یکی از سفارشات خداوند به مومنین، آن است که کسی حق ندارد که از اطاعت خداوند و رسول خارج شود و این خروج بوسیله رویگردانی مومنین از آموزه های آنها تحقق پیدا می کند.

یعنی اگر مومن، از خدا و رسولش، اطاعت نکند، در حقیقت از خدا و رسولش رویگردانی کرده و ممکن است که گوش داشته باشد اما این گوش شنوا نباشد. چنانکه قرآن در این مورد می فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّـهَ وَرَسُولَهُ وَلَا تَوَلَّوْا عَنْهُ وَأَنتُمْ تَسْمَعُونَ.»[1]

«ای کسانی که ایمان آورده‌اید! خدا و پیامبرش را اطاعت کنید؛ و سرپیچی ننمایید در حالی که (سخنان او را) می‌شنوید!»

سرپیچی کردن از اطاعت خدا و رسول

در این آیه شریفه یکی از مصادیق عدم اطاعت از خدا و رسول، سرپیچی کردن از آنها شمرده شده است؛ در آخر آیه می فرماید، این سرپیچی و رویگردانی بخاطر آن است که گوش دارند و می شنوند، اما این شنیدن با گوش ظاهری است، اما چه گوش دادنی که اطاعت در پی ندارد، یعنی گوش دادن به سخن خدا و رسول و عدم تبعیت از آن، مانند نشنیدن است؛ چنانکه در آیه بعد می فرماید: «وَ لا تَکُونُوا کَالَّذِینَ قالُوا سَمِعْنا وَ هُمْ لا یَسْمَعُونَ.»[2]«و مثل کسانى نباشید که گفتند: «شنیدیم»، ولى (در حقیقت) آنها نمى‌شنیدند.»

آثار رویگردانی از خدا و رسول:

اکنون در این مقاله بر آنیم که رویگردانی و سرپیچی از فرمان خدا و رسول چه پیامدهایی بدنبال دارد. قرآن کریم در این مورد آیات متعددی را بیان فرموده است که می توان از آن پیامدها را فهمید و آنرا در زندگی خود مدنظر قرار دهیم.

۱. عذاب دردناک در آخرت:

 یکی از پیامدهای رویگردانی از خدا و رسول، عذاب دردناک در آخرت است.

«لَّیْسَ عَلَى الْأَعْمَى حَرَجٌ وَلَا عَلَى الْأَعْرَجِ حَرَجٌ وَلَا عَلَى الْمَرِیضِ حَرَجٌ وَمَن یُطِعِ اللَّـهَ وَرَسُولَهُ یُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ وَمَن یَتَوَلَّ یُعَذِّبْهُ عَذَابًا أَلِیمًا.»[3]

«بر نابینا و لنگ و بیمار گناهی نیست (اگر در میدان جهاد شرکت نکنند)؛ و هر کس خدا و رسولش را اطاعت نماید، او را در باغهای (از بهشت) وارد می‌کند که نهرها از زیر (درختانش) جاری است؛ و آن کس که سرپیچی کند، او را به عذاب دردناکی گرفتار می‌سازد!»

در این آیه مبارکه شرکت کردن در میدان جهاد، با دستور خدا و رسول از مصادیق اطاعت شمرده شده است و در مقابله کسانی که در صورت بینایی، سلامت جسمی، از شرکت در جهاد سرپیچی کنند، عذاب دردناک در انتظارشان خواهد بود؛

رابطه رویگردانی از جهاد و نفاق
عذاب دردناک یکی از پیامدهایی است که خداوند در قرآن کریم، برای منافقان بیماردل، قرار داده است، و این بدین معناست، که افرادی که از دستور خدا و رسولش سرپیچی کنند، با منافقان بیمار دل و کوردل، در جهنم از عذاب مشترک برخوردار خواهند بود.

عذاب دردناک برای ربا گیرندگان و حرام خوران
یکی دیگر از کسانی که عذاب دردناک شامل حالشان خواهد شد، افرادی هستند که از دیگران ربا می گیرند که از آن به خوردن مال مردم بصورت حرام است؛ آنجایی که فرمودند: «وَأَخْذِهِمُ الرِّبَا وَقَدْ نُهُوا عَنْهُ وَأَکْلِهِمْ أَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِ وَأَعْتَدْنَا لِلْکَافِرِینَ مِنْهُمْ عَذَابًا أَلِیمًا»و (همچنین) بخاطر ربا گرفتن، در حالی که از آن نهی شده بودند؛ و خوردن اموال مردم بباطل؛ و برای کافران آنها، عذاب دردناکی آماده کرده‌ایم.

پس با این اوصاف، سه گروه، عذاب دردناک شامل حالشان می شود: سرپیچی از جهاد، منافقان بیماردل و ربا خواران.

۲. واگذار شدن به خود:

در برخی از آیات قرآن آمده که: سرپیچی از فرمان خدا و رسول باعث می شود آدمی به خودش واگذار شود؛ بدین معنا که دیگر هدایت از خدا و پیامبر دریافت نمی کند؛ بلکه خودش مسئول عمل خویش است؛ چون دیگر هدایتی از جانب خدا و پیامبر دریافت نمی کند؛ در سوره مبارکه نور فرمود: «قُلْ أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا عَلَیْهِ مَا حُمِّلَ وَعَلَیْکُمْ مَا حُمِّلْتُمْ وَإِنْ تُطِیعُوهُ تَهْتَدُوا وَمَا عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِینُ.»[4] بگو: «خدا را اطاعت کنید، و از پیامبرش فرمان برید! و اگر سرپیچی نمایید، پیامبر مسؤول اعمال خویش است و شما مسؤول اعمال خود! امّا اگر از او اطاعت کنید، هدایت خواهید شد؛ و بر پیامبر چیزی جز رساندن آشکار نیست!»

انسانی که خدایش او را به حال خود واگذاشته است، چه جایگاهی در نظر خدا خواهد داشت، باید در احادیث بنگریم. در برخی از احادیث آمده که امام علی (علیه السلام) می‌فرمایند: همانا دشمن‌ترین مردم نزد خدا کسی است که معبود او را به حال خود وا گذاشته است.

هشت پیامد خطرناک واگذاری به خود  از نگاه نهج البلاغه
در نهج البلاغه امیرالمومنین علیه السلام در مورد کسی که خدا او را به حال خودش واگذار کرده است، هشت پیامد خطرناک بیان می کنند و می فرمایند: «إنَّ أَبْغَضَ الْخَلَائِقِ إِلَى اللَّهِ [تَعَالَى] رَجُلَانِ، رَجُلٌ وَکَلَهُ اللَّهُ إِلَى نَفْسِهِ فَهُوَ جَائِرٌ عَنْ قَصْدِ السَّبِیلِ مَشْغُوفٌ بِکَلَامِ بِدْعَةٍ وَ دُعَاءِ ضَلَالَةٍ، فَهُوَ فِتْنَةٌ لِمَنِ افْتَتَنَ بِهِ، ضَالٌّ عَنْ هَدْیِ مَنْ کَانَ قَبْلَهُ، مُضِلٌّ لِمَنِ اقْتَدَى بِهِ فِی حَیَاتِهِ وَ بَعْدَ وَفَاتِهِ، حَمَّالٌ خَطَایَا غَیْرِهِ، رَهْنٌ بِخَطِیئَتِهِ».[5]

دشمن ترین آفریده ها نزد خدا دو نفرند: یکی از آندو، مردى که خدا او را به حال خود گذاشته، و از راه راست دور افتاده است، دل او شیفته بدعت است و مردم را گمراه کرده، به فتنه انگیزى مى کشاند و راه رستگارى گذشتگان را گم کرده و طرفداران خود و آیندگان را گمراه ساخته است. بار گناه دیگران را بر دوش کشیده و گرفتار زشتى هاى خود نیز مى باشد.

تبیین حدیث
حضرت در این حدیث گهر بار هشت پیامد منفی برای انسانی که خدا او را به حال خودش واگذار کرد، برشمرده اند؛ که عبارتند از: دور افتادن از راه درست، فریفته شدن دلش به بدعت، فتنه گر بودن، گمراه کننده ی گذشتگان، منحرف کننده ی طرفداران خود در زندگی و بعد از آن، حمل کننده گناهان دیگران و گروگان زشتی های خویش.

با این اوصاف باید به خدا پناه برد که انسانی که از فرمان خدا و رسولش رویگردان شود، خداوند او را به حال خودش واگذار می کند و در این صورت این هشت پیامد منفی برای خود به ارمغان می آورد.

۳. کفر

در برخی اش آیات قرآن کریم، عدم اطاعت از خدا و رسول، گاهی به کفر می انجامد؛ این کفر بصورت عملی توسط خود آدمی انجام می شود؛ یعنی کفر ابتدایی، به معنای ایمان نداشتن به خداوند باری تعالی است؛ اما کفر عملی، بعد از ایمان به خدا و با عمل نکردن به دستورات خداوند است؛ چون قرآن کریم می فرماید: «قُلْ أَطِیعُوا اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ الْکافِرِینَ‌.»[6] بگو: خدا و رسول را اطاعت کنید. پس اگر سرپیچى کردند، (بدانید که) همانا خداوند کافران را دوست نمى‌دارد.»

تبیین آیه
در این آیه شریفه، سرپیچی از اطاعت خدا و رسول، باعث می شود که خدا کافران را دوست نداشته باشد؛ با توجه به آیه خدا به جای آنکه بفرماید، سرپیچی کنندگان، کافرند، فرمود: اگر سرپیچی کردند، خداوند کافران را دوست ندارد. با این فراز از آیه دو نکته ی مهم می توان دریابیم: اول آنکه، سرپیچی کنندگان، کافرند و دوم: خداوند کافران را دوست ندارد؛ دقیقاً می توان دریافت که اگر انسان بخواهد، خداوند او را دوست داشته باشد، باید از خدا و و رسول اطاعت کند تا از سرپیچی کنندگان محسوب نشود، در این صورت است که می تواند نظر لطف خدا را دریافت نماید و بهشت پر از نعمتهای الهی را برای خود به ارمغان آورد؛ چون قرآن در آیه ی دیگری به این مطلب تصریح فرموده است که: «… وَمَن یُطِعِ اللَّـهَ وَرَسُولَهُ یُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ…»[7]

«… و هر کس خدا و رسولش را اطاعت نماید، او را در باغهای (از بهشت) وارد می‌کند که نهرها از زیر (درختانش) جاری است…»

پس با توجه به آیاتی که بیان شد، سه پیامد ناگوار در انتظار افرادی است که از فرمان خدا و رسول، سرپیچی و رویگردانی می کنند: اول: عذاب دردناک در آخرت، واگذاری به خود و کفر.

پی نوشت: