حافظه به عنوان قسمتي از وجود انسان، براي نگهداري دادهها و اطلاعات استفاده ميشود. حساسيّت، اهميّت و ارزش آن زماني بهتر روشن ميشود كه بدانيم اين قسمت چه نقش بزرگي در كمك به پردازش و تجزيه و تحليل اطلاعات دارد.
به همين خاطر در ادعيه و كلمات معصومين ـ عليهم السلام ـ نسبت به تقويت آن راهكارهايي ارائه شده است.
از امام صادق ـ عليه السلام ـ نقل شده است كه: كسي كه فراموش كار باشد اين دعا را بخواند: «بِسْمِ اللهِ أعُوذُ باللهِ مِنَ الرِّجْسِ النَّجِسِ الْخَبيثِ المُخْبِثِ الشّيطانِ الرَّجيم؛ به نام خدا پناه ميبرم به خدا از پليدِ نجس و خبيث آلوده كننده كه شيطان رانده شده است.»[1]و بعد از نماز صبح قبل از هر سخن ديگر اين دعا را بخوانند كه:
«يا حيُّ يا قيُّوم فلا يَفُوتُ شيئاً عِلْمُهُ و لا يَؤُدُهُ؛ اي زنده و پاينده كه فوت نشود چيزي از دانشش و بر او سنگين و سخت نباشد.»[2]و بعد از نمازها (هرنمازي) دعاي: «سُبحان مَنْ لايعتدي علي اهل مَمْلَكَتِهِ، سُبحانَ مَنْ لا يأخُذُ أهْلَ الاَرضِ بألوانِ العذابِ، سُبحانَ الرَّؤُفُ الرَّحيم. اَللهمَّ اجْعَلْ لي في قَلبي نوراً و بَصَراً وَ فَهْماً و عِلماً إنَّكَ عَلي كُلِّ شيءٍ قَدير؛ پاك و منزه است خدايي كه ظلم و تجاوز بر اهالي عالم نميكند و پاك و منزه است خدايي كه اهالي زمين را به عذابهاي گوناگون (آنان كه مستحقند) گرفتار نميكند، منزه است خداي رؤف رحيم، اي خداي من در دلم نور معرفت ، بصيرت ، فهم و دانش خود ، مقرّر فرما كه تو را بر هرچيز قدرت و توانايي كامل است.»[3]براي تقويت حافظه، نماز مستحبي هم كه تجربه شده و تلاوت قرآن نيز بسيار مؤثر است.
از امام صادق و باقر ـ عليهما السلام ـ نقل شده كه:
با آب مخلوط به زعفران در ظرف تميز و نظيفي بنويسيد: سورة حمد، آيةالكرسي، سورة انا أنزلناه (قدر)، يس، واقعه، حشر و تبارك و توحيد و قل أعوذ بربّ الفلق و قل أعوذ برب الناس را، پس اين سورهها را ميشويي به آب زمزم يا آب باران (تميز) يا آب تميز ديگر، پس مياندازي در آن آب، دو مثقال كُنْدُر و ده مثقال شكر و دو مثقال عسل، پس بگذار آن را شب در زير آسمان و بر روي آن آهني (براي حفظ از گرد و غبار) بگذار، پس آخر شب كه ميشود دو ركعت نماز ميخواني و در هر ركعت يك حمد و پنجاه بار سورة توحيد، و بعد از تمام شدن نماز آن آب را ميآشامي. همچنين مسواك كردن، روزه گرفتن، قرآن خواندن بخصوص آية آيةالكرسي نيز حافظه را تقويت ميكند. مَويز سرخ هر صبح ناشتا 21 دانه به صورت مداوم براي فهم و ذهن و حافظه مفيد است. خوردن حلوا و گوشت نزديك گردن و عسل و عدس نيز موجب تقويت آن ميشود.
و از چيزهايي كه موجب كاهش حافظه ميشود بايد اجتناب كرد از جمله:
خوردن سيب ترش، گشنيز سبز، پنير (مگر با گردو)، خواندن نوشته هاي روي قبرها، عبور از بين دو زن و نچيدن ناخنها و از همه مهمتر گناه زياد و در مسائل دنيوي حزن وغم زياد داشتن.[4]آنچه به عنوان نتيجه قابل بيان است، اين است که:
1. براي تقويت حافظه هم دعا و هم نماز و هم خوردن بعضي از داروها و غذاها و مهمتر از همه اجتناب از گناهان و معاصي مفيد ميباشد.
2. تقويت حافظه، كاري لازم و ضروري ميباشد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. منابع ذكر شده در پاورقيها.
2. آيين حفظ و تقويت حافظه، محمد حسين حقجو، انتشارات محمد وفايي.
3. ترجمه ميزان الحكمة، محمدي ريشهري، مترجم، حميد رضا شيخي، دار الحديث، چاپ اول، 1377 ش، ج3.
پي نوشت ها:
[1] . ر.ك: صدوق، من لايحضره الفقيه، قم، انتشارات جامعه مدرسين، 1413 ق، ج1، ص25.
[2] . ر.ك: كفعمي، مصباح، قم، انتشارات رضي، 1405 ق، ص104.
[3] . ر.ك: مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، بيروت، مؤسسة الوفاء، 1404ق، ج83، ص9، باب 38، ح8.
[4] . ر.ك: قمي، عباس، مفاتيح الجنان، مترجم: الهي قمشهاي، انتشارات اسوه، چاپ اول، ص1090.