خانه » همه » مذهبی » حفظ معنویت-آثار ماه رمضان

حفظ معنویت-آثار ماه رمضان

بدون تردید یک ماه روزه داری و مبارزه عملی با هواهای نفسانی، تأثیر بسیار عمیقی در روح و روان و سلامت جسمانی انسان دارد؛ اما این که چه کنیم روزه ما اثرش بر نفس و جان باقی بماند، در مرحله نخست باید سعی کنیم که روزه ما کامل و واقعی باشد. آن گاه اثر آن تا سال آینده؛ بلکه برای همیشه باقی خواهد ماند. امام جعفر صادق(ع) می فرماید: «هرگاه روزه دار هستی، پس باید گوش و چشم تو از حرام حتماً صائم باشد. باید جوارح و جمیع اعضای تو از زشتی ها پاک باشد و باید کارهای بیهوده ولغو را از خود دور کنی… لازم است بر تو حلم و وقار و خشوع روزه واقعی (زیرا روزه دار واقعی آن کسی است که کاملاً مراقب و مواظب تمامی شئون زندگی اش باشد که کوچک ترین نواقص شرعی، عرفی و اخلاقی از او مشاهده نگردد)… روزه دار باید در حد امکان سکوت و خاموشی را اختیار کند، مگر ذکر خدا (و کلماتی در حد ضرورت برای رفع نیازمندی هایش). از قهقهه و بلند بلند خندیدن باید اجتناب کند، زیرا خداوند بر خنده های قهقهه خشم دارد».
از این سخنان پر معنای امام صادق(ع) استفاده می شود که روزه وقتی کامل است و ما روزه دار واقعی محسوب می شویم که روزه فقط خودداری از خوردن و آشامیدن نباشد؛ بلکه همه اعضا و جوارح ما روزه باشد. چنین روزه ای کامل و واقعی است و طبعاً اثر آن پایدار خواهد بود. البته علاوه بر آنچه گفته شد، دو عمل مهم دیگر باید انجام دهیم تا اثر روزه تا ماه مبارک رمضان بعدی باقی بماند:
یک. اجتناب از آنچه که موجب زایل شدن اثر روزه می شود. علت غایی روزه دستیابی «تقوا» است. تقوا؛ یعنی، دوری از گناه، چه اینکه گناه با غایت و هدف روزه منافات دارد و در تعارض است و ما هنگامی می توانیم از اثر روزه – که همان تقوای الهی است – به طور مستمر بهره مند شویم که رفتارمان همسو و هم جهت و در راستای تقوا باشد.
دو. علاوه بر اجتناب از گناه، باید ارتباط خود را با آنچه در ماه مبارک رمضان انجام دادیم قطع نکنیم، یعنی، برای تقویت آثار روزه هر از چند گاهی یک روز روزه بگیریم. البته این روزه ها واجب نیست، ولی از نظر کیفیت باید به همان صورتی باشد که در ماه مبارک رمضان روزه می گرفتیم، یعنی، همه اعضا و جوارح ما روزه باشد.
بنابراین استواری عمل و مداومت بر آن، موجب می شود اثر آن عمل باقی بماند:
امام باقر(ع) فرمود: دوست داشتنی ترین عمل نزد خداوند، عملی است که بنده آن را ادامه دهد، اگر چه اندک باشداصول کافی، ج 3، ص 129، ج 2. و یکی از دلایل استمرار عمل، حفظ و بقای اثر آن عمل است. از نظر علمی و تجربی نیز این حقیقت به اثبات رسیده است که برای ماندگاری یادگیری، شناخت و نیز صفات اخلاقی و معنوی، یک فرآیند دو مرحله ای را باید طی کرد: 1. شکل گیری، 2. تثبیت و بقا.
انسان هر کاری را می خواهد یاد بگیرد، در مرحله اول باید آموزش صحیح ببیند تا آن مهارت را بیاموزد، بدون آموزش صحیح یادگیری تحقق پیدا نمی کند. بعد از اینکه مهارتی را آموخت، استمرار و بقاء آن مستلزم آن است که آن مهارت، تبدیل به عادت و ملکه شود. اگر بخواهیم مهارتی تبدیل به ملکه شود، باید تکرار گردد. در غیر این صورت با گذشت زمان اثر آن مهارت، کم می شود ودر صورت عدم تکرار حتی تبدیل به خاموشی می شود. از این رو روان شناسان برای پیشگیری از خاموشی، بحث «تقویت» را مطرح می کنند. نقش تقویت این است که نه تنها از خاموشی جلوگیری می کند. بلکه مطلب آموخته شده تبدیل به ملکه می شود و برای همیشه باقی می ماند. این مطلب در همه مهارت ها صدق می کند. هر مطلب با مهارتی که انسان به دست می آورد برای تثبیت و بقای آن باید ارتباط خود را با آن مهارت – ولو به صورت اندک – حفظ کند. این مطلب در مورد مسائل معنوی و اخلاقی نیز صدق می کند، یعنی، اگر می خواهد اثرات ماه مبارک رمضان نه تنها تا ماه مبارک رمضان بعدی حفظ شود؛ بلکه به عنوان یک سرمایه معنوی برای همیشه باقی بماند، باید ارتباط خود را با ماه مبارک رمضان حفظ کند و حفظ این ارتباط ممکن نیست مگر با انجام دادن همان اعمالی که در ماه رمضان انجام می داد.
از این رو توصیه می شود بعد از ماه مبارک رمضان، گه گاهی روزه بگیرید و تلاوت قرآن را – هر چند روزی یک صفحه – قطع نکنید و دعاهای مربوط به ماه های بعد از رمضان را – هر چند در حد چند دقیقه – هر روز بخوانید و شاید یکی از ادله اینکه سیره عملی بزرگان دین مانند پیامبر و ائمه(ع)، همواره این بوده که بعضی از روزها را روزه می گرفتند و به ما نیز توصیه کرده اند که حداقل هر ماه سه روز، روزه بگیرید (اول، وسط و آخر ماه)، همچنین توصیه کرده اند که هر مؤمنی حداقل هر روز پنجاه آیه قرآن را تلاوت کند، به جهت استمرار و بقای آثار ماه مبارک رمضان باشد و تبدیل آن حالات معنوی حاصل از ماه رمضان به صفات و ملکات ماندگار و همیشگی به گونه ای که این آثار جزء وجود و شخصیت ما شود و همواره رفتارهای ما را تحت تأثیر قرار دهد.

دیدگاهتان را ثبت کنید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد