روايات تحريف قرآن را علماي شيعه متواتر مي‎دانند يا مستفيضه؟

روايات شيعه در مورد تحريف قرآن را مي‎توان به دو بخش تقسيم كرد:
1. رواياتي كه سندي ضعيف دارند يا مرسله و يا مقطوع السند هستند كه غير معتبرند، كه همين قسم از روايات گروه عمده و غالب روايات مي‎باشد.
2. رواياتي كه از ثقات معتبر نقل شده­اند كه اين بخش از روايات هم قابل تقسم به دو گروه مي‎باشد: گروه اول: منافاتي با رواياتي كه بر عدم تحريف قرآن دلالت دارند نداشته و با آنها قابل جمع هستند. گروه دوم: رواياتي هستند كه با روايات گوياي عدم تحريف قابل جمع نيستند كه اين دسته از روايات بسيار كم هستند و به حد تواتر نمي رسند.
مهم‎ترين كتابي كه روايات تحريف نما، در آن جمع شده است؛ كتاب فصل الخطاب مرحوم ميرزا حسين نوري مي‎باشد. كه با زيادي رواياتي كه نقل كرده به حد تواتر نمي‎رسد و از آحاد تجاور نمي كند، چرا كه مجموع آن روايات 1122 روايت مي‎‎باشد، كه 815 روايت آن از كتبي بي اعتبار و مجهول بلكه بي اساس و جعلي مي‎باشد نقل شده است. بنابراين 307 روايت باقي مي‌ماند كه 107 مورد آن راجع به اختلاف قرائات است و تنها 200 روايت باقي مانده در كتب معتبر نقل شده است، اما اين روايات 200 گانه هم بر انواعي قابل تقسيم هستند:
1. تعداد زيادي از آنها مربوط به تفسير آيات مي‎باشند. 2. رواياتي هم مي‎گويند كه ائمه ـ عليهم السلام ـ برخي از آيات را طور ديگري تلاوت مي‎كرده‎اند كه اين گروه روايات به جهت كم بودن و خبر واحد بودن اعتباري ندارند چون قرآن با خبر متواتر ثابت مي‎شود نه با خبر واحد. 3. در بعضي از روايات لفط تحريف به كار رفته كه مراد، تحريف معنوي است نه لفظي. مانند روايتي كه در كافي، ج8 ، ص53، رقم 16، آمده است كه امام باقر ـ عليه السلام ـ در نامه‎اي به سعد الخير نوشته‎اند: «و كان من نبذهم الكتاب اذا قاموا حروفه و حرفوا حدوده…» و از كنار گذاشتن كتاب توسط آنها اين است كه آنها حروف آن را مواظبت كرده و به پا داشتند ولي حدود آن را تحريف كردند. 4. رواياتي هم در آن كتاب گرد آمده است كه اصلاً ربطي به تحريف ندارد مانند اين‎كه در صفحة 349 از امام صادق ـ عليه السلام ـ نقل كرده‎ است كه وقتي حضرت سورة قل هو الله احد را در نماز وتر مي‎خواند پس از آن مي‎گفت: «كذلك الله ربي» كه بي ربط بودن آن با تحريف، كاملاً مشخص است. چون «كذلك الله ربي» را حضرت در مقام اقرار به محتواي سوره مي‎فرموده‎اند نه به عنوان بخشي از سوره. 5. روايات مربوط به ايجاد خيمه‎هاي توسط حضرت مهدي ـ عجل الله تعالي فرجه ـ در زمان ظهور و آموزش دادن قرآن كه از آنها استفاه مي‎شود كه قرآن كه در آن زمان تدريس مي‎شود همين قرآن است و فقط در نحوة تأليف و چينش ترتيب سور با اين قرآن فرق دارد به اضافه برخي از توضيحات و تفاسير كه در حاشيه آن ثبت شده باشد به نحوي كه كاملا با متن قرآن متفاوت باشد. نمونه آن روايات اين است كه جابر جعفي از امام باقر ـ عليه السلام ـ نقل مي‎كند كه جعفي فرمود: «اذا قام قائم آل محمد ـ صلي الله عليه و آله ـ ضرب فساطيط لمن يعلم الناس القرآن علي ما انزل الله فاصعب ما يكون علي من حفظه اليوم لانه يخالف فيه التأليف» يعني وقتي كه قائم آل محمد ـ صلي الله عليه و آله ـ قيام كند خيمه‎هايي براي كساني كه به مردم قرآن را طبق آن چه خدا نازل كرده ياد بدهند بر پا مي‎كنند. پس ياد گرفتن آن براي كساني كه الآن آن را حفظ هستند بسيار سخت خواهد بود. زيرا آن قرآن با قرآن موجود فعلي در تأليف مخالف است. 6. رواياتي هم دلالت بر نزول بخشي از آيات در شأن اهل بيت ـ عليهم السلام ـ دارند كه اين دسته نيز ارتباطي با تحريف ندارد[1]. بدين ترتيب روايات دال بر تحريف لفظي، اخبار آحاد هستند نه مستفيض و يا متواتر. چنان‎كه برخي از علماي شيعه نيز به اين مسأله تصريح كرده‌اند. به عنوان نمونه عبارت چندتن از بزرگان كه در كتاب التحقيق في نفي التحريف عن القرآن الشريف، آمده است، شيخ طوسي مي گويد: «روايات زيادي توسط عامه و خاصه روايت شده که در مورد نقصان بسياري از آيات قرآن و جابجايي بعضي ديگر مي باشد. اما طريق آنها آحاد است و موجب علم و عمل نيستند و بهتر آن است كه از آنها اعراض كرد و خود را به آنها مشغول نكرد» سيد مرتضي هم فرموده است: «اخبار ضعيفه‎اي را كه خيال كرده‎اند آنها صحيح است قائل به تحريف ذكر كرده‎اند كه با چنين رواياتي نمي‎شود از قرآني كه صحتش معلوم و قطعي است روي گرداند». علامه مجلسي ـ قدس سره ـ فرموده است: «اخباري كه در مورد تحريف وارد شده، اخبار آحادند كه نمي‎توان در پيشگاه خدا قطع بر صحت آنها پيدا كرد. در نتيجه، روايات تحريف قرآن در شيعه نه متواتر است نه مستفيض.»

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ سلامة القرآن من التحريف، الدكتور فتح الله المحمدي، (تهران، پيام آزادي، چاپ اول، 1420هـ . ق) ج1، ص35 ـ 98.
1. رك: معرفت، محمد هادي، صيانة القرآن من التحريف، قم، مؤسسة النشر الاسلامي، چاپ دوم، 1418هـ . ق، ص239ـ286.