خلاصه سؤال: فرزندم از آمدن به زيارت مي‌ترسد، چگونه به حرم امام رضا ـ عليه السلام ـ علاقه‌مندش كنم؟

براي تشخيص درست مشکلات رواني اطلاعات بيشتري نيازاست.ازآنجا که اطلاعات لازم ازجمله سن کودک، مدت اين بيماري و…دراختيار ماقرار نگرفته است،ارائه راهکاردقيق ومناسب شماامکان پذير نيست. لذامابه ذکرکلياتي دراين زمينه مي پردازيم.

الف) علت ترس در كودكان:
ترس در كودكان تا حدودي طبيعي است. كودكان نسبت به صداهاي شديد و غيرمنتظره واكنش نشان مي‌دهند، كودكان از غريبه‌ها مي‌ترسند، ترس از حيوانات نيز براي بيشتر بچه‌ها عادي است. ترس از تاريكي براي چند سال ادامه مي‌يابد ولي ممكن است قبل از رسيدن بچه به سن هشت سالگي يا نه سالگي كمتر ‌شود. هر سني ترس‌هاي مخصوص به خود را دارد. يكي از ترس‌هاي فراگير در زندگي كودكان ترس از مدرسه، شركت در اجتماع و رفتن به جاهاي شلوغ و پر سرو صدا است.[1]در اين كه علت ترس كودكان چيست، تحقيقات زيادي انجام شده است، برخي عوامل زيستي و فيزيولوژي را در ايجاد ترس كودكان دخيل دانسته و عده‌اي نيز معتقدند كه ترس در اثر يادگيري و تقليد ايجاد مي‌شود. به هر حال، چه اين كه علت ترس كودكان عوامل زيستي باشد يا يادگيري از محيط، در هر دو صورت آن چه مهم است اين است كه والدين و اطرافيان بايد به گونه‌اي با كودك برخورد كنند كه ترس آنها به صورت طبيعي از بين برود. اگر والدين روش مناسب را به كار نگيرند، ترس كودكان ممكن است ادامه پيدا كند و به صورت يك مشكل و اختلال رفتاري ظاهر شود. بسياري از افرادي كه در بزرگسالي دچار ترس و اضطراب هستند و از تاريكي، جاهاي بلند، محل‌هاي شلوغ و… مي‌ترسند، به خاطر آن است كه ترس آنها در دورة كودكي به صورت صحيح و مطلوب از بين نرفته و به مرور زمان به يك بيماري تبديل شده است.

ب) روش درمان ترس:
با توجه به آن چه گذشت، ترس فرزند شما از رفتن به حرم امام رضا ـ عليه السلام ـ كه محل شلوغ و پر رفت و آمدي هست، در اين سنّ كاملاً طبيعي است و هيچ جاي نگراني ندارد.[2]آن چه مهم است اين است كه شما بايد به گونه‌اي عمل كنيد كه ترس آنها به مرور زمان و به صورت طبيعي از بين برود.
با توجه به آن كه شما از خادمين حرم امام رضا ـ عليه السلام ـ هستيد و بودن در آن جا نوعي شغل و كار براي شما به حساب مي‌آيد و هميشه در حرم هستيد، ممكن است اين مسأله خود به نحوي نگرش منفي در فرزندان شما ايجاد كرده باشد و عدم علاقة فرزندان به حرم تحليل ديگري داشته باشد.
كودكان دوست دارند كه پدر و مادر آنها هميشه همراه‌شان باشند. زودتر از سر كار بيايند و لحظاتي به بازي و تفريح با آن ها بپردازند يا به پارك بروند. حالا اگر پدر يا مادر كمتر به كودكان رسيدگي كنند، و دير از سر كار بيايند آن هم خسته و ناراحت، در اين صورت كودك از شغل و كار پدر و مادر و جايي كه آنها مشغول كار هستند، نيز متنفر مي‌شوند. چون احساس مي‌كنند كه اگر پدرم اين شغل را نمي‌داشت و به اينجا نمي‌رفت، بهتر مي‌توانست به ما رسيدگي كند و همراه ما باشد. احتمال دارد، شغل شما باعث دلزدگي فرزندانتان از حرم شده باشد.
احتمال ديگر اين است كه شايد وقتي فرزندان خود را به حرم برده‌ايد، خاطرة بدي دارند و يا شما مشغول كار شده و كمتر به ايشان رسيدگي كرده‌ايد.
عامل هر چه باشد، مهم نيست. آن چه مهم است اين است كه بعد از اين بايد شيوه‌هايي را به كار گيريد كه فرزندان شما به حرم علاقه‌مند شوند. بنابراين توصيه‌هاي زير را در نظر داشته باشيد:
1. نبايد انتظار داشت كه كودكان همان تصور و شناخت و علاقه‌اي را به حرم داشته باشند كه ما داريم. ما به عنوان افراد بزرگسال، شناخت بهتري نسبت به امام رضا ـ عليه السلام ـ و ثواب زيارت آن حضرت داريم و به همين قصد به زيارت مي‌رويم، امّا شناخت كودكان در اين سن بسيار محدود و سطحي است.[3] آنها معني زيارت و ثواب را دقيقاً نمي‌دانند.  چه بسا زيارت رفتن را نوعي بازي و سرگرمي و تفريح براي خود بدانند. همان طور كه نماز خواندن كودكان نيز واقعي و دقيق نيست و آن را نوعي بازي و سرگرمي مي‌دانند.
2. فرزندانتان را به زور و با اكراه و اجبار به حرم نبريد زيرا اين كار باعث مي‌شود آنها از حرم به كلي دلزده شوند.
3. اگر مي‌دانيد كه فرزندان شما علاقه‌اي به حرم ندارند، بيش از اندازه  به حرم نبريد.
4. براي آن كه فرزندان شما به حرم علاقه مند شوند، آنها را براي  حرم رفتن مجبورنکنيد.بلکه باظرافتهايي سعي کنيدخاطرات خوشي ازحرم براي اوايجادکنيدمثلا حرم رفتن رابا منزل يكي از دوستان، پارك، يا جاي ديگري كه مورد علاقة فرزندان شما است هماهنگ کنيد. يا وقتي مشغول كار هستيد، ‌به منزل زنگ بزنيد كه فرزندان شما به حرم بيايند تا از آنجا خانة يكي از دوستان برويد. وقتي فرزندان شما به حرم آمدند هديه‌اي به آنها بدهيد، و… اين گونه رفتارها باعث مي شود كه فرزندان شما كم كم به حرم علاقمند شوند.
اميد است با رعايت اين نكات بتوانيد فرزنداتان را نسبت به حرم امام رضا ـ عليه السلام ـ علاقمند نموده و با تربيت درست او، فرزند سالمي تحويل جامعه دهيد. پيامبر گرامي اسلام مي‌فرمايد: «اكرموا اولادكم، احسنوا آدابهم»؛ فرزندان خود را گرامي بداريد و با آداب نيكو با آنها معاشرت كنيد.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. مارگارت، هايد، ترس و ترسهاي مرضي، ترجمه: شمسي زند، انيس، 1373.
2. هلموت يونكر، روان شناسي ترس، ترجمه: طوبي كيان بخت، انتشارات يگانه، 1373.
3. عبدالكريم پاك نيا، تربيت در سيره و سخن امام حسن مجتبي، انتشارات هجرت، چ اول، 1382.
4. پرنگل، نيازهاي كودكان، ترجمه: نيره ايجادي، انتشارات رشد، چ اول، 1380.

پي نوشت ها:
[1] . هلموت يونكر، روان شناسي ترس، ترجمه: طوبي كيان بخت، انتشارات يگانه، 1373، ص 41 ـ 48.
[2] . مراجعه شود به: مارگارت هايد، ترس و ترس‌هاي مرضي، ترجمه: شمس زند، نشر انيس، 1373، بخش 3.
[3] . دورتي جي، سينگر، تحول فكر در كودكان، ترجمه: پرويز شريفي، نشر روان سنجي، چاپ اول، 1380، فصل دوم.