خداوند در قرآن، یکی از صفات نیک حضرت یحیی(ع) را آن دانسته که او «حصور» بود و مفسران این واژه را ناظر به ازدواج‌نکردن ایشان دانسته‌اند. آیا این موضوع با تأکید اسلام بر ازدواج، ناهمخوان نیست؟!

علاوه بر فطرت انسانى در اهمیت به تشکیل خانواده، در آموزه‌های دینی نیز نسبت به ازدواج، سفارش‌های زیادی شده است؛ از این‌رو طبیعی است که پیامبران و اولیای الهی(ع) نسبت به این موضوع اهمیت زیادی قائل باشند.

با این وجود؛ اما در مورد حضرت یحیی(ع) در قرآن مطلبی ذکر شده است که برخی تصور کرده‌اند آن‌حضرت با ازدواج مخالف بود:

 «فَنادَتْهُ الْمَلائِکةُ وَ هُوَ قائِمٌ یصَلِّی فِی الْمِحْرابِ أَنَّ اللَّهَ یبَشِّرُک بِیحْیی‏ مُصَدِّقاً بِکلِمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَ سَیداً وَ حَصُوراً وَ نَبِیا مِنَ الصَّالِحینَ»؛[1] پس در حالی که وی ایستاده در محراب دعا می‌کرد، فرشتگان، او را ندا دادند که: خداوند تو را به [ولادت‏] یحیی مژده می‌دهد که تصدیق کننده‌ی کلمة الله [عیسی‏] بوده، و فردی بزرگوار و حصور (خویشتن‌دار) و پیامبری از شایستگان است.

گزارش‌هایی وجود دارد که «حصور» را این‌گونه معنا می‌کند که حضرتشان به زنان نزدیک نمی‌شد.[2]

از جمله، روایتی به امام باقر(ع) نسبت داده می‌شود که فرمود: «یحیی حصور بود و به زنان نزدیک نمی‌شد».[3]

همچنین برخی از گزارش‌های تاریخی هم بیان می‌کنند که حضرت یحیی(ع) ازدواج نکرده بودند.[4]

اما اگر بخواهیم واژه‌ی «حصور» را از دیدگاه لغوی بررسی کنیم، این واژه از ریشه‌ی «حصر»[5] آمده که به معنای خودداری و منع است؛[6] و به کسی که خود را از لهو و لعب دور و اساسا هر چیز دیگری نگه دارد، حصور گفته می‌شود.[7]

در همین راستا به کسی که تمایلی به ارتباط با زنان ندارد نیز «حصور» می‌گویند.[8]

اما در مورد دلالت آیه بر ازدواج‌نکردن حضرت یحیی(ع) و همخوان نبودن آن با تعالیم دینی باید گفت:

1. هیچ‌ دلیل قطعی بر این‌که منظور از «حصور» در این‌ آیه، ترک ازدواج باشد در دست نیست و روایتی هم که در این زمینه نقل شده نه از نظر سند قطعی است و نه لزوما دلالت بر ترک ازدواج می‌کند؛ زیرا ممکن است معنای «یأبی النساء» آن باشد که او از ارتباط و سخن‌گفتن با زنان نامحرم خودداری می‌کرد؛ لذا هیچ بعید نیست که «حصور» در آیه به معنای ترک‌کننده‌ی شهوات و هوس‌ها و دنیاپرستی‌ها‌ و به عبارتی مترادف با صفتی مانند زهد باشد.[9]

به عبارت دیگر می‌توان گفت که یحیی(ع) به دنبال اختلاط با زنان نامحرم و روابط نامشروع با آنان نبود و این پاک‌دامنى نیز به تنهایی، خود یک ارزش است. چنانچه در مورد حضرت مریم(س) نیز گفته شده است: «وَ مَرْیمَ ابْنَتَ عِمْرانَ الَّتی‏ أَحْصَنَتْ فَرْجَها…»؛[10] و مریم دختر عمران، همان کسی که خود را پاک‌دامن نگاه داشت.

2. علاوه بر آن‌که حتی اگر «حصور» را به معنای فرد مجرد بدانیم، لزوما به معنای گریزان‌بودن یحیی(ع) از ازدواج نخواهد بود، بلکه شاید ایشان نیز مانند عیسی(ع) بر اثر شرایط خاص زندگی و اجبار به سفرهای متعدد برای تبلیغ آیین خدا ناچار به مجرد زیستن بود.

[1]. آل‌عمران، 39.

[2]. عسکری، امام ابومحمد حسن بن علی، التفسیر المنسوب الی الامام العسکری(ع)، ص 660، قم، مدرسه امام مهدی(عج)، چاپ اول، 1409ق.

[3]. عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیّاشی‏، محقق، مصحح، رسولی محلاتی، هاشم‏، ج 1، ص 172، تهران، المطبعة العلمیة، چاپ اول، 1380ق.

[4]. مقریزی، تقی الدین‏، امتاع الاسماع بما للنبی(ص) من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع‏، تحقیق، نمیسی، محمد عبد الحمید، ج 4، ص 212، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1420ق.

[5]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، محقق، مصحح، میر دامادی، جمال الدین،‏ ج 4، ص 193، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.

[6]. همان، ص 194.

[7]. ر. ک: مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 14، ص 170، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق ؛ لسان العرب، ج‏ 4، ص 194.

[8]. لسان العرب، همان.

[9]. ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 2، ص 535، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دهم، 1371ش.

[10]. تحریم، 12.