درصورتی که اسلام در شبه جزیره عربستان ظهور نمی کرد، آیا اَشکال توصیفی بهشت و جهنم و… همان موارد فعلی می بود؟

در این باب دو دیدگاه وجود دارد. دیدگاهی که نقش عوامل غیر دینی را در پدید آمدن دین پررنگ می سازد و دیدگاهی دیگر که نقش این عوامل را در شکل گیری دین بکلی انکار می کند .

از نظر ما هر دو دیدگاه دچار افراط و تفریط هستند و از مسیر حق و عدالت منحرف شده اند.دیدگاه درست، دیدگاه میانه ای است که از جاده معرفت دینی می گذرد. مطمئنا شرایط زمانی و مکانی و معرفتی مردم هرعصری در نحوه بیان و تبلیغ و ارشاد پیام الهی از جانب پیامبر آن قوم اثرگذار است، اما این اثر گذاری هیچگاه در حد تغییر محتوای پیام نیست.