دروس دانشگاهی

خوب است نخست گذری کوتاه بر علم نافع و غیرنافع داشته باشیم:1. علم غیرنافع: علم بدون عمل مخلصانه است، رسول اکرم(ص) می فرمایند: «نعوذ
بالله من علم لاینفع» و هو العلم الذی یضادّ العلم بالاخلاص» (میزان الحکمه، ج 6، ص
507، ر 13708) علم غیرنافع آن است که با عمل با اخلاص ضدیت داشته باشد یعنی
نتیجه علم باید علم مخلصانه باشد و گرنه غیرنافع است.
نیز حضرت می فرمایند: «علمی که به آن عمل نمی شود مانند گنجی است که از آن
انفاق نمی شود، صاحب آن در جمع آوری آن خود را به سختی می اندازد ولی نفعش به
وی نمی رسد». (همان، ر 13709)
2. علم نافع: علمی که میراث آن خشیت و خوف الهی است (همان، ر 13657 و
13665) و ثمراتی از آن تراوش کند. از آن جمله:
الف. «بی نیازی»، بی نیازی به معنای اعم آن، از غنای فردی گرفته تا غنای عمومی در
زمینه های گوناگون چون اقتصاد، سیاست، فرهنگ و…
ب. «جود»، کرامت که نشانه عالمان بزرگوار است.
ج. «هیبت»، وقار، طمأنینه که سیمای نمایان عالمان است.
د. «سلامت»، که توانا بود هر که دانا بود.
ه. «قرب»، که عالمان در ردیف فرشتگان و صف پیامبرانند.
و. «حیا»، که سرمایه حفظ ایمان است.
ز. «بلندی و شرف»، که مقام عالمان است.
ح. «حکمت»، که متبلور در کلام و منش عالمان است، (همان، ر 13672)
بجاست که پیش از آموختن هر علمی به دقت مطالعه، تحقیق و مشورت شود تا از
دام علم غیرنافع نجات یابیم.
در پایان ناگفته نماند علم آن گاه «نافع» است که با عالم متحد شده و ثمره آن شهود
«عالم مطلق» باشد و نفعی از آن به فرد و جامعه برسد. و حل مشکلی از دنیا و کسب
مقامی در آخرت را به ارمغان آورد.
آن چه گفته شد نشانه های علم نافع از دیدگاه آیات و روایات بود. امّا از نظر
روانشناختی باید دانست یکی از آسیب های تحصیل، بی علاقگی به ماده درسی است
که با توجه به محدودیت پذیرش و گزینش برای بسیاری از دانشجویان پیش می آید. ولی
از آن جا که از ویژگی های انسان، انس است. می توان با پربار کردن اطلاعات خود رفته
رفته علاقه به رشته تحصیلی خاصی را در خود زنده کرد؛ زیرا «فهمیدن» برای انسان
لذت بخش است. اگر چه در قدمهای اول ناخواسته باشد.
در همین راستا از مهمترین عوامل ایجاد علاقه، دید کاربردی و هدفمند نسبت به
مواد درسی است به گونه ای که کارآیی هر ماده درسی در زندگی آینده علمی و شغلی
مشخص شود و یا جایگاه آن تعریف شود به گونه ای که با فراموشی آن احساس زیان به
انسان دست دهد.