نگاهی به نقش روحانیون در جذب جوانان به مسجد
 

وقتی بحث تربیتی ای مثل جذب جوانان به حوزه های دینی و معرفتی مطرح می شود. همه به سراغ مشکلات جوانان و معضلات جامعه و از این دست مسائل می روند. هر چند عده ای این وسط توپ را به زمین مسوولان هم می اندازند اما آنچه به نظر می رسد مهم ترین ضلع این ماجرا است؛ نقش مبلغان دینی در جذب انسان ها. مبلغی که خودش جذاب نباشد جذب کننده هم نخواهد بود و نمی تواند دینی را که بی شک جذاب هم هست، تبلیغ کند. اما چه موانع و مشکلاتی در راه این مبلغان است؟ در این مقاله سعی داریم به بخش کوچکی از این مشکلات اشاره کنیم.
به منظور جذب جوانان به مسائل و اجتماعات دینی از جمله مساجد باید به سه نکته مهم توجه کرد:
1- اهداف جذب افراد و به خصوص جوانان
2- روحیه جوان وحالات او
3- راه ها و روش های جذب
1. اهداف جذب: می توان به طور کلی سه هدف را بر شمرد. الف: جهت دهی به استعدادهای گسترده انسان
ب: واکسینه کردن او نسبت به تحریکات شیاطین و شبهات علمی و روانی
ج: پر کردن اوقات فراغت با اشتغالات مثبت و سازنده

روحیات جوانی
 

همچنان که در روایات آمده است «الحدث کالارض الخالیه». دل جوان مانند زمین خالی است؛ یعنی هر چه در آن بکاری محصول همان خواهد شد. آنکه قصد کار با جوانان را دارد ابتدا باید نیاز فکری و روحی و روانی او را بداند، سپس مواد لازم برای تأمین این نیازها را فراهم کند. و بعد با جذب و همراهی، نیازها را تأمین کند. جوانان یا آینده سازان جامعه، افراد قابل تربیتی هستند که می توان با ایجاد زمینه لازم و شخصیت در دل و فکر او یعنی احساس و تفکر او، آینده درخشان و پربار و مطمئنی را رقم زد. همچنان که دستور از ائمه است. «علیکم بالاحداث». سه بحث کلی در رابطه با روحیات جوانان داریم:
الف: جهت دهی والا به استعدادهای گسترده؛ انسان دارای استعدادهای فراوان است که مراد از این استعداد، امکان و توانایی در زمینه های جسمی، روانی و فکری است. این نیازهای جسمی نیازهای فیزیولوژیکی مثل خوراک، پوشاک و شهوت، نیازهای روانی و احساسی مثل احساس مقبولیت، امنیت و نیازهای فکری که کنجکاوی و شناخت و معرفت است.
«جعل لکم السمع و الابصار والافئده لعلکم تشکرون (سوره نحل، آیه 78) گوش مسیر جمع آوری اطلاعات صوتی و چشم مسیر جمع آوری اطلاعات عینی و دیدنی و دل مرکز احساسات و درک عمیق سرمایه های انسان برای زیاد شدن، کسب و رشد است. گوش و سمع، دائم در حال دریافت است؛ همچنین چشم وقلب و فکر. این دریافت ها یا کاذب است و پوچ و رو به گمراهی و فساد یا با تعلیم وآگاهی است و رو به تعالی.
مسجد مرکزی است برای تأمین شنیدنی ها و دینی ها و درک ها که خانه خداست و خانه تلاوت آیات الهی است. آیاتی که نور است و از ظلمات جهل و گمراهی به سوی رشد راه مستقیم و فلاح راهنمایی می کند. (قدجائکم من الله نور و کتاب مبین/یهدی به الله من اتبع رضوانه سبیل السلام و یخرجهم من الظلمات الی النور باذنه و یهدیهم الی صراط مستقیم (مائده- 15، 16)»
مسجد مرکز شنیدن آیات الهی و دیدن مؤمنین و تربیت شدگان مکتب است و باید کسی که مسؤولیتی را در مساجد به عهده می گیرد آثار تربیتی مکتب در او بروز داشته باشد؛ آرایش مومن، بینش مومن، محبت او و صفات جذاب دیگر که بندگان مخلص مظهر آن می شوند، همه از جاذبه های تربیتی است.
نکته دیگر اینکه انسان برای تامین نیاز خود حرکت می کند؛ اصولاً حرکت برای رسیدن به نداشته هاست و مسجد می تواند بهترین مکان برای تامین نیازها باشد. سن جوانی که سن کنجکاوی و تحرک و توان و استعداد است، سنی است که او راه های خود را تخمین می زند، راه های تامین نیاز فکری و احساسی و جسمی خود را.
ب: با ایجاد رابطه محبت آمیز و دادن شخصیت می توان زمینه را برای مراجعه دیگران فراهم کرد. محبت واقعی تصنعی نیست زیرا که انسان مخلوق خداوند است و مورد عنایت او؛ هم او که تمام هستی را برای تربیت انسان خلق کرد کسی که عشق خداوند دارد به مخلوقات او عشق می ورزد و مشغول رفع گرفتاری های بندگان اوست که بالاترین ثواب ها برای همین امر روایت شده است.
جوان باید بداند واقعاً او را دوست داری و برای او شخصیت و حرمت قائل هستی. با این معاشرت ها نیازهای عاطفی، معرفتی و روانی او سیراب می شود و در این حالت در برابر جاذبه های کاذب و شهوات مخرب و شبهه های گمراه کننده واکسینه می شود و پر توان و آماده دفاع از خود و افکار خود است.
ج: در ضمن همین آمد و شدها ارتباطات جدید شکل خواهد گرفت؛ برنامه های تفریحی و علمی با نشاط، اوقات فراغت او را پر خواهد کرد؛ اوقات فراغتی که اگر پر نشود شیطان آن را پر خواهد کرد. ورزش های مفید که در اسلام هم به آن تاکید شده و اشتغالات مفید دیگر که برای انرژی فراوان جوانان و تعدیل قدرت های او می تواند بسیار مفید باشد.

روش های جذب
 

بحث روحیه و حالات جوانان، بحث گسترده ای است که باید در مقاله ای مستقل مورد توجه قرار گیرد و فعلاً اشارات دیگری در لابه لای مطالب بیان می شود.
روحیه و خصوصیات افراد متفاوت است، بعضی گرم و معاشرتی هستند و بدون سوء ظن به راحتی ارتباط برقرار می کنند؛ این افراد دارای شخصیت متعادل هستند. وقتی چنین انسانی صداقت را ببیند، محبت را به راحتی همراهی خواهد کرد و پای آن خواهد ایستاد. اما بعضی احساسی و با سوء ظن هستند که باید زمینه های سوء ظن او را برطرف کرد تا با رفع آن همراه و دوست شود و بعضی هم با عقده های فراوان و سرد و کینه توزانه برخورد می کنند و باید زمینه ها و علت های کینه ها و عقده ها را شناخت و در راه رفع آنها تلاش کرد.
شناخت روحیه های متفاوت و راه های کار با آنها زمینه ای بسیار وسیع است که نیاز به چشم بصیر و دل پاک و علم فراوان دارد. روان شناسی و روانکاوی و تجربه ها – البته نه هر روان شناسی و روانکاوی بل آنکه در راه تربیت الهی اندوخته شده و با آیات و روایات معصومین انس دارد – می تواند راهگشای جذب به مسجد باشد.
مربی باید تزکیه کند و تعلیم. تمیزی مسجد و مرتب بودن آن که دستورات زیادی برای آن وارد شده و آگاهی و روشن بودن مسوولان مسجد بسیار موثر است.
وظیفه کسی که مسوول مسجد است و در آن را باز می کند، مسجد را برای نماز و برنامه ها آماده می کند خیلی مهم است؛ خصوصاً نوع روحیه او و انگیزه هایش. کسی که با علاقه و عشق فراوانی که ارزش کار خود می داند خودش را مسوول خانه خدا دیده است و آن را برای انس بندگان او و حضور و آرامش آنها آراسته می کند تا آنها از مشغولیات فراوانی دنیایی آسوده شوند و نیرو بگیرند فرق می کند با کسی که خود علاقه ای به مسجد ندارد و از روی نیازهای مادی و نیازهای غیر مسجدی مسوول مسجد شده و تا با فشار از او نخواهند به مسجد رسیدگی نمی کند، با بی حوصلگی و تنفر برخورد می کند و منتظر این است که چه وقت مسجد خالی شود و او دنبال کار خود برود.
همچنین امام جماعت و مربی مسجد؛ امام جماعت پاک، زیبا رو و خندان و همراه فرق می کند با کسی که همراهی ندارد و مغرور و یا غافل و بی توجه است و البته جماعتی که می توان در مسجد به دور هم جمع کرد، جمعی که همراهند و آگاه و مهربان، می توانند بهترین راه جذب جوانان باشند.

نتیجه گیری
 

1- هدف جذب، جهت دهی به استعدادها و ایجاد تعالی به سوی بندگی و قرب است.
2- روحیه و حساسیت جوانان و شادابی و نیرو و توان او باید شناخته شود.
3- راه های حقیقی و تأمین نیازها در زمینه معرفت، احساس و عمل باید پیموده شود. معرفت به جهانی که حساب شده است و عملی که خداوند از بندگان می خواهد برای رشد و رستگاری آنها.
پس از جذب باید آنها را از افکار مزاحم نجات داد! با شناخت درست از جهان و انسان او را در مسیر صحیح جهت داد و او را در برابر شبهات فکری، روانی واکسینه کرد که میکروب ها او را بیمار و نابود نکنند و در ضمن با ایجاد دوستی های مثبت، اشتغالات مفید و سازنده فعالیت شیطان ها را در اوقات فراغت از بین برد.

نكته
 

همه برای یک چیز
 

تمام دستورات شرعی از قبیل خندان بودن، مرتب بودن، موها را شانه کردن، مسواک زدن، معطر بودن، گوش دادن به سخن دیگران، تلاش در جهت رفع گرفتاری های مردم که ثواب های بسیاری برای آن نقل شده تا جایی که برابر ده ها حج شمرده شده و تا جایی که بالاترین نیکی، ایمان به خدا و نفع برای بندگان خدا شمرده شده (قال رسول الله (ص): «خصلتان لیس فوقهما من البر شیء الایمان بالله والنفع لعباد الله»)، همه و همه برای جذب و ایجاد زمینه های تربیتی وآموزشی است.
منبع:نشریه آیه ویژه نامه دین و فرهنگ.