در مورد خطبه همام امام علی(ع) آیا مؤمن واقعی باید تمام آن ویژگی ها را داشته باشد که در غیر این صورت مؤمن شناخته نمی شود، به عنوان مثال آن طوری که در خطبه بیان شده است انسان های مؤمن قیافه های نحیف و لاغری دارند پس کسانی که قیافه های چاق حتی متناسب دارند جزء مؤمنین به حساب نمی آیند؟

در این خطبه امیرالمؤمنین(ع) که در مورد شمارش صفات مؤمن واقعی است ، صفات وخصوصیات متقین و مومنینی که در اعلای تقوا و ایمان قرار دارند بر شمرده شده است؛به این معنا که اگر شخصی بعضی از این صفات را داشت مؤمن به شمار می آید ولی از درجات پایین ایمان برخورداراست و به هر مقدار که آن صفات برایش حاصل شود به همان اندازه به درجات ایمانی او افزوده می شود.
باید توجه داشت که برخی از صفات متقین که در این خطبه نورانی بیان شده صفاتی غالبی و اکثری است نه دائمی و همگانی ؛ مثلا زرد روئی و لاغری ویژگی مشترک همه متقین نمی باشد زیرا شرائط جسمانی و مزاجی و وضعیت غذائی و نوع آب و هوا و تفاوت جغرافیائی و مکانی و نیز عوامل وراثتی در این موضوع تاثیر گذار است و به همین دلیل این علامت با وجود عبادت و ریاضت شرعی و کم خوری و روزه داری در ئبرخی از اهل تقوا ظهوری ندارد و این دلیل بر متقی نبودن آنها نیست . سخن در این زمینه زیاد است ولی بهتر آن است که ویژگى مؤمنان و بندگان خوب خدا را در دو ساحت فردى و اجتماعى با توجه به آیات شریفه قرآن و روایات اهل بیت(ع) برای شما شمارش کنیم:

1ـ فردى:

1ـ1ـ توکل بر خدا (انفال / 2)
2ـ1ـ هنگام یاد خدا قلبشان ترسان و لرزان (انفال / 2، توبه / 51)
3ـ1ـ محافظت بر اداء فرایض خصوصا نماز (مؤمنون / 9)
4ـ1ـ عفت و پاکدامنى (مؤمنون / 5)
5ـ1ـ خشوع در نماز (مؤمنون / 2)
6ـ1ـ رویگردانى از امور لغو و بیهوده (مؤمنون / 3)
7ـ1ـ افزایش ایمان هنگام شنیدن آیات الهى (انفال / 2)

2ـ اجتماعى

1ـ2ـ امر به معروف و نهى از منکر (توبه / 71، آل عمران / 114)
2ـ2ـ تأمین حوائج مادى دیگران (توبه / 71، انفال / 3)
3ـ2ـ تعاون و همیارى با برادران ایمانى (توبه / 71)
4ـ2ـ تواضع با مردم (فرقان / 63)
5ـ2ـ پیشى گرفتن در انجام امور خیر (مؤمنون / 59)
6ـ2ـ عدم طرح دوستى با کافران (مجادله / 22)
7ـ2ـ کوشش در امانتدارى (مؤمنون / 8)
8ـ2ـ وفاى به تعهدها و قراردادها (مؤمنون / 8)
9ـ2ـ اطاعت از رسول خدا(ص) (انفال / 1)
امام صادق(ع) در یک روایت 8 ویژگى براى مؤمن ذکر فرموده اند:
1ـ به هنگام شداید و سختى ها سنگین و آرام،
2ـ در برابر گرفتاریها و آزمونهاى ناخوش آیند دنیا بردبار،
3ـ به هنگام وسعت روزى و آسایش سپاسگذار و شاکر،
4ـ به همان اندازه از روزى که خداوند متعال به او ارزانى داشته قانع و راضى،
5ـ به دشمنان ستم و تجاوز ننماید،
6ـ بارش را به دوش دوستان نیفکند و یا آنکه به خاطر عوالم دوستى بار گناه آنان را به دوش نکشد،
7ـ بدنش در طاعت از خداوند و خدمت به خلق، در رنج و سختى است،
8ـ مردم از ناحیه او در آسایش و آرامش خاطرند،
در پایان فرمود: علم یار و همدم مؤمن، حلم و بردبارى وزیر، راهبر و مشاور او، عقل و خرد فرمانرواى اعمال او.رفق و مدارا برادر و بازوى او و احسان و نیکوکارى پدر دلسوز و مهربان اوست. (سفینه البحار، ج 1، ص 37). به هر روى مؤمن حقیقى عالَمى بى منتهاست.