در صلوات كلمه «اللّهم»، هم ضمير است و هم ضمير نيست، در اين باره يك مثال و توضيح مختصر برايم بيان کنيد.؟

در اينكه كلمة «اللهمّ» متشكل از چه چيزهايي است بين علماي بزرگ صرف و نحو اختلاف است. سيبويه و خليل از علماي بزرگ صرف و نحو مي‎گويند: اصل آن «يا الله» بوده، لذا «يا» از ابتداي آن حذف شده و عوض از آن ميم مشدّده بعد از الله آمده است.[1]بسياري از علماي صرف و نحو و مفسران[2] نيز اين وجه را پذيرفته‎اند. قول ديگري در اللّهم وجود دارد كه فرّاء عالم بزرگ صرف و نحو آن را بيان كرده، ايشان مي‎گويد: «اللّهم» در اصل «يا الله أمّ بخيرٍ» بوده است. همزه حذف شده و تبديل به يا اللّهم بخير شده است.[3]امّا اين نظريه مورد قبول علماي ديگر واقع نشده است. پس همانگونه كه مي‎بينيم در اينجا ضمير هم وجود ندارد، بلكه كلمه تشكيل شده از دو قسمت الله و ميم مشدّده است.

پي نوشت ها:
[1] . شيخ طوسي، التبيان في تفسير القرآن، قم، نشر مكتب الاعلام الاسلامي، چاپ اول، 1409 ق، ج 2، ص 428، و طبرسي، مجمع البيان في تفسير القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، چاپ اول، 1365ج1، ص 725.
[2] . طيب، تفسير الطيب البيان، تهران، انتشارات اسلام، چاپ دوم، 1374، ج2، ص 157، و حجازي، محمد محمود، التفسير الواضح، بيروت، انتشارات دارالجيل، چاپ اول، 1993م، ج1، ص 220.
[3] . التبيان في تفسير القرآن، همان، و مجمع البيان في تفسير القرآن، همان.