شيعه را چگونه بايد معرفي کرد تا افراد بي خبر بتوانند با آن آشنا شوند؟

عقايد و انديشه هاي شيعيان که معتقدند پس از رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ امامت و ولايت و خلاقت آن حضرت به اميرمومنان عليه السلام و فرزندان معصوم آن مي رسد و معروف به شيعه دوازده امامي هستند، به اصول دين و فروع دين تقسيم مي شود که به طور مختصر اشاره مي شود:

اصول دين
شيعيان با استدلال به عقل و منطق و قرآن کريم و روايات رسول گرامي اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و ائمه معصومين ـ عليهم السلام ـ ، معتقدند که اساس و اصول اعتقادي دين مبين اسلام را پنج اصل تشکيل مي دهند:
1ـ توحيد: توحيد يعني خداوند يگانه است و هيچ چيزي شبيه و همتاي او نمي باشد، در عقل و وهم انسان ها نمي گنجد قابل تقسيم نمي باشد چون نه مرکب است و نه جسم دارد و تمام موجودات نيازمند به اوست و او بي نياز مطلق است. [1] صفات ذاتي خداوند نيز از ذات او جداي ناپذير است يعني حيات، علم، قدرت و …عين ذات خداست. [2]خداوند يگانه است در خدا بودن، در پرورش و تربيت کردن جهان هستي، در خلقت آسمان و زمين و موجودات آن، وفقط او مستحق عبادت است و عبادت غير او شرک است، و تدبير همه امور با اوست، در خوف و خشيت انسان ها فقط از عذاب او بترسند و در مقابل عظمت او سر تعظيم فرود آورند، او يگانه مالک جهان هستي است و در خلق آن از کسي مدد نجسته، خداوند يگانه است در روزي دادن، در اينکه فقط بايد به او توکل کرد، عمل فقط براي رضايت اوست و تنها توجه بندگان فقط به سوي آن خداي يگانه باشد که زمين و آسمان را خلق کرد و هيچ عيب و نقص و محدوديتي ندارد.[3]2. عدل: خداوند متعال عادل است و به کسي ظلم نمي کند و حق کسي را پايمال نخواهد کرد چون خدايي که خود امر به عدل و داد مي کند[4] به يقين خود از ظلم کردن بدور است، خداوند عادل است در قضاوت کردن بين مردم، عادل است در آفرينش کائنات، عادل است در تشريع قوانين و احکام فردي و اجتماعي  عادل است در حسابرسي افراد در روز قيامت.[5]3. نبوت: خداوند متعال براي هدايت بشر و رساندن آنها به کمال و سعادت، پيامبراني را از جنس خودشان براي آنها فرستاد که اولين آنها حضرت آدم ـ عليه السلام ـ و آخرين شان حضرت محمد بن عبدالله است که اشرف انبيا و مرسلين مي باشد، دين او آخرين دين  جهان است و پس از او پيامبري نخواهد آمد تا قيامت برپا گردد.[6]4. امامت: دين اسلام آخرين دين روي زمين است و خداوند متعال براي پيامبرش که خاتم پيامبران است، دوازده جانشين منصوب کرده است، اين دوازده جانشين از هر گونه گناه و آلودگي بدورند و وظيفه هدايت جامعه بر مبناي قرآن کريم و سنت نبوي ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و بر مبناي علمي که خداوند به آنان داده است، به عهده آنان گذاشته شده است، در قرآن کريم آيات فراواني مربوط به اهل بيت عصمت و طهارت وجود دارد از جمله:
آيه تطهير در سوره احزاب آيه 33؛ بلاغ و حادثه غدير خم در سوره مائده آيه 67؛ اکمال دين در سوره مائده آيه 3؛ آيه مباهله در سوره آل عمران آيه 61؛ اولي الامر در سوره نساء آيه 59 و 83؛ مودة در سوره شوري، آيه 23؛ آيه ولايت در سوره مائده آيه 55؛ آيه اشترا و ليله المبيت در سوره بقره آيه 207 و آيات فراوان ديگر…
در روايات اسلامي نيز اسامي مبارکه ائمه اطهار عليهم السلام آمده است و عبارتند از:
1. امير مؤمنان علي بن ابي طالب؛ 2. امام حسن بن علي؛ 3. امام حسين بن علي؛ 4. امام علي بن الحسين؛ 5. امام محمد بن علي؛ 6. امام جعفر بن محمد؛ 7. امام موسي بن جعفر؛ 8. امام علي بن موسي؛ 9. امام محمد بن علي؛ 10. امام علي بن محمد؛ 11. امام حسن بن علي؛ 12. امام مهدي بن حسن.[7]همه اين دوازده امام را رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ از طرف خداوند به امامت و جانشيني خود نصب کرده اند به طوري که در کتاب هاي معتبر اهل سنت نيز از رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ نقل شده که دوازده نفر جانشينان آن حضرت هستند.[8]5. معاد: خداوند متعال جهان را بيهوده نيافريده است و به يقين انسان هاي مکلف روزي پاداش کارهاي خوب و جزاي اعمال ناپسند خود را خواهند ديد و اين روز همان بر پايي قيامت است که قرآن کريم بارها با دلايل عقلي و غيرقابل انکار در اين امر اصرار و پافشاري کرده است. به طوري که بيش از هفتاد بار کلمه «قيامت» در قرآن کريم آمده است.

فروع دين
در باور و اعتقاد شيعيان که برگرفته از قرآن کريم و سنت رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و روايات معتبر امامان معصوم عليهم السلام مي باشند، فروع دين يعني احکامي که بايستي مکلفان آنها را انجام دهند، ده تاست:
1. نماز: نمازهاي واجب روزانه يعني نماز صبح 2 رکعت و نماز ظهر 4 رکعت و نماز عصر 4 رکعت و نماز مغرب 3 رکعت و نماز عشاء 4 رکعت، نماز آيات در هنگام گرفتگي خورشيد، ماه و وقوع زلزله 2 رکعت؛ نماز طواف دور کعبه 2 رکعت؛ نماز ميت وقتي شخصي از دنيا برود با پنج تکبير؛ نماز قضاي پدر و مادر پس از وفات آن دو.
نمازهايي نيز مستحب است يعني خواندنش موجب تقرب به خداوند و ثواب اخروي مي گردد، ولي ترک آنها مورد مؤاخذه نيست و خداوند چنين افرادي را به خاطر ترک مستحبات عذاب نخواهد کرد و اين نمازها فراوان است از جمله نافله هاي روزانه و يازده رکعت نافله شب و …
2. روزه: بر هر مکلفي که توان روزه گرفتن را دارد واجب است ماه مبارک رمضان را با شرايطي که در رساله هاي عملي آمده روزه بگيرد. واجب بودن روزه را مي توان از آيات 183 تا 187 سوره بقره ثابت نمود و افطار عمدي آن کفاره دارد.
3. حج: کساني که توانايي مالي و بدني براي رفتن به مکه دارند در طول عمر يکبار واجب است براي انجام اعمال و مناسک حج در ماه ذي حجه به مکه بروند و مراسم حج را انجام دهند.[9]4. جهاد: دفاع از دين در صورت حمله دشمنان دين بر تمام مکلفين واجب است.
5. خمس: يک پنجم اموال اضافه از مصرف که پس از يک سال مانده باشد در مواردي خاص براي معصومين و در عصر غيبت به مرجع تقليد پرداخته مي شود.
6. زکات: واجب است مقداري از گندم، جو،  خرما، کشمش، طلا و نقره، گاو، گوسفند، شتر و… با شرايطي که در روايات آمده است به فقرا، در راه ماندگان، امور خير و… پرداخته شود. وجوب زکات بيش از 28 مرتبه در قرآن آمده است.
7. امر به معروف: دعوت مردم به واجبات و کارهايي خداپسندانه که در قرآن و روايات آمده اند از ديدگاه مذهب شيعه واجب مي باشد.
8. نهي از منکر: بازداشتن مردم از کارهايي حرام و ناپسند نيز در مذهب شيعه واجب است.
9. تولّي: دوست داشتن دوستان خداوند متعال يعني دوستي با همه افرادي که پاي بندي خود را به دستورات ديني ثابت نموده اند.
10. تبرّي: دشمني و اعلام برائت و بيزاري از دشمنان دين اسلام که اين کار باعث هشياري مسلمانان را فراهم آورده و از نفوذ دشمنان جلوگيري مي کند.
براي واجب بودن همه اين فروع ده گانه مي توان از قرآن کريم و نيز روايات اسلامي دلايل متعددي آورد که براي طولاني شدن از ذکر آنها خودداري گرديد و در ضمن بقيه واجبات و نيز کارهايي که خداوند حرام نموده است، همگي در دو مقوله امر به معروف و نهي از منکر گنجانده مي شوند که علاوه بر اينکه ديگران را بايد به واجبات امر و از منکرات بازداشت، در وهله اول خود مکلف بايستي به همه آن واجبات عمل کرده و از کارهاي حرام دوري گزيند.
در پايان يادآوري مي شود اگر شبهاتي در مورد اصول دين و يا فروع دين و ساير موضوعات مذهب تشيع وجود دارد  پرسشگر محترم مي تواند اصل شبهه را براي اين مرکز ارسال نموده و پاسخ مستدل و منطقي خود را دريافت نمايد.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ توحيد، شيخ صدوق.
2ـ عدل الهي، شهيد مطهري.
3ـ خاتميت، جعفر سبحاني.
4ـ اجتهاد در مقابل نص، عبدالحسين شرف الدين، مترجم: دواني.
5ـ المراجعات، عبدالحسين شرف الدين.
6ـ تفضيل اميرالمومنين ـ عليه السلام ـ ، شيخ مفيد.
7ـ معادشناسي در پرتو کتاب، سنت و عقل؛ جعفر سبحاني، ترجمه: علي شيرواني.

پي نوشت ها:
[1]. ر.ک: مجلسي، محمد باقر، بحار الانوار، بيروت، موسسه الوفاء، ج 3، ص 206.
[2]. همان، ج 54، ص 43.
[3]. ر.ک: بقره / 163؛ انعام / 164؛ رعد / 16؛ مائده / 76؛ اعراف / 54؛ يوسف / 40؛ آل عمران / 175؛ اسراء / 111؛ اعراف / 188 و يونس / 49؛ فتح / 11؛ يونس / 31؛ نمل / 64؛ ملک / 21؛ ليل / 19 ـ 20؛ انعام / 79؛ احزاب / 3.
[4]. ر.ک: نحل / 76 و 90؛ اعراف / 29.
[5]. ر.ک: ص / 26؛ آل عمران / 18؛ حديد / 25؛ يونس / 47.
[6]. ر.ک: احزاب / 40.
[7]. ر.ک: کليني، محمد، کافي، تهران، دار الکتب الاسلاميه، 1365 ش، ج 1، ص 54، باب روايات مربوط به دوازده امام، حديث 1 ـ 20.
[8]. ر.ک: نيسابوري، مسلم، صحيح مسلم، بيروت، دار الفکر، بي تا، ج 6، ص 3؛ و ر.ک: سجستاني، سليمان، سنن ابي داود، بيروت، دار الفکر، 1410 ق، ج 2، ص 309، و ر.ک: احمد بن حنبل، مسند احمد، بيروت، دار صادر، بي تا، ج 5، ص 86 و ر.ک: بخاري، محمد، صحيح البخاري، بيروت، دار الفکر، 1401 ق، ج 8، ص 127.
[9]. ر.ک: بقره / 158، 196 و 197 و آل عمران / 97.