سوره اسراء

جزء 15 سوره اسراء آیه 2 سُبْحَانَ الَّذِی أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَیْلاً مِّنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الأَقْصَى الَّذِی بَارَکْنَا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ البَصِیرُ  یعنی پاک و منزّه است خدایى که بنده‏اش را در یک شب‏، از مسجد الحرام به مسجد الاقصى، که گرداگردش را پربرکت ساخته‏ایم ، برد، تا برخى از آیات خود را به او نشان دهیم‏؛ چرا که او شنوا و بیناست (ترجمه آیت الله مکارم شیرازی)‏. 

اسراء در لغت یعنی سیر شبانه و رفت و شد در شب و از همان باب است، فرمایش حضرت امیرالمومنین علی بن ابیطالب علیهما السلام :عندالصباح تحمد القوم السری یعنی هنگام صبح قوم شب رو، ستایش می شوند البته برخی گفته اند سُری به ضم سین جمع سری است یعنی شریف ولی به نظر می رسد، همان قوم شب رو درست است که شاید شرافت را نیز بواسطه تحمل خطرات در شب همراه خود دارند.

به این سوره اسراء گویند چرا که  در آغاز این سوره، جریان معراج پیامبر گرامی (صلی الله علیه وآله و سلم) را بازگو نموده است بدین سبب است که به این نام، شهرت گرفت.

سوره اسراء به کسر همزه که مصدر باب افعال است، سوره سبحان نیز به آن می گویند و چون احوال بنی اسرائیل در این سوره بیان شده به آن سوره بنی اسرائیل هم گفته اند.

سوره ای است مکی و هفدهمین سوره قرآن کریم است .

می توان گفت این سوره شریفه پر است از موضوعات متنوع، آموزنده، راهبردی و کارا، مثلاً در آیات آغازین سوره اسراء، ضمن آنکه پیرامون قوم بنی اسرائیل سخن می گوید، چنین آمده است: 

سوره اسراء آیه 3 وَآتَیْنَا مُوسَى الْکِتَابَ وَجَعَلْنَاهُ هُدًى لِّبَنِی إِسْرَائِیلَ، أَلاَّ تَتَّخِذُواْ مِن دُونِی وَکِیلاً یعنی ما به موسى کتاب آسمانى دادیم‏؛ و آن را وسیله هدایت بنى اسرائیل ساختیم‏؛ [و گفتیم‏:] غیر ما را تکیه‏گاه خود قرار ندهید!
 

برداشت از این آیه شریفه 3 سوره اسراء

1 –  تکیه زدن به قدرت لایتناهی الهی، آموزه مکتب موسوی است که از مراتب بالای ایمان است.

2 – تورات کتاب هدایت بشر

و یا در آیه 4 همان سوره می بینیم ذُرِّیَّةَ مَنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ إِنَّهُ کَانَ عَبْدًا شَکُورًا  یعنی اى فرزندان کسانى که با نوح [بر کشتى‏] سوار کردیم‏! او بنده شکرگزارى بود. [شما هم مانند او باشید، تا نجات یابید!]

می توان از این آیه چنین برداشت کرد : شکر و سپاسگزاری برای خالق و مخلوق آموزه مکتب الهی نوح است.

در آیه 10 سوره اسراء می خوانیم إِنَّ هَـذَا الْقُرْآنَ یِهْدِی لِلَّتِی هِیَ أَقْوَمُ وَیُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِینَ الَّذِینَ یَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْرًا کَبِیرًا  یعنی این قرآن‏، به راهى که استوارترین راه‏هاست‏، هدایت مى‏ کند؛ و به مؤمنانى که اعمال صالح انجام مى‏ دهند، بشارت مى‏دهد که براى آنها پاداش بزرگى است‏، از این آیه شریفه می توان برداشت نمود.
 

برداشت از آیه 10 سوره اسراء

1 – قرآن تنها هدایتگر بشر به بهترین و استوارترین راههاست

که در این صورت باید لام جاره در للتی را به معنای الی(بسوی) گرفت و در صورتی که لام را در للتی مفعول لاجله معنا کنیم می شود ، این قرآن هدایتگر آن کسی(نفسی) است و یا (جماعتی) است  که پایدارتر است و شاید این معنا را از آیه شریفه ذلک الکتاب لاریب فیه هدی للمتقین نیز بتوان استفاده کرد.  
 

2 – قرآن بشارت دهنده مومنان نیکو کار است

در ایه 24 همان سوره می خوانیم وَقَضَى رَبُّکَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِیَّاهُ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِندَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ کِلاَهُمَا فَلاَ تَقُل لَّهُمَآ أُفٍّ وَلاَ تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلاً کَرِیمًا.

یعنی و پروردگارت فرمان داده‏: جز او را نپرستید! و به پدر و مادر نیکى کنید! هرگاه یکى از آن دو، یا هر دوى آنها، نزد تو به سن پیرى رسند، کمترین اهانتى به آنها روا مدار! و بر آنها فریاد مزن‏! و گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوارانه به آنها بگو! 

می توان این موضوعات را از این آیه شریفه  برداشت نمود .

1- پرستش محض خدا،اولین منشور ایمان

2- اهمیت نیکی به پدر و مادر

3 – ادب برخورد با پدر و مادر

4 – نیکی  به پدر و مادر، اولین رتبه ایمان بعد از خداپرستی

5 – حرمت پرخاشگری به پدر ومادر

6 – گفتگو با پدر و مادر، فقط با لحن کریمانه و بزرگوارانه

7 – بی حرمتی به پدر و مادر، خروج از ولایت الهی

8 – لزوم رعایت نهایت ادب در مقابل پدر و مادر

9 – لزوم آرام سخن گفتن با پدر و مادر

10 – وجوب گسترش همه جانبه مهربانی برای پدر و مادر (برداشت از آیه25 وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُل رَّبِّ ارْحَمْهُمَا کَمَا رَبَّیَانِی صَغِیرًا و از سر مهربانى‏، بالِ فروتنى بر آنان بگستر و بگو: (پروردگارا، آن دو را رحمت کن چنانکه مرا در خردى پروردند.) 

11- اهمیت دعای برای پدر و مادر هنگام مناجات با خدا

اینها همه  موضوعاتی بود که می توان از آیات 24 و 25 سوره اسراء برداشت کرد.

اما در همان سوره، برخی شبهات تاریخی نیز پاسخ داده شده، که می توان به این آیه شریفه اشاره کرد .

سوره اسراء آیه 26 وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ وَلاَ تُبَذِّرْ تَبْذِیرًا  یعنی و حقّ نزدیکان را بپرداز، و [همچنین حق‏] مستمند و وامانده در راه را! و هرگز اسراف و تبذیر مکن‏.

از این آیه شریفه، مطابق روایات نقل شده،  می توان دریافت، که حق نزدیکان همان ثبوت مالکیت مزرعه  فدک برای  حضرت فاطمه زهراء سلام الله علیها است که مورد اختلاف ما با سنیان است ، که آنان بر اساس روایاتی جعلی، این مالکیت را ثابت ندانسته و آن را در مالکیت فاطمه زهراء سلام الله علیها نمیدانند.

موضوع دیگری که از این آیه برداشت می شود، نهی ولخرجی از ناحیه خداست که رکن اصلی اقتصاد در خانه و اجتماع است و می تواند تاثیر تام در زندگی فرد بگذارد و تاکید بر این مطلب که ولخرجان  برادران  اهریمنند، اهمیت پرهیز از این گناه را پررنگ می نماید.

در بخشی دیگری  از این سوره آمده است: آیه 34 وَلاَ تَقْرَبُواْ مَالَ الْیَتِیمِ إِلاَّ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ حَتَّى یَبْلُغَ أَشُدَّهُ وَأَوْفُواْ بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ کَانَ مَسْؤُولاً یعنی و به مال یتیم – جز به بهترین وجه‏ – نزدیک نشوید تا به رشد و بلوغ برسد، و به پیمان (خود) وفا کنید، زیرا که از پیمان (-ی که می بندید) پرسش خواهد شد. 
 

از آیه شریفه 34 این موضوعات برداشت می شود

1 –  وجوب رعایت غبطه و مصلحت در مال یتیم

2 – لزوم عدم تصرف در مال یتیم، هنگام نداشتن صلاحیت

3 – لزوم وفای به عهد و مسئولیت پذیری

4 – جواز  تصرف در مال یتیم پس از بلوغ او
 

موضوعات برداشت شده از آیه 36 سوره اسراء

وَلاَ تَقْفُ مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ کُلُّ أُولـئِکَ کَانَ عَنْهُ مَسْؤُولاً یعنی و چیزى را که بدان علم ندارى دنبال مکن‏، زیرا گوش و چشم و قلب‏، همه مورد پرسش واقع خواهند شد. 

1 – ذم پیروی کردن از شک و وهم و گمان

2 – لزوم مسئولیت پذیری

3 – پرسش از گوش و چشم و قلب در روز واپسین
 

برداشت از آیه 35 سوره اسراء

و اما از آیه 35 سوره اسراء وَأَوْفُوا الْکَیْلَ إِذا کِلْتُمْ وَزِنُواْ بِالقِسْطَاسِ الْمُسْتَقِیمِ ذَلِکَ خَیْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِیلا یعنی (و چون پیمانه مى‏ کنید، پیمانه را تمام دهید، و با ترازوى درست بسنجید که این بهتر و خوش فرجام ‏تر است‏) .

همانگونه که به وضوح قابل فهم است این آیه شریفه پیرامون موضوعات زیر سخن می گوید .

1- لزوم رعایت دقیق اندازه گیری در دادو ستد.

2 – لزوم  استفاده از ترازوی سالم و درست در داد وستد .

3 – فرجام نیکوی فروشندگان مومن و دقیق

همان گونه که گفته شد، این سوره از سوره هایی است که به طرح مباحث متنوع و تربیتی پرداخته، که انسان می تواند با اندیشه ، تعمق  و تدبر، در هر یک از آیات آن، به موضوعاتی دست یابد که فقط با قدری تفکر و تدبر و با بهره گیری از اندیشه ثاقب و صائب در دسترس خواهد بود.

این نوشتار به بهانه پانزدهم ماه مبارک رمضان، به محضر مبارک کریم اهلبیت ، حضرت ابومحمد امام حسن بن علی مجتبی تقدیم می گردد. امید آنکه حضرتش قبول فرموده و ما را در سر خوان گسترده و کریمانه خود جای دهد؛ به امید قبولی اعمال همه خوانندگان.