خوشحالي و سرور و هم چنين حزن و اندوه دو حالتي هستند كه عارض بر انسان مي شوند، و جزء طبيعت هر انساني است كه براي بعضي از كارها خوشحال و براي بعضي از كارها ناراحت و محزون مي شود، و بعضي اوقات با شنيدن حرفي يا ديدن كاري اين دو حالت براي او رخ مي دهد.
اما در مورد سؤال بايد گفت: كه دو گونه حديث رفع القلم در جوامع روايي نقل شده: يكي آن چه كه در بين فقها به نام حديث رفع معروف است و در موارد مختلف به آن استدلال كردند كه مرحوم شيخ صدوق در كتاب خصال چنين نقل مي كند: حدثنا أحمد بن محمد بن يحيي العطار رضي الله عنه قال: حدثنا سعد بن عبدالله، عن يعقوب بن يزيد، عن حماد بن عيسي، عن حريز بن عبدالله. عن أبي عبدالله ـ عليه السلام ـ قال: قال رسول الله ـ صلي الله عليه و آله ـ : رفع عن امتي تسعة: الخطأ، و النسيان، و ما اكرهوا عليه، و مالا يعلمون، و ما لا يطيقون، و ما اضطروا إليه…[1]حريز بن عبدالله با واسطه هايي كه نقل شده از امام صادق ـ عليه السلام ـ روايت مي كند كه پيغمبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ فرمودند: «نه چيز از امت من برداشته شده است، خطا، فراموشي، کاري که بر آن مجبور شده است، آن چه را که نميدانند و آن چه را که طاقت ندارند، و آن چه بر آن مضطر شدهاند.»
اين حديث از نظر سند مشكلي ندارد چون كه با سندهاي ديگر هم نقل شده، علاوه بر اين مي توان گفت كه تقريباً همة فقهاي اماميه و بسياري از فقهاي اهل سنت هم در موارد مختلف به آن استدلال كردند و اگر از نظر سند مورد خدشه بود به اين حديث استدلال و احتجاج نمي كردند.
اما دومين حديث رفع القلم كه بسيار هم مفصّل است، مرحوم شيخ حسن بن سليمان حلّي يكي از شاگردان شهيد اول در كتاب (المحتضر) در مورد عيدالزهرا ـ سلام الله عليها ـ نقل كرده و مرحوم مجلسي هم آن حديث را از همان كتاب نقل نموده است. در ضمن آن حديث آمده است كه خداوند به پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ فرمودند: «امرت الكرام الكاتبين ان يرفعوا القلم عن الخلق كلهم ثلاثة ايام من ذالك اليوم»[2] به كرام الكاتبين دستور دادم كه رفع قلم كنند از تمام خلائق تا سه روز يعني براي آن ها گناه ننويسند.
ظاهراً اين روايت مرسله است چون در آن كتاب همة اسناد اين خبر نقل نشده و روايت مرسله چندان اعتباري ندارد و بر فرض اين كه سند حديث درست باشد، آن چه كه مسلم است اين است كه در مجالس جشن و سرور چه در ايام عيدالزهرا ـ سلام الله عليها ـ و چه در غير اين ايام، كارهايي كه برخلاف دستورات ديني باشد، به هيچ عنوان مجاز نيست، و اگر كسي به اين بهانه بخواهد كار خلاف انجام دهد، هيچ عذري از او پذيرفته نيست. گرچه بسياري از علماي شيعه مانند مرحوم ميرزاي قمي و صاحب جواهر و مرحوم بروجردي و ديگران در مجالس جشن عيدالزهرا ـ سلام الله عليها ـ شركت مي كردند و مشوق كساني بودند كه اين مراسم را برگزار مي كردند ولي هيچ كدام از علماي بزرگوار اجازة كار خلاف را به هيچ كس ندادند.
مرحوم صاحب جواهر فرمودند: در فضيلت و شرافت و بركت اين روز (عيدالزهرا ـ سلام الله عليها ـ) خبري را يافتم كه منسوب به پيغمبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ است و اين كه اين روز، روز سرور و خوشحالي پيامبر و آل پيامبر است[3]. در بين شيعيان شايع است كه در اين روز عمر به قتل رسيده است.[4] (و مهم ترين علت شادي در اين روز به امامت رسيدن امام مهدي ـ عج الله تعالي فرجه ـ) مي باشد.
لازم به ذكر است كه يكي از فروعات ديني، تبرّي و برائت از دشمنان خدا و پيامبر و ظالمين در حق پيغمبر و خلق خدا است، و حتي در اين عصر هم مسئلة برائت و تبرّي از ظالمان مطرح است، به عنوان مثال در ايام برگزاري مراسم حج، اين موضوع و برائت از مشركان مورد توجه خاص امام و مقام معظم رهبري و نمايندگانشان و حجاجي كه به مكة معظمه مشرف مي شوند، قرار دارد، و سخت به آن پايبند هستند، و در همة زمان ها بيزاري از ظلم و ظالم در بين طرفداران حق شايع بوده و خواهد بود.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ المحتضر، ص 45-55، حسن بن سليمان حلي، ناشر: منشورات چاپ خانه حيدريه نجف.
2ـ بحارالانوار، ج 31، ص 119ـ129، محمدباقر مجلسي، ناشر: دارالرضا، بيروت.
پي نوشت ها:
[1] . صدوق، خصال، قم، جامعه مدرسين، ص417، حديث 9.
[2] . حسن بن سليمان حلي، المحتضر، نجف اشرف، چاپخانه حيدريه، چاپ اول، 1370، ص51.
[3] . نجفي، محمد حسن (صاحب جواهر)، جواهر الكلام، دارالكتب اسلاميه، آخوندي، ج5، ص43.
[4] . ر.ك: مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، بيروت، مؤسسة الوفاء، 1404، ج31، ص119.