در دبيرستان درس خوبي داشتم ولي از وقتي كه به دانشگاه رفته ام درسم ضعيف شده است با توجه به اين كه هم خوب درس مي خوانم هم خوب گوش مي دهم ولي موقع امتحان كم مي گيرم لطفاً مرا راهنمايي كنيد؟

براي رسيدن به پاسخ خود به نکات زير توجه کنيد.
الف) تخصصي شدن دروس دانشگاهي
درس خواندن با دانشگاه از چند جهت تفاوت دارد. امکان دارد بي‌توجهي به اين تفاوت‌ها سبب افت تحصيلي در دوره دانشگاه شود:
1ـ يكي از تفاوت هاي دورة دبيرستان با دورة دانشگاه اين است كه در دبيرستان به دروس متنوعي براي آشنايي دانش آموز با علوم مختلف پرداخته مي شود، ولي در دانشگاه دانشجو در يکي از رشته‌ها به صورت تخصصي و عميق مشغول به تحصيل مي‌شود.
2ـ در دانشگاه ممکن است هر رشته روش مطالعه و تحقيق مخصوص به خود را داشته باشد.
3ـ متون درسي دانشگاه از نظر حجم با زمان دبيرستان فرق مي‌کند و دانشجو مجبور است براي امتحان يکي از دو کار را انجام دهد. نخست اينکه متن زيادي را براي يک ماده درسي مطالعه کند. در اين صورت نياز به تلاش زياد است.  راه دوم اينکه براي امتحان به جزوات اکتفا کند، در اين صورت تلاش کمتر انجام داده است. ولي مطمئنا با جزوه نمي‌توان تمام مطالب لازم را آموخت و نمره خوب گرفت.
ب) انگيزه
ممکن است فردي که دبيرستان خوب درس مي‌خواند از انگيزه بالا بر خوردار باشد. يکي از انگيزه‌هاي که دانش‌آموزان را به تلاش زياد وادار مي‌کند، راه يافتن به دانشگاه است. اما زماني که فرد به دانشگاه راه يافت، ممکن است، انگيزه‌اش کاهش پيدا کند. در اين صورت ممکن است خوب درس بخواند و تلاش زياد به خرج دهد، اما از آنجا که انگيزه‌اش پائين است، تلاش‌هاي او احتمالا بدون اشتياق و رغبت صورت مي‌گيرد. لذا از کارآيي لازم برخوردار نيست.
چنين دانشجوياني مي‌توانند با انتخاب اهداف بزرگتر انگيزه خود را تقويت کنند. به عنوان مثال مي‌تواند راهيابي به مراحل بالاتر دانشگاه را جزء هدف خود قرار دهد، تا انگيزه‌اش تقويت شود، يا در صدد ارائه نظريات جديد در رشته تحصيلي خود يا ارائه يک اختراع و ابتکار جديد متناسب با رشته تحصيلي خود باشد. در نظر گرفتن اين اهداف در فرد اشتياق و رغبت ايجاد نموده و زمينه موفقيت را فراهم مي‌کند. بي‌ترديد تلاشي که از روي اشتياق و انگيزه باشد، نتيجه خواهد داد.
ج) برنامه ريزي مناسب
پيشرفت يك دانشجو را مي توان به صعود يك كوهنورد تشبيه كرد. يك كوهنورد حركت صعودي خود را از پايين كوه (مبدأ) آغاز مي كند و به سوي قلّه مورد نظر (مقصد) پيش مي رود. توفيق و كاميابي نهايي وي در گرو صعود موفقيت آميز او بر قله است و مجموعه اي از عوامل در اين موفقيت مؤثرند؛ برنامه ريزي مناسب، تمرين هاي مراحل قبلي و آمادگي كامل روحي ـ جسماني بخشي از عوامل را تشكيل مي دهند. علاوه بر اين، بهره گيري از تجهيزات كوهنوردي و ابزارهاي كمكي ـ نظير طناب، چكش، كفش يخ شكن و… ـ نقش غير قابل انكاري ايفا مي كنند.[1]بهتر است به برنامه درسي و تحقيقي خود نگاهي دوباره انداخت و با پي بردن به ضعف هاي احتمالي، به بازسازي آن همت گمارد. در اين گام بايد با استفاده از افراد موفق و يا گرايش هاي خاص و تفكر صحيح برنامه­ريزي كرد و از اشتباهات و ضعف هاي برنامه هاي ديگران استفاده نمود.
د) فراگيري فعّال
يكي از ضعف هاي بسياري از دانش پژوهان، استفاده نكردن از فضاي علمي كلاس است. آموزشي كه در كلاس صورت مي پذيرد را نمي توان با مطالعه كردن يافت. به همين دليل بايد به صورت فعالانه در كلاس درس مشاركت داشته.
بايد خود را تا آنجا كه ممكن است در كانون توجه قرار داد. براي ارائه يك مقاله يا مديريت يك سمينار و يا كنفرانس داوطلب شويد و يا در عوض، خود را ملزم به مشاركت در بحث گروهي كنيد. اگر كسي نتواند به ديدگاهي واقعي استاد خود دست يابد، توان پاسخ به پرسشهاي او را، حتي با مطالعه زياد ندارد. به همين جهت بايد در هنگام شك و ترديد و يا پي نبردن به مطالب، از وي پرسش كرد. از يادداشت برداري در كلاس درس نبايد غفلت کرد چرا که مرور سريع تر، مطالب پس از كلاس و تمركز بيشتر بر آنها، آسان تر خواهد بود.
ه) روش مطالعة مناسب با رشته تحصيلي
ترديدي نيست كه مهارتهاي مربوط به خوب و درست مطالعه كردن نقش مهمي در موفقيت دانشگاهي دارد. اما بسياري از دانشجويان به ندرت از توصيه ها و راهنمايي هاي مرتبط با شيوه هاي صحيح مطالعه بهره مند مي شوند. اساتيد و مدرسان هم به ندرت روش منطقي مطالعة رشتة مورد نظر را ارائه مي كنند و معمولاً اين كار را كاملاً برعهدة خود دانشجويان مي گذارند. به همين دليل است كه عموم دانشجويان و حتي دورة آموزشي خود را آغاز مي كنند، دقيقاً نمي دانند كه چه انتظاري از آنها مي رود.[2]پس بايد روش مطالعه اي مناسب انتخاب نمود.
به عنوان نمونه مي توان با اين روش مطالعه كرد كه در ابتدا مطالب به طور اجمالي مرور شود و پس از آن پرسش هابي در آن زمينه ها يادداشت كرده و پس از آن به مطالعة آن به صورت تفصيلي پرداخت، در مرحلة بعد مطالب را فراخواني كرده به ياد آورد و در مرحلة آخر، مرور نمود.[3]البته روشهاي ديگري از قبيل يادداشت برداري و خلاصه نويسي و غيره هم وجود دارد.
نکته: از روش حفظ طوطي وار بايد پرهيز نمود.
بعضي از دانش پژوهان درس را فقط براي امتحان و كسب مدرك مي خوانند و به همين دليل از موفقيت خوبي برخوردار نيستند. آنها از روش طوطي وار يا حفظ كردن استفاده مي كنند و مطالب را به خوبي نمي فهمند؛ به همين دليل در عمق جان نفوذ نكرده و ناپايدار مانده است.
مطالعه بايد همراه با فهميدن صورت گيرد تا نتيجه مطلوبي از لحاظ كسب نمرات خوب و تغيير رفتار را در پي داشته باشد. سعي شود مطالبي را كه آموخته مي شود با دانشهاي قبلي خود پيوند زده و به صورت يك رشتة پيوسته درآيد. سعي كنيد مطالب را با مسائل زندگي روزمره گره بزنيد و از خود و استاد بپرسيد راستي فايده اين بحث به كجا بر مي گردد و رابطه عاطفي خود را با درس، مكان تحصيل، دوستان هم كلاسي را زيادتر كنيد.
در كنار استفاده از روش مناسب مطالعه، محيط علمي خوبي را پديد آوريد؛ از جمله آن دماي مناسب اتاق، نور كافي، آرامش روحي و جسمي، تمركز حواس و … .
و) آمادگي براي امتحان
قبل از اين كه پايان ترم فرا برسد، بايد دقيقا بدانيد كه چه مطالبي را براي امتحان بايد مرور كنيد؛ به همين دليل از استاد خود بخواهيد تا نوع و محدودة امتحان را مشخص كند تا بر طبق آن مطالعه كنيد. پس از آن كه از محدودة و نوع آزمون مطلع شديد از نحوة پرسش هاي آزمون هم اطلاعاتي به دست آوريد تا بر طبق آن مطالعه كنيد.
روز امتحان
با دور كردن استرس و موانع ديگر از خود با آرامش كامل قبل از آزمون حاضر شويد و در ابتداء سوالات را به طور اجمالي بررسي كرده و از سؤالات آسان تر شروع كنيد. اگر احساس مي كنيد كه اعتماد به نفس كمي داريد، بايد به تقويت آن قبل از آزمون بپردازيد. سعي كنيد روز آزمون و چگونگي آن را قبل از آن و با سؤالات فرضي تجربه كرده تا موانع و ضعف هاي خود را جبران كنيد. وقت خود در جلسه امتحان تنظيم كنيد از سؤالات آسان تر شروع كنيد به دقت سوال را بخوانيد تا متوجه سوال نشده ايد جواب ندهيد. هر سوالي را كه جواب برايش پيدا نكرده در آخر وقت با استفاده از معلومات قبلي و تفكر خودتان به پاسخ آن اقدام كنيد (سوال را بدون جواب نگذاريد).
خلاصه اين نوشتار:
1. از حفظ طوطي وار استفاده نكنيد، سعي كنيد با معاني آنها ارتباط برقرار كنيد.
2. مطالعه خود را به اطلاعات گذشته خود پيوند بزنيد، از خود در مورد كاربرد مطالعات و دروس خود بپرسيد.
3. مكان و زمان منظمي براي مطالعه داشته باشيد (نظم در خوردن، خوابيدن، تفريح، عبادت و… مساوي است با موفقيت. )
4. براي خود روش مطالعه انتخاب كنيد.
5. با رشته تحصيلي خود، اساتيد، درس، محيط آموزشي رابطه عاطفي مثبت برقرار كنيد از كلمات و تلقينات منفي استفاده نكنيد، بيشتر با دوستي همنشيني كنيد كه جهات مثبت و اميدبخش مطالعه و تحصيل را گوش زد مي كنند، از منفي باف ها فاصله بگيريد و خود نيز منفي بافي نكنيد.
6. براي تمركز بيشتر 1. پيش مطالعه كنيد (قبل از حضور در كلاس) 2. مطالعه و مباحثه علمي گروهي داشته باشيد. 3. مطالب خوانده شده را با خلاقيت خود و با روش خودتان تقسيم بندي كنيد 4. در كلاس يادداشت برداري كنيد. 5. براي رفع خستگي در مطالعات خود تنوع داشته باشيد مثلا وقتي مطالبي سنگين خوانديد در كنار آن شعر يا كتاب داستان يا طنزي هم مطالعه كنيد.
7. از توسل و توكل به خدا استفاده كنيد دعاي مطالعه را از مفاتيح الجنان حفظ كنيد و در شروع مطالعه بخوانيد.
 
پي نوشت ها:
[1] . تيلور، مت هكتور؛ ترجمه: دانشجوي موفق، محمد سعيدي مهر، قم، بضعة الرسول، چاپ اول، 1381، ص 13.
[2] . دانشجوي موفق؛ كتاب قبلي، ص 39.
[3] . خادمي، عين الله؛ مطالعه روشمند، انتشارات پارسايان، 1379، ص 103، با اندکي تغيير.