در خصوص وظايف و حقوق والدين و حق همسر بر انسان توضيح دهيد و چگونه مي توان حقوق مادر و همسر را با هم مراعات كرد؟

مقدمه:
براي اينكه زندگي مشترك، همراه با عشق، محبت، نشاط و آرامش باشد و رضايت مندي زوجين را به همراه داشته باشد، زن و شوهر بايد ضمن مشورت گرفتن از اهل مشورت از دخالت هاي بي مورد و بي جاي ديگران در زندگي خود، جلوگيري كنند و با تفاهم و توافق خود، مسائل و مشكلات را حلّ نمايند. از سوي ديگر احترام والدين و تكريم شخصيّت آنان، لازم و نشانة كمال شخصيّت هر فرزندي است.[1] با رفتاري دلسوزانه، مشفقانه و محبت گونه و در عين حال عاقلانه و منطقي مي توان قلب پدر و مادر را راضي نگه داشت و با صداقت، صميميت، روشنگري و رفتاري منطقي همسر را نيز همراه و همدل هميشگي خود نمود. براي اين که بين اين دو امر مهم جمع کنيم مي بايست نکاتي را مورد توجه قرار دهيم.
الف) حقوق والدين:
به دلايل متعدّد عقلي و نقلي، رعايت حقوق والدين لازم، تشكر و قدرداني از زحمات بي دريغ آنان واجب است. احسان و رسيدگي به امور آنان به بهترين شكلِ ممكن، توصية آيات و روايات مي باشد. لذا برخورد خوب و شايسته، با پدر و مادر، پيروي از دستور الهي و ائمّه اطهار _ عليهم السلام _ است و بايد از هر گونه اقدام و تجليل، كمك و انفاق، دعا و تلاش در نگهداري آنان، دريغ نكرد. محبت و مهرباني به آنان، بايد بدون منّت و از باب تشكر از زحمت هاي چندين سالة آنان باشد.
محبت و احترام به پدر و مادر
خوش زباني، خوش خلقي، نرم گويي و نگاه مشفقانه، مهربانانه و عطوفانه به چهرة آنان عبادت است.[2] توجه داشته باشيد كه محبت قلبي تنها نسبت به والدين كافي نيست. بايد با زبان و عمل به آنان عشق بورزيم. خوبي هاي آنان را بيان كنيم و زبان به ستايش بگشائيم به آنان در هنگام نياز احسان مالي كنيم. از وامر و نواهي آنان تا زماني كه خلاف شرع و عقل نباشد، اطاعت كنيم. جلوتر از آنان راه نرويم. در هنگام عصبانيّت، خشم خود را در برابر آنان كنترل كنيم. و به ديدار آنان برويم و به مناسبت هاي مختلف هديه دهيم.

آثار نيكي به والدين:
1. دوري از آتش جهنّم و تقرّب به خداوند مهربان.
2. آسان شدن سكرات موت و حساب قيامت.
3. آمرزش گناهان.
4. طولاني شدن عمر.
5. زياد شدن روزي.
 6. دفع بلايا.[3]ب) حقوق همسر:
كانونِ گرم زندگي مشترك زناشويي را مي توان با محبت و صميميت، گذشت و ايثار، صبر و تحمّل، با نشاط و با دوام نمود. اصل اساسي و ركن حياتِ بنيان خانواده، بر محبّت و صداقت، يكرنگي و يكدلي استوار است. زن موجودي ظريف، عاطفي و حسّاس است كه هميشه تشنة محبّت، عشق ورزي و احترام است. نيازمند اين است كه محبوب و معشوق واقع شود. پيامبر _ صلّي الله عليه و آله _ فرمود: «سخنِ مرد به زن كه تو را دوست دارم، هرگز از دلِ زن بيرون نمي رود».

 شيوه هاي عملي محبت به همسر:
1. اخلاق نيكو در محيط خانواده.
2. منطقي بودن و سوء ظنّ نداشتن.
3. تنها به همسرِ خود توجه داشتن و نگاه آلوده به ديگران نكردن.
4. گذشت و اغماض از خطاهاي او.
5. احترام و تكريم شخصيّت زن.
6. داشتن صفا، صداقت، صميميّت و رفاقت در زندگي مشترك.
7. كمك به همسر در كارهاي منزل.
8. دادن هدايا به مناسبت هاي گوناگون.
9. تأمين نيازهاي مادّي، جنسي، روحي و عاطفي همسر.
10. دادن نفقة واجب: مسكن، خوراك، پوشاك، هزينة درمان و فراهم كردن امكانات مورد نياز يك زندگيِ هم شأن ايشان.
ج) با توجه به اين حقوق و وظايف چه كنيم تا هر دو راضي باشند؟
با يك تدبير هنرمندانه و عاقلانه، و با رعايت حقوق مادر و همسر، مي توان آنان را از خود راضي نگه داشت. اگر همسر مانع ارتباط با مادرتان مي باشد، نبايد عكس العمل تند نشان دهيد، بلكه ضمن اين که بايد علتِ اين كار او را كشف کنيد، با توجه و رفتارهاي عاطفي دل او را به دست آوريد. اگر مادر شما دخالت هاي غير معقول دارند و دائم عروسِ خود را با سخنانِ غير منطقي ناراحت مي كند، به نحو آرام و در عين حال منطقي، جلويِ اين گونه اعمالِ مادرتان را بگيريد. رفتار مادرتان بايد با محبت و دلسوزي، با فكر و نيّت خالصانه، صادقانه و تنها در جهت حفظ و تكريم روابط ميان فرزند و همسرشان باشد.[4] شما بايد مادرتان را به اين سمت جهت دهيد. به يقين مادرتان دوست ندارد كه زندگي شيرين شما به تلخي و ناراحتي تبديل شود؛ پس به مادرتان توصيه كنيد كه همواره با پندار، گفتار و رفتار عاقلانه، مخلصانه و فداكارانة خود، زمينة دوستي، مودّت و محبت ميان شما را بيشتر كند. به عروسش بيشتر از اين محبت كند. براي او هديه اي بخرد. اين رفتارهاي محبت آميز باعث مي شود كه همسرِ شما، قلباً نسبت به مادرتان، مهربان تر شود.
اگر رفتار همسر شما به گونه اي است كه با انحصار طلبي مي خواهد فقط با او و خانواده اش رابطه داشته باشيد و با مادرتان رابطه‌اي نداشته باشيد، منطقي نيست و قطعاً رفتارش خطا است. بايد با او در اين زمينه مذاكره و گفتگوي صميمانه مستقيم يا غير مستقيم و ملايم داشته باشيد. با صميميّت و صداقت، او را روشنگري، هدايت و اصلاح نماييد. مي توان با سازش، محبت و نوازش، همسر را همدل نمود. با نصيحت، گفتگو و برخورد خوش، خيلي زود، همسرِ انسان، همراه انسان مي شود. زيرا زن موجودي ظريف، عاطفي، احساسي و غالباً زودرنج مي باشد، بايد ظريفانه و حكيمانه با او برخورد شود. محترمانه، حقوق مادر را به ايشان گوشزد كنيد. همان گونه كه مادر ايشان داراي حقوقي است و رعايت آنها بر همسر شما لازم است، شما هم بايد نسبت به مادرتان، اداي وظيفه نماييد. گاهي با هماهنگي خانواده، شما تنهايي بيشتر به او سر بزنيد مخصوصاً اگر او در زندگي خصوصي شما دخالت مي كند.
به همسرتان احترام ويژه قائل شويد. در ضمن به او گوشزد كنيد كه همواره وجود اكثر مادر شوهرها منبع خير، بركت و مهرباني هستند. هر چه به مادر شوهر احترام و تكريم كند و او را دوست داشته باشد در واقع جاودانه ترين دوستي ها و محبّت ها را در دلِ همسر خود بارور مي كند. احترام و محبتِ عروس به مادر شوهر، در واقع احترامِ همسر به شوهرش مي باشد. بي احترامي به مادر شوهر، در واقع بي محبتي به شوهر مي باشد. براي اينكه شما رابطة همسرتان را با مادرتان گرم تر نماييد، به والدين همسرتان، احترام بيشتري كنيد.
اين مشكل به راحتي و خيلي سريع قابل حل نمي باشد، بلكه با رعايت موارد گفته شده مي توان به تدريج و در طول زمان، آن را بر طرف نمود. لذا شما نه تسليم خواسته هاي غير منطقي همسر و خانواده اش شويد و نه سعي كنيد كه با زورگويي و تندي با آنان برخورد نماييد، بلكه با تفاهم و گفتگوي صميمانه در جلسات مختلف و با حضور اعضاي خانواده، سعي كنيد كم كم، كدورت ها را بر طرف نماييد.
رفتار شما بايد به گونه اي باشد كه پيوند عاطفي بين مادر و همسرتان ايجاد شود. هيچ وقت ضعف ها و كاستي هاي همسرتان را در نزد مادر، بيان نكنيد. بلكه هميشه از مهر و محبت و خوبي هاي او سخن بگوييد. ممكن است كه اين برخورد همسر شما به اين جهت باشد كه شما رفتار افراطي و وابستگي شديد به مادرتان داريد بيش از حدّ طبيعي به مادر محبت مي كنيد و به او سر مي زنيد. و از خانواده كم مي گذاريد. شما اگر سال هاي متمادي است كه در كنار هم زندگي مي كنيد، باز در جهت بهتر شدن روابط خود و همسرتان، بايد تلاش هاي جديدي انجام دهيد. احساسات و عواطف محبت آميز خود را بدون قيد و شرط نثارش نماييد. رفتار خود را با مادرتان متعادل نماييد. به حساسيت هاي همسرتان نيز توجه كنيد. نيازهاي او را بر طرف نماييد. با رفتارهاي عاشقانة خود، او را همراه، همدل و علاقمند به خود كنيد.[5] در ايّام تعطيل و فرصت هاي مناسب در كنار خانواده و با آنان به سفرهاي كوتاه و يا چند روزه برويد. در تمامي كارهاي منزل و بيرون منزل، توافق و تفاهم داشته باشيد. مديريت داخل منزل را به او بسپاريد و مديريت خارج منزل و كل زندگي بر عهدة شما باشد. براي ايجاد سازگاري و رفع تنش در خانواده، نوعي گذشت، تحمّل و اغماض نيز داشته باشيد.
اينكه شما نسبت به مادرتان احساس مسئوليت داريد، البته اين امر طبيعي و معقول و در حد متعادل آن، پسنديده و نيكو است. امّا افراط در هر زمينه اي از جمله رابطه با مادر، زيان آور است. ممكن است باعث اختلاف بين زوجين شود.
سعي كنيد با گفتگوي دوستانه از انتظارات خانواده با خبر شويد به خواسته هاي منطقي آنها گوش دهيد و آنها را مطمئن كنيد كه احترام به مادرتان به اين موارد ضرري نمي زند.
د) برگزاري جلسة گفتگو:
سعي كنيد در جلسة تفاهم و مذاكره، نقاط مثبت شخصيتي، رفتاري و اخلاقي مادرتان را براي همسر بگوييد و متقابلاً نقاط مثبت همسرتان را براي مادر بگوييد. تمام راه حل هاي معقول و منصفانه اي كه به ذهنتان مي آيد را با هم مذاكره كنيد. البته براي اين مذاكره بايد زمان و مكان مناسبي را در نظر بگيريد. در آن جلسه فرد مزاحمي نباشد. علّت اختلاف را شناسايي كنيد. در حلّ مشكل در صدد محكوم كردن او نباشيد، بلكه منصفانه عمل كنيد. به نتايجي كه مي رسيد و طرفين تعهّداتي را مي پذيرند آنها را مكتوب كنيد كه اين عمل در تغيير رفتار مؤثر است. معايب و محاسن راه حلّ ها را بررسي كنيد. راه حلّ مورد نظر را عمل كرده و بعد از مدتي پيامدهاي آن را ارزيابي كنيد. اگر نياز به اصلاح دارد، مجدداً مذاكره و گفتگو نماييد.[6]نشاط شما، نشاط آنهاست. با گفتگو با همسرتان او را متوجه كنيد كه شما نمي توانيد نسبت به مادرتان بي تفاوت باشيد و بي تفاوت نسبت به او منشاء بي نشاطي شما خواهد شد و مسلماً اين امر در رسيدگي شما به همسر و خانوادة شما اثر مي گذارد از طرفي حس ديني و معنوي همسرتان را تحريك كنيد يعني او را متوجه احاديث پيامبر و ائمه
_ عليهم السلام _ دربارة بزرگان نماييد و بيان كنيد كه يك دعاي آنها يا نفرين و عاق آنها چقدر مي تواند در زندگي اثر گذارد.

پي نوشت ها:
[1] . افروز، غلامعلي، روانشناسي رابطه ها، دانشگاه تهران، چاپ دوم، 1383، ص 72.
[2] . كاشفي، محمدرضا، آيين مهرورزي، دفتر تبليغات اسلامي، چاپ سوم، 1378، ص 254.
[3] . بابازاده، علي اكبر، مسائل ازدواج و حقوق خانواده، انتشارات بدر، چاپ چهارم، 1378، ص 41.
[4] . افروز، غلامعلي، روانشناسي رابطه ها، دانشگاه تهران، چاپ دوم، 1383، ص 61.
[5] . همان، ص 29.
[6] . زناشويي درماني، مترجم: حسن پورعابدي ناييني، انتشارات رشد، 1380، ص 176.