در باره پروژه هاي هسته اي ايران و نظارتهاي آژانس توضيح دهيد و آيا مخفي کاري شده است؟

سؤال فوق را در قالب دو نكته ذيل مورد بررسي قرار مي دهيم:
1. ماهيت نزاع بر سر فعاليت هاي هسته اي ايران:
اجازه دهيد در همين ابتدا به يك نكته مهم و كليدي در مورد پروژه هسته اي ايران اشاره نمائيم و آن واقعيت اين است كه جنجال موجود بر سر فعاليت هاي هسته اي ايران اساساً هيچ ربطي به پنهان كاري يا تحت نظر قرار داشتن، و همچنين صلح آميز بودن يا نبودن آن ندارد. زيرا كشورهاي غربي ـ اروپايي بويژه ايالات متحده آمريكا با اصل استفاده ايران از انرژي هسته اي (خواه نظامي يا صلح آميز) مخالف اند كما اين كه در تاريخ تيرماه 1382 يوشكا فيشر وزير امور خارجه آلمان و جك استراو وزير امور خارجه انگليس در يك موضع گيري توهين آميز با صراحت اعلام كردند كه از نظر آنان پذيرش كامل پروتكل الحاقي توسط ايران هم مشكلي را حل نمي كند و از آنجا كه (به اعتقاد آنان) جمهوري اسلامي صلاحيت دانش هسته اي را ندارد(!) بايد كل پروژه خود را در اين زمينه متوقف نمايد.[1]بنابراين همان گونه كه مشاهده مي شود نزاع ما با طرف هاي غربي و اروپايي واقعاً بر سر اين نيست كه آيا ما مي خواهيم از دانش هسته اي استفاده صلح آميز داشته باشيم يا غير صلح آميز. آنان با اصل اين استفاده مخالف اند و آشكار بودن يا نبودن فعاليت هاي هسته اي جمهوري اسلامي ايران چندان موضوعيتي در اين باره ندارد. همچنان كه جمهوري اسلامي مدتها قبل يعني در سال 1993 به پيمان منع گسترش صلاح هاي هسته اي پيوست لكن امضاي پروتكل الحاقي را مشروط به لغو تحريم ها و ارايه ضمانت هاي لازم در زمينه ادامه فعاليت هاي هسته اي صلح آميز كرده بود اما آنان تاكنون حاضر به دادن چنين ضمانتي به ايران نشده اند.[2]2. فعاليت هاي هسته اي ايران از ابتدا تا به امروز.
از آنجا كه جمهوري اسلامي ايران در پروژه هسته اي خود هرگز به دنبال اهداف غير بشري و كاربردهاي غير صلح آميز نبوده است بنابراين واهمه اي نيز از انجام فعاليت هاي خود بصورت شفاف و آشكار و تحت نظارت آژانس نداشته است. و همين شد كه جمهوري اسلامي استراتژي توسعه و پيشرفت خود را بر مبناي استفاده صلح آميز از انرژي هسته اي قرار داد و با توجه به آن كه امروزه يكي از مهم ترين راه هاي شناخته شده در توسعه و پيشرفت كشورها استفاده از انرژي اتمي در بخش هاي مختلف صنعتي و توليدي است، جمهوري اسلامي نيز از همان ابتداي انقلاب در عين اعلام مخالفت با كاربرد غيرانساني سلاح هاي هسته اي مصمم گرديد از انرژي اتمي در راه مصارف غيرنظامي و توسعه و بازسازي ساختار صنعتي و اقتصادي كشور استفاده كند.[3] اين نظام كه پس از پيروزي انقلاب سياست خارجي خود را بر مبناي صلح جويي و همزيستي مسالمت آميز با همه دولتها و كشورهاي جهان قرار داد و در چارچوب حقوق شناخته شده بين المللي و حفظ احترام متقابل روابط خود را با دنياي خارج پي ريزي نمود بارها اعلام كرد كه خواستار منع گسترش و كاربرد سلاح هاي كشتار جمعي است و خود نيز هرگز در پي دستيابي به آن سلاح ها نيست اما در عين حال حق استفاده صلح آميز از انرژي هسته اي را نيز براي خود و ديگر كشورها محفوظ مي داند. در راستاي همين سياست جمهوري اسلامي بارها بطور آشكار اعلام كرد كه مصمم به تكميل نيروگاه هسته اي بوشهر است و در اين زمينه از روسيه خواست در جهت تكميل اين نيروگاه اقدام نمايد اما هر بار با مخالفت و نفوذ شديد آمريكا پيشرفت كار با مشكل جدي مواجه و گاه كاملاً متوقف گرديد. از طرف ديگر چون نظام نمي توانست از حق مسلم ملت ايران در استفاده از صلح آميز از انرژي هسته اي چشم پوشي كند لذا مجبور گرديد با اتكاء به توانايي ها و ابزارهاي داخلي به مطالعه و تحقيق در اين زمينه بپردازدكه به توفيقات چشم گيري نيز در اين زمينه دست يافت بديهي است تحت اين شرايط، دليلي نداشت كه جمهوري اسلامي تمام مراحل پيشرفت كار خود را پيشاپيش اعلام كند و يا قبل از نتيجه گيري از اين اقدامات آن را به اطلاع جامعه جهاني برساند چون با توجه به سوابق و تجارب پيشين كاملاً مشخص بود كه با مخالفت هاي گسترده غرب در اين زمينه مواجه مي گرديد و همين تهاجم تبليغاتي رسانه هاي غربي كه امروزه بر عليه فعاليت هاي هسته اي ايران را شاهديم، در همان ابتداي امر هم به راه مي افتاد و چه بسا با كارشكني، تهديد و ارعاب و به راه انداختن جار و جنجال هاي بيهوده پيشرفت كار با موانع جدي مواجه مي گرديد و از طرف ديگر سياست جمهوري اسلامي بر مبناي پنهان كاري و پرده پوشي دايم در زمينه فعاليت هاي هسته قرار نداشت و اساساً امروزه با وجود ماهواره هاي جاسوسي و ابزارهاي پيشرفته اطلاعاتي، پنهان كردن تأسيسات عظيم هسته اي به مدت طولاني كاري غير ممكن است. بنابراين نظام تصميم گرفت اطلاع رساني دقيق و كامل در اين زمينه را موكول به پيشرفت بخشي از مقدّمات كار نمايد و چون به صلح آميز بودن فعاليت هاي خود اطمينان داشت و در اين مقطع با استقبال از بازديد و نظارت بر تاسيسات هسته اي خود آمادگي كامل نظام مبني بر همكاري با آژانس انرژي اتمي را اعلام كرد. كما اينكه اخيراً جمهوري اسلامي با ارايه دو گزارش مفصل 200 صفحه اي و 1000 صفحه اي از تجهيزات هسته اي، ريزترين فعاليت هاي انجام شده در اين زمينه را به آژانس گزارش داد و در اين مدت ناظران آژانس بيش از 600 بار بازديد وقت و بي وقت از مراكز هسته اي و حتي نظامي ايران داشته اند كه در نوع خود مي توان آن را نظارتي بي سابقه خواند با اين حال همچنان شاهد تبليغات منفي عليه جمهوري اسلامي ايران هستيم و عليرغم آن كه خود آنان بر صلح آميز بودن فعاليت هاي هسته ايران اذعان نموده اند باز حاضر به رسميت شناخت اين حق مسلم براي جمهوري اسلامي نيستند. از طرف ديگر ادعاي آژانس مبني بر برخي اقدامات مخفيانه ايران نظير خريد 8/1 تن اورانيم از چين ادعاي واردي نيست زيرا مطابق قانون اگر ماده مؤثر اورانيوم كمتر از 1000 گرم باشد نيازي به اعلام كردن ندارد و حال آن كه ماده مؤثر اورانيوم خريداري شده توسط ايران بيش از 130 گرم نبوده است و لذا اساساً نيازي نبود كه ايران اين خريد را اعلام نمايد.[4]

نتيجه گيري:
با توجه به مطالب طرح شده مي توان گفت:
اولاً‌: غرب به رهبري آمريكا به آژانس بين المللي انرژي اتمي به عنوان ابزاري در تحميل اراده خود بر دولت هاي مستقل جهان مي نگرند. در خصوص جمهوي اسلامي ايران آنان با هر نوع استفاده اي از انرژي هسته اي ـ اعم از صلح آميز يا غير صلح آميز و همچنين خواه آشكار باشد يا پنهان ـ مخالف اند.
ثانياً: جمهوري اسلامي ايران ضمن اعلام مخالفت با استفاده نظامي از انرژي هسته اي بطور آشكار استراتژي خود را بر پايه بهره گيري از اين انرژي در راه مقاصد غيرنظامي همچون توسعه و پيشرفت كشور پي ريزي نموده است. ايران بارها از مجامع بين المللي خواست او را در اين زمينه همراهي كند اما از آنجا كه آنان با اصل دستيابي ايران به فن آوري هسته اي مشكل داشتند نه تنها در اين زمينه با ما همكاري نكردند بلكه در راه اتمام نيروگاه اتمي بوشهر توسط روسيه نيز به كارشكني پرداختند و لذا جمهوري اسلامي مجبور گرديد با اتكا به لياقت ها و توانايي هاي داخلي خود به مطالعه و تحقيق در اين زمينه بپردازد. بديهي است در اين مرحله با توجه به آنكه ايران نمي توانست مطالعات و تحقيقات خود را تحت نظارت آژانس پيش ببرد لذا دليلي نداشت پيشاپيش تمام مراحل و جزييات پيشرفت كاري خود را اعلام كند بلكه به ناچار اطلاع رساني گسترده در اين زمينه را به پيشرفت بخشي از مقدمات كار و اجرايي شدن تحقيقات خود موكول كرد و پس از اعلام نيز از هر جهت براي نظارت و تحقيقات مفصّل آژانس بر روي تجهيزات و فعاليت هاي هسته ايران اعلام آمادگي كرد.

معرفي منبع جهت مطالعه بيشتر:
عباس ترابي (سفير جمهوري اسلامي در سئول)، سياست آمريكا در برخورد با برنامه هاي هسته اي ايران، ماهنامه ديدگاه ها و تحليل ها، دفتر مطالعات سياسي و بين المللي، شماره 173، ص 52ـ55.

پي نوشت ها:
[1] . جرايد، 20/4/1382.
[2] . ر.ك: نشريه صبح صادق، تعامل آژانس بين المللي انرژي اتمي با ايران، 25/3/82.
[3] . ر.ك: صالحي، نماينده ايران در آژانس بين المللي انرژي هسته اي، نشريه پيام صادق، شماره 48 و 49، ص 16 و 17.
[4] . همان، ص 16.