در بعضی کتب روحی عالم پس از مرگ را به ۷ طبقه تقسیم کرده اند که طبقه اول و دوم جهنم و طبقه ۳ بهشت است که خود دارای ۹ طبقه است و در آنجا علومی آموزش داده می شوند و هر کدام از ارواح که توانستند تکامل پیدا کنند به طبقات بالاتر می روند تا اینکه به طبقه هفتم برسند در غیر این صورت به ماده برگشت داده می شوند اینها از دیدگاه قرآن و اسلام تا چه حد درست است؟

در پاسخ به این پرسش به چند نکته اشاره می شود:
بر حسب آنچه در بعضی از روایت آمده در عالم برزخ زمینه کسب بعضی از کمالات وجود دارد ولی در قیامت جای محاسبه ومکافات است نه جای عمل وتکامل. در روایت وارد شده ( ان الیوم عمل ولا حساب غدا حساب ولاعمل اینک شما در روزی هستید که هنگام عمل است وحسابرسی در آن نیست وفردا روز حسابرسی است نه جای عمل نهج البلاغه خطبه 42
مطابق آنچه در قرآن وروایات وارد شده دنیا جای عمل وکسب کمالات است وآخرت جای محاسبه ودر یافت نتیجه عمل نه جای تکلیف وکسب کمالات .
1- براساس آیات قرآن کریم و روایات اهل البیت، بهشت دارای درجات و مراتب متعددی است؛ خداوند در قرآن می فرماید: «وَ مَنْ یَأْتِهِ مُؤْمِنًا قَدْ عَمِلَ الصّالِحاتِ فَأُولئِکَ لَهُمُ الدَّرَجاتُ الْعُلى ؛ آن دو گفتند پروردگارا ما مى ترسیم که [او] آسیبى به ما برساند یا آنکه سرکشى کند». (طه، 75)
هم چنین علی علیه السلام در ویژگی بهشت می فرمایید: «درجات متفاضلات و منازل متفوتات؛ بهشت دارای درجاتی است که برخی برتر از دیگری است و دارای منزل گاه های متفاوتی است». (میزان الحکمه، ج 1، ص 432)
هم چنین در روایات است که امام زین العابدین می فرمایند: «بر شما باد به قرآن، براستی که خداوند بهشت را آفرید و درجات و مراتب آن را به اندازه آیات قرآن قرار داد، پس هر کس در آنجا آیه ای از قرآن بخواند به او می گویند بخوان و بالا برو و هر کس از اینان که وارد بهشت می شوند درجه ای بالاتر از آن نیست به جز درجه انبیاء و صدیقون». (میزان الحکمه، ج 1، ص 432)
و در روایتی از امام صادق(ع) آمده است که: «این گونه تصور نکنید که یک بهشت است، و [و دارای درجات نیست] خداوند می فرماید: «درجات بعضا فوق بعض» درجاتی که برخی از آنها بالاتر از برخی است.»(بحار، 8/198)
نکته دیگر این که خداوند در قرآن کریم، بهشت را با اوصاف گوناگونی بیان می کند:
1-جنه النعیم (شعراء، 85)
2-جنه عالیه (النجم، 15)
3-بهشت رضوان (التوبه، 21)
4-جنات عدن (التوبه، 73)
5-جنات الفردوس (الکهف، 107)
6-روضات الجنات (الشوری، 22)
به نظر می رسد این اوصاف به درجات و مراتب مختلف بهشت اشاره داشته باشد.
جهنم نیز دارای رتبه های متفاوت است در آیه 145 نساء آمده است: «إن المنافقین فی الدرک الأسفل من النار» همانا منافقان در درک پائین از آتش هستند. در مورد رتبه های جهنم به کار نمی رود بلکه درک به کار می رود که مقابل درجه است در جهت سقوط و پستی.
در مورد این که پس از عذاب افراد وارد بهشت می شوند یا نه به حسب آن چه از آیات و روایات متعدد استفاده می شود افراد دو گونه اند مؤمنان یعنی کسانی که دعوت داعیان الهی را پذیرفته و در مقام مقابله با حقایق الهی نیستند، و کافران یعنی کسانی که دعوت فرستادگان خداوند را نپذیرفته و بر خلاف ندای فطرتشان در مقام مقابله و برابری با آنان هستند، گروه اول هر چند گناهانی از آنان سر بزند از آنجا که گناه برخاسته از دلشان نیست و باطن آنان از معصیت خوشحال نیست با گرفتاری های دنیا و یا عذاب برزخ و یا حیانا مقداری از عذاب آخرت پاک می شوند و داخل بهشت می شوند لکن گروه دوم که معصیت و گناه برخاسته از دلشان بوده و در مقامعصیان الهی و برابری با اولیای الهی بوده اند، همیشه در عذاب دوزخ مخلد اند، علت این خلود و جاودانگی بنا به آن چه در روایتی آمده این است که از آنجا که نیت کافران این است که مخالفت و عصیان کنند و حتی اگر هزاران سال هم زندگی کنند به همین شکل خواند بود به همین جهت به نیت سوء و بدشان که خداوند بر آن آگاه است مخلد در عذاب خواهند بود.
عکس آن همدر مورد مؤمنان به همین شکل است یک فرد مؤمن بالفرض هفتاد سال اطاعت خداوند نموده ولی به نیتش که این گونه بوده که اگر صدها هزار سال هم زنده باشد اطاعت خداوند کند در بهشت جاودانه خواهد بود.