در مورد «جنگ نهاوند» که از نبردهای مهم در راستای ورود مسلمانان به ایران بود توضیح دهید؟ کشته‌شدگان این جنگ را در کجا دفن کردند؟

نهاوند شهری در فاصله حدوداً 110 کیلومتر و در جنوب شهر همدان است که «جنگ نهاوند» بین سپاه ایران و اعراب مسلمان در نزدیکی این شهر رخ داد. تاریخ این نبرد بزرگ را سال 19،[1] 20،[2] و یا 21 ق[3] گزارش کرده‌اند.

بعد از شکست ایرانیان در جنگ «جلولاء»،[4] «یزدگرد» پادشاه ایران به قم[5] یا مرو[6] گریخت. او فرستادگانی به اطراف فرستاده و از مردم یارى خواست. برخی از مردم مناطق مازندران، گرگان، دماوند، رى، اصفهان، همدان و ماهان در لشکر او گرد آمدند.[7] یزدگرد، «مردان شاه بن هرمز»[8] یا «فیروزان»[9] را به عنوان فرمانده این سپاه مشخص و به سمت نهاوند فرستاد.

سعد بن ابی وقاص[10] و یا عمار بن یاسر[11] با نوشتن نامه عمر بن خطاب(خلیفه دوم)[12] را از این قضیه آگاه کرد.[13] عمر با مشورت مسلمانان در مدینه ماند[14] و «نعمان بن مقرّن مزنی» را به رهبری سپاه انتخاب کرد.[15]

در این جنگ، سپاه ایرانیان برای طولانی کردن جنگ، به داخل قلعه خود رفته و هر وقت می‌خواستند از آن بیرون ‌آمده و به جنگ پرداخته و سپس به داخل قلعه بازمی‌گشتند. سرانجام با پخش شایعه از دنیا رفتن خلیفه دوم، مسلمانان عقب‌نشینی کرده[16] و سپاه ایران برای تعقیب آنها از قلعه بیرون آمدند، اما مسلمانان برگشتند و آنها را شکست دادند.[17] از آن‌جا که ایرانیان بعد از این جنگ دیگر نتوانستند لشکر منسجمی را گرد هم آورند و به دنبال آن بود که مسلمانان توانستند تمام ایران را فتح کنند،[18] نبرد نهاوند از طرف مسلمانان به «فتح الفتوح» مشهور شد.[19]

اجساد کشته‌شدگان این جنگ را در یک فرسخی(6 کیلومتری) نهاوند به سمت (شمال غربی و) شهر دینور دفن کردند.[20]

[1]. بلاذری، أبو الحسن أحمد بن یحیی‏، فتوح ‏البلدان، ص 298 – 299، بیروت، دار و مکتبة الهلال، 1988م.

[2]. همان.

[3]. دینوری، ابو حنیفه احمد بن داود، الاخبار الطوال، ص 133، قم، منشورات الرضی، 1368ش.

[4]. «جنگ شوشتر»، 101066؛ «ممدوح بودن فتوحات اسلامی»، 63522؛ «جنگ نمارق»، 101071؛ «شرکت امام حسن و امام حسین (ع) در جنگ علیه ایران»، 9743؛ «فتح ایران و عدم اجازه در انتخاب آزاد دین»، 2433؛

[5]. الاخبار الطوال، ص 133.

[6]. مسکویه رازی، ابوعلی، تجارب الامم، تحقیق، امامی، ابو القاسم، ج 1، ص 380، تهران، سروش، چاپ دوم، 1379ش.

[7]. الاخبار الطوال، ص 133 – 134.

[8]. همان، ص 134.

[9]. ابن خلدون، عبد الرحمن بن محمد، دیوان المبتدأ و الخبر فی تاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوی الشأن الأکبر(تاریخ ابن خلدون‏)، تحقیق، خلیل شحادة، ج 2، ص 556، بیروت، دار الفکر، چاپ دوم، 1408ق.

[10]. ابن اثیر جزری، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج 3، ص 7، بیروت، دار صادر، 1385ق.

[11]. «زندگی‌نامه عمار بن یاسر»، 93933.

[12]. «زندگی‌نامه و شخصیت عمر، خلیفه دوم»، 41911؛ «خلیفه دوم از نگاه شیعه»، 7498.

[13]. الاخبار الطوال، ص 134.

[14]. الکامل فی التاریخ، ج 3، ص 8.

[15].  دیوان المبتدأ و الخبر فی تاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوی الشأن الأکبر(تاریخ ابن خلدون‏)، ج ‏2، ص 556.

[16]. الاخبار الطوال، ص 136.

[17]. دیوان المبتدأ و الخبر فی تاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوی الشأن الأکبر(تاریخ ابن خلدون‏)، ج ‏2، ص 557.

[18]. الکامل فی التاریخ، ج 3، ص 16.

[19]. تجارب ‏الأمم، ج ‏1، ص 380.

[20]. مسعودی، ابو الحسن علی بن الحسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق، داغر، اسعد، ج 2، ص 324، قم، دار الهجرة، چاپ دوم، 1409ق.