1. صبر در امتحان
 

نخستین گام برای پیروزی در امتحان الهی، صبر و پایداری در راه حق و تحمل مشکلات است. قرآن در آیه 155 بقره به این حقیقت تصریح می‏کند و می‏فرماید:
و ما شما را با چیزی از ترس، گرسنگی و کاهش در مال‏ها و جان‏ها و میوه‏ها آزمایش می‏کنیم، و بشارت ده به صبرکنندگان.
هم‏چنین در آیه 186 سوره آل عمران می‏فرماید:
همه شما در اموال و جان‏های خود، آزمایش می‏شوید و از کسانی که پیش از شما به آن‏ها کتاب آسمانی داده شد و از مشرکان، سخنان آزاردهنده فراوان خواهید شنید و اگر استقامت کنید و تقوا پیشه سازید، شایسته‏تر است.
صبر در برابر همه نوع گرفتاری‏ها و امتحان‏ها از فضایل نفس آدمی است و در روایات نیز تأکید فراوان شده است؛ به گونه‏ای که یکی از مقامات مؤمنان، صبر در برابر مشکلات است؛ به ویژه باید توجه کرد، کسی که آزمایش شود و صبر کند، ثواب بیشتری خواهد داشت و بنا به فرموده امیرالمؤمنین علیه‏السلامهر مقدار آزمایش و مشکلات بزرگ‏تر باشد، ثواب و پاداش نیز بزرگ‏تر خواهد بود.1

2. امید به آینده و پرهیز از یأس
 

در زندگی انسان تجربه‏های تلخ و شیرین وجود دارد؛ نه پیروزی باید انسان را مغرور کند و نه شکست او را ناامید سازد. شکست، مقدمه پیروزی و نردبان ترقی است. اگر انسان در رویارویی با ابتلائات، شکست خورد و از امتحان سرافراز بیرون نیامد، نباید امید به موفقیت را از دست بدهد؛ زیرا ناامیدی، نخستین پله شکست و سرخوردگی است. اگر ناامیدی خانه دل کسی را اشغال کرد، هم‏چون کشتی شکسته‏ای است که در تلاطم اقیانوس مانده و در دست امواج سهمگین دریا غرق می‏شود. امیرالمؤمنین علیه‏السلام از تزریق روحیه یأس و ناامیدی به شدت انتقاد می‏کند و می‏فرماید:
از کسانی مباش که در سلامتی مغرور و در گرفتاری ناامیدند.2
هم‏چنین قرآن کریم ناامیدی را نشانه کفر و ناسپاسی می‏داند و می‏فرماید:
لا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللّهِ إِنَّهُ لا يَيْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْکافِرُونَ (یوسف: 87)
از رحمت خدا مأیوس نشوید که از رحمت خدا جز قوم کافر مأیوس نمی‏شوند.
روح به معنای فرج و گشایش است3 و خداوند وعده داده است که در هر سختی گشایش وجود دارد. بنابراین، اگر کسی در آزمونی ردّ شد، باید بیشتر تلاش کند و علت شکست را بشناسد تا بار دوم موفق شود و ناکامی‏ها را سیلی بیدار کننده بداند که او را از خواب غفلت بیدار می‏کند و سرانجام این‏که آدمی به اندازه‏ای به رحمت پروردگار امیدوار باشد و از ناامیدی دوری کند که تصمیم گیرد که شکست را شکست دهد.

3. سپاس در آزمایش و ابتلا
 

بندگان مخلص خدا چنان تسلیم خواست الهی‏اند که نه تنها بر مصائب و گرفتاری‏ها صبر می‏کنند، بلکه در همه حال حمد و سپاس خدای را به جای می‏آورند. آنان همه چیز را از حق تعالی می‏دانند و زبان به کفر و شکوه نمی‏گشایند. ابا عبداللّه‏ الحسین علیه‏السلام وقتی در کربلا با سیل عظیمی از مصیبت‏ها مواجه شد، فرمود:=
هَوْنٌ عَلی ما نَزَلَ بی إنَّه بَعَینِ اللّه‏.4
این مصیبت بر من آسان است؛ زیرا که خدا می‏بیند.
امیرالمؤمنین علیه‏السلام به هنگام مواجهه با مصیبت و ابتلائات چنین می‏فرمود:
خدایا! سپاس تو راست بر آن چه می‏گیری و عطا می‏فرمایی و شفا می‏دهی یا مبتلا می‏سازی؛ سپاسی که تو را رضایت بخش‏ترین، محبوب‏ترین و ممتازترین باشد.5

4. استمداد از نیروی ایمان و الطاف خدا
 

آدمی در امتحانات و مواجهه با سختی‏ها همواره باید به ایمان تکیه کند و از خداوند بخواهد درون سرگردانی و حیرت، راه مطمئن و صحیح را به او بنمایاند و اگر تصمیم گرفت که در مسیر خدا گام نهد، مطمئن باشد که یاری خدا و الطاف او شامل حالش خواهد شد. خداوند در قرآن می‏فرماید:
وَ الَّذینَ جاهَدُوا فینا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا (عنکبوت: 69)
آنان که در راه ما تلاش می‏کنند، حتما آنان را به راه خود هدایت خواهیم کرد.

5. عبرت از آزمایش شدگان
 

یکی از چیزهایی که موفقیت در امتحان‏های الهی را در پی دارد، عبرت از سرگذشت کسانی است که امتحان و آزمایش شده‏اند و راه نادرست را برگزیده‏اند و اکنون آن روش و مسلک برای دیگران آیینه عبرت است تا به آن راه نروند وگرنه دچار همان گرفتاری و نتایج شوم خواهند شد. در قرآن، آیات متعددی است که در آن خداوند از امت‏ها و ملت‏های گذشته یاد می‏کند و آن‏ها را عبرت کسانی می‏داند که دارای عقل و شعور باشند.
علی علیه‏السلام فرمود:
مردم! در سختی‏هایی که با آن روبه رو هستید و مشکلاتی که پشت سر گذاردید، درس‏های عبرت فراوان وجود دارد.6
امام در کلامی دیگر می‏فرماید:
ای بندگان خدا، از غم و اندوه و سرگرمی‏های دنیا چشم برگیرید، زیرا شما به جدایی و دگرگونی‏های امور دنیایی یقین دارید و چونان دوست مهربانی که نصیحت‏گر و کوشا برای نجات رفیقش تلاش کند، خویشتن را از دنیا دور نگهدارید. و از آن چه برگذشتگان شما رفت عبرت گیرید که چگونه بند بند اعضای بدنشان از هم گسست، چشم و گوششان نابود شد، شرف و شکوهشان از خاطره‏ها محو گردید و همه ناز و نعمت‏ها و رفاه‏ها و خوشی‏ها پایان گرفت، که نزدیکی فرزندان به دوری و از دست دادنشان و همدمی همسران به جدایی تبدیل شد.7

پي‌نوشت‌ها:
 

1. نهج البلاغه، ترجمه دشتى، ص 388.
2. نهج البلاغه، ترجمه دشتى، ص 663.
3. تفسیر نمونه، ج 10، ص 58.
4.سخنان امام حسین علیه‏السلام از مدینه تا کربلا، ص 267.
5. نهج البلاغه، ترجمه دشتى، خطبه 160، ص 296.
6. نهج البلاغه، خطبه 88، ص 151.
7. همان، خطبه 161، ص 305.
 

منبع:کتاب “سنت امتحان در زندگی انسان”
ارسال توسط کاربر محترم سایت : hasantaleb