت هاي شبانه روز خود را طبق برنامة خود تقسيم بندي و طرح ريزي نمايد، زيرا اين كار يعني داشتن برنامة روزانة و تقسيم اوقات، موجب بركت و ازدياد عمر علمي و فرصت هاي تحصيلي دانشجو مي گردد. شاگرد بايد باقيماندة عمر خويش را غنيمت بشمارد، زيرا بازماندة عمر انسان آن چنان گرانبهاست كه نمي توان آن را ارزيابي كرد و قيمت و بهائي براي آن تعيين كرد. بهترين اوقات و فرصت ها براي حفظ كردن، سحرها و ساعات پس از نيمه شب و عالي ترين فرصت بحث و گفتگوهاي علمي، ساعات بامدادان و مطلوب ترين موقع براي كتابت و نگارش، اوقات نيمروز و سودمندترين لحظه ها براي بررسي و مطالعه و مذاكره شبانگاهان و بازماندة ساعات روز است.[5]

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ شيوه هاي بالندگي و شكوفائي اراده، (مولف: محمد حسين حق جو، ناشر: انتشارات جواهريان، تهران)
2ـ تعليم و تعلّم از ديدگاه شهيد ثاني و امام خميني ـ رحمهما اللهـ (مولف: سيد احمد فهري، مركز نشر فرهنگي رجاء)

پي نوشت ها:
[1] . آمدي، عبدالواحد، شرح غرر، با شرح جمال الدين محمد خوانساري، تهران، موسسة انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، ج1، ص49، شماره171.
[2] . همان، ‌ج3، ص112.
[3] . همان، ج3، ص228.
[4] . الحراني، محمد حسن، تحف العقول، ترجمة آيت الله شيخ محمد باقر كمره اي، انتشارات كتابچي، ص305، حكمت 31.
[5] . حجتي، سيد محمد باقر، آداب تعليم و تعلّم در اسلام، ترجمه منية المريد آداب المفيد و المستفيد، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، ص644ـ645.