انسان بزرگ، بزرگ روزگار خویش است اگر چه روزگار وی را بزرگ نشمارد و اسباب بزرگی ظاهری و دنیایی فراهم نیاید. روزگاران مدیون، انسانهای بزرگ است چرا که موجب زندگی
و سرزندگی و فرهیختگی و فرزانگی و کمال و کامیابی اینان اند.
انسان های بزرگ در زمین و زمان خودشان شناخته نمی شوند چرا که آنقدر باید بگذرد تا
زمانه و زمینه پذیرش و پردازش شخصیت آنان آماده شود.
یکی
از بزرگان عرصه حیات اندیشه و فرهنگ و معنویت بشر،علامه عالی مقام سید محمد حسین
طباطبایی صاحب تفسیر گرانسنگ «المیزان فی تفسیر القران» است، همو که در کنار ثقل
اکبر «قرآن »، شیدایی ثقل اصغر «عترت» بود. تاریخ دانشمندان اسلامی کمتر بیاد دارد
که عالمی در این اندازه نور افشانی کند و انوار فروزان آن تا شرق و غرب زمین را در
نوردد. ماندگار ترین اثر ایشان، کتاب «المیزان» است که در تاریخ تفاسیر به نوعی
مانند ندارد…
این
شخصیت برجسته شیعی، در سال 1281 ش در تبریز به دنیا آمد در 5 سالگی مادر و در 9
سالگی پدر بزرگوارشان را از دست داد. از سال 1297 به تحصیلات دینی روی آورد و مدت 7
سال مقدمات را به پایان برد در سال 1304 برای ادامه تحصیلات به نجف اشرف رفت و تا
10 سال در ان دیار به مطالعه و پژوهش پرداخت درک محضر دانشمندانی چون: آیت الله
نایینی، آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی، آیت الله حجت کوه کمره ای، آیت الله
بادکوبی، آیت الله خوانساری و بالاخص آیت الحق قاضی طباطبایی از ایشان در فقه،
فلسفه، ریاضیات، عرفان، و تفسیر شخصیتی بی نظیر ساخت دو داستان شگفت از زندگی ایشان
از زبان وی نقل شده که برای همه اصحاب دانش و اندیشه درس آموز است:
1-
در سال 1314 در نجف
بر اثر اختلال در وضع معاش و فقر ناگزیر به مراجعت به تبریز شدم و 10 سال و اندی در
آن سامان به کشاورزی پرداختم که حقا باید این دوره را در زندگی خود دوره خسارت روحی
بشمارم …
2-
در اوایل تحصیل که به صرف و نحو اشتغال داشتم علاقه زیادی به ادامه تحصیل نداشتم و
از این روی هر چه می خواندم نمی فهمیدم و 4 سال به همین نحو گذراندم. پس از آن،
یکباره عنایت الهی دامنگیرم شده، عوضم کرد و در خود یک بی تابی و شیفتگی نسبت به
تحصیل کمال حس نمودم.
ایشان در اثر تهذیب نفس و سیر مقامات معنوی یکی از بزرگان عرفانی معاصر بشمار می
روند تاثیر استادی چون آیت الحق قاضی براو چنان بود که حتی در اواخر عمر شریفشان که
نام افراد را به یاد نداشت لحضه ای از یاد حق باز نماند از ایشان نقل شده است که
روزی در پی مسأله ای آیت الله قاضی به وی می گوید: «اگر خیر دنیا را می خواهی نماز
شب بخوان و اگر خیر آخرت را می خواهی نماز شب بخوان.»
که
خود آغازی بود بر بسیاری …
داستان های عجیبی از مقام عرفانی ایشان نقل شده است که مراجه به کتاب های «طبیب
دلها» و« مهر تابان » و … اندکی از آن را گویا می باشد.
محضر روح پرور و انسان ساز وی که بر آمده از انس دائمی ایشان به قرآن و عترت بود
موجب تربیت بزرگانی چون: استاد و متفکر بزرگ مطهری، استاد علامه آیت الله جوادی
آملی، عارف و حکیم نامی معاصر آیت الله حسن زاده آملی، مقام معظم رهبری آیت الله
خامنه ای، آیت الله ناصر مکارم شیرازی، آیت الله امینی، آیت الله قدوسی، آیت الله
مصباح یزدی، آیت الله هاشمی رفسنجانی، دکتر نصر و بسیاری از اندیشمندان بزرگ اسلامی
معاصر شده است.
از
آثار گرانسنگ ایشان «تفسیر المیزان» است که به روش تفسیر قرآن به قرآن نگارش یافته
است و حاصل تلاش 30 ساله آن قرآن پژوه و مفسر بزرگ است که در 20 مجلد عربی بارها در
ایران و لبنان به چاپ رسیده است. ترجمه این کتاب نیز توسط آقای «سید محمد باقر
موسوی همدانی» انجام شده و بارها به چاپ رسیده است. یکی از ابعاد چشمگیر ای کتاب،
جامعه گرایی آن است بی تردید این ویژگی از اندیشه و گرایش های اجتماعی مؤلف برخاسته
است و به مباحثی چون حکومت، آزادی، عدالت احتماعی، نظم اجتماعی، مشکلات امت اسلامی،
علل عقب ماندگی مسلمانان، حقوق زن و دهها موضوع روز روی آورده و بهای لازم داده
است. از مسائل بارز در المیزان، توجه به شبهات و اشکالات مخالفان و نقد و بررسی
آنهاست. یکی دیگر از جنبه های آن عنایت به بحث های علمی، فلسفی و کلامی است … .
ایشان در نوشتار های خود عموما و در المیزان خصوصا نام کسی را در نقد و تحلیل نظر
او نمی آوردند بلکه غالبا به جرح و تعدیل رای و فکر توجه می نمودند و اعتقاد داشتند
که فکر ها هستند که با هم برخورد دارند نه صاحبان افکار.
ایشان در هنگام نقد و جرح یک نظر، حرمت صاحب نظر را حفظ می کردند و مقام اندیشمند
را گرامی می داشتند و هرگز تعبیری که تحقیر آمیز باشد نداشتند.
حاصل آن که، با توجه به دقت نظر حکیمانه مؤلف معظم و موشکافی های منطقی و ادبی و
نقادی احادیث و نیز انتقاد آرای مفسران قدیم و جدید و اشتمال بر مهمات مسائل فلسفی
و کلامی و گنجینه عظیمی از احادیث تفسیری و غیر تفسیری و رعایت انصاف محققانه به
عکس تفاسیر علمی معاصر، تسلیم علم زدگی و دنیاگرایی نشد و چنان که سزاوار راسخان در
علم است با متانت و منطق صبورانه پرده از چهره حقایق والا بر گرفت. و چه بسا این
ترکیب موزون «عقل و نقل » و روایت و درایت تفسیری گرامی ترین هدیه علمی و حکمی جهان
تشیع به پیشگاه قرآن باشد.
از
آثار دیگر حضرت علامه طباطبایی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1-
شیعه در اسلام
2-
و سرزندگی و فرهیختگی و فرزانگی و کمال و کامیابی اینان اند.
انسان های بزرگ در زمین و زمان خودشان شناخته نمی شوند چرا که آنقدر باید بگذرد تا
زمانه و زمینه پذیرش و پردازش شخصیت آنان آماده شود.
یکی
از بزرگان عرصه حیات اندیشه و فرهنگ و معنویت بشر،علامه عالی مقام سید محمد حسین
طباطبایی صاحب تفسیر گرانسنگ «المیزان فی تفسیر القران» است، همو که در کنار ثقل
اکبر «قرآن »، شیدایی ثقل اصغر «عترت» بود. تاریخ دانشمندان اسلامی کمتر بیاد دارد
که عالمی در این اندازه نور افشانی کند و انوار فروزان آن تا شرق و غرب زمین را در
نوردد. ماندگار ترین اثر ایشان، کتاب «المیزان» است که در تاریخ تفاسیر به نوعی
مانند ندارد…
این
شخصیت برجسته شیعی، در سال 1281 ش در تبریز به دنیا آمد در 5 سالگی مادر و در 9
سالگی پدر بزرگوارشان را از دست داد. از سال 1297 به تحصیلات دینی روی آورد و مدت 7
سال مقدمات را به پایان برد در سال 1304 برای ادامه تحصیلات به نجف اشرف رفت و تا
10 سال در ان دیار به مطالعه و پژوهش پرداخت درک محضر دانشمندانی چون: آیت الله
نایینی، آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی، آیت الله حجت کوه کمره ای، آیت الله
بادکوبی، آیت الله خوانساری و بالاخص آیت الحق قاضی طباطبایی از ایشان در فقه،
فلسفه، ریاضیات، عرفان، و تفسیر شخصیتی بی نظیر ساخت دو داستان شگفت از زندگی ایشان
از زبان وی نقل شده که برای همه اصحاب دانش و اندیشه درس آموز است:
1-
در سال 1314 در نجف
بر اثر اختلال در وضع معاش و فقر ناگزیر به مراجعت به تبریز شدم و 10 سال و اندی در
آن سامان به کشاورزی پرداختم که حقا باید این دوره را در زندگی خود دوره خسارت روحی
بشمارم …
2-
در اوایل تحصیل که به صرف و نحو اشتغال داشتم علاقه زیادی به ادامه تحصیل نداشتم و
از این روی هر چه می خواندم نمی فهمیدم و 4 سال به همین نحو گذراندم. پس از آن،
یکباره عنایت الهی دامنگیرم شده، عوضم کرد و در خود یک بی تابی و شیفتگی نسبت به
تحصیل کمال حس نمودم.
ایشان در اثر تهذیب نفس و سیر مقامات معنوی یکی از بزرگان عرفانی معاصر بشمار می
روند تاثیر استادی چون آیت الحق قاضی براو چنان بود که حتی در اواخر عمر شریفشان که
نام افراد را به یاد نداشت لحضه ای از یاد حق باز نماند از ایشان نقل شده است که
روزی در پی مسأله ای آیت الله قاضی به وی می گوید: «اگر خیر دنیا را می خواهی نماز
شب بخوان و اگر خیر آخرت را می خواهی نماز شب بخوان.»
که
خود آغازی بود بر بسیاری …
داستان های عجیبی از مقام عرفانی ایشان نقل شده است که مراجه به کتاب های «طبیب
دلها» و« مهر تابان » و … اندکی از آن را گویا می باشد.
محضر روح پرور و انسان ساز وی که بر آمده از انس دائمی ایشان به قرآن و عترت بود
موجب تربیت بزرگانی چون: استاد و متفکر بزرگ مطهری، استاد علامه آیت الله جوادی
آملی، عارف و حکیم نامی معاصر آیت الله حسن زاده آملی، مقام معظم رهبری آیت الله
خامنه ای، آیت الله ناصر مکارم شیرازی، آیت الله امینی، آیت الله قدوسی، آیت الله
مصباح یزدی، آیت الله هاشمی رفسنجانی، دکتر نصر و بسیاری از اندیشمندان بزرگ اسلامی
معاصر شده است.
از
آثار گرانسنگ ایشان «تفسیر المیزان» است که به روش تفسیر قرآن به قرآن نگارش یافته
است و حاصل تلاش 30 ساله آن قرآن پژوه و مفسر بزرگ است که در 20 مجلد عربی بارها در
ایران و لبنان به چاپ رسیده است. ترجمه این کتاب نیز توسط آقای «سید محمد باقر
موسوی همدانی» انجام شده و بارها به چاپ رسیده است. یکی از ابعاد چشمگیر ای کتاب،
جامعه گرایی آن است بی تردید این ویژگی از اندیشه و گرایش های اجتماعی مؤلف برخاسته
است و به مباحثی چون حکومت، آزادی، عدالت احتماعی، نظم اجتماعی، مشکلات امت اسلامی،
علل عقب ماندگی مسلمانان، حقوق زن و دهها موضوع روز روی آورده و بهای لازم داده
است. از مسائل بارز در المیزان، توجه به شبهات و اشکالات مخالفان و نقد و بررسی
آنهاست. یکی دیگر از جنبه های آن عنایت به بحث های علمی، فلسفی و کلامی است … .
ایشان در نوشتار های خود عموما و در المیزان خصوصا نام کسی را در نقد و تحلیل نظر
او نمی آوردند بلکه غالبا به جرح و تعدیل رای و فکر توجه می نمودند و اعتقاد داشتند
که فکر ها هستند که با هم برخورد دارند نه صاحبان افکار.
ایشان در هنگام نقد و جرح یک نظر، حرمت صاحب نظر را حفظ می کردند و مقام اندیشمند
را گرامی می داشتند و هرگز تعبیری که تحقیر آمیز باشد نداشتند.
حاصل آن که، با توجه به دقت نظر حکیمانه مؤلف معظم و موشکافی های منطقی و ادبی و
نقادی احادیث و نیز انتقاد آرای مفسران قدیم و جدید و اشتمال بر مهمات مسائل فلسفی
و کلامی و گنجینه عظیمی از احادیث تفسیری و غیر تفسیری و رعایت انصاف محققانه به
عکس تفاسیر علمی معاصر، تسلیم علم زدگی و دنیاگرایی نشد و چنان که سزاوار راسخان در
علم است با متانت و منطق صبورانه پرده از چهره حقایق والا بر گرفت. و چه بسا این
ترکیب موزون «عقل و نقل » و روایت و درایت تفسیری گرامی ترین هدیه علمی و حکمی جهان
تشیع به پیشگاه قرآن باشد.
از
آثار دیگر حضرت علامه طباطبایی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1-
شیعه در اسلام
2-
قرآن در اسلام
3-
سنن النبی
4- بدآیت
الحکمه
5- نهآیت
الحکمه
6- فلسفه
و روش رئالیسم
7- رساله
ولایت نامه
8- …
این
دانشمند بزرگ در یکم آبان ماه 1360 در سن 79 سالگی در شهر مقدس قم دار فانی را وداع
گفت و به دیار باقی شتافت.
جهت
مطاله بیشتر می توان به منابع زیر مراجعه کرد :
1-
تفسیر المیزان
2- دانشنامه
قرآن و قرآن پژوهی
3- مهر
تابان
4- شناخت
نامه تفاسیر
5- تفسیر
و تفاسیر جدید
6- طبیب
دلها
7- فصلنامه
قرآن پژوهی (بهار و تابستان 76)
8- یاد
نامه علامه طباطبایی
9- مقاله
آیت الله جوادی آملی در مقدمه ترجمه المیزان
10- …