سوره معارج، آيه 4 («تَعْرُجُ الْمَلائِكَةُ وَ الرُّوحُ إِلَيْهِ فِي يَوْمٍ كانَ مِقْدارُهُ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ“)[1]
سوره سجده، آيه 5: («يُدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ السَّماءِ إِلَى الْأَرْضِ ثُمَّ يَعْرُجُ إِلَيْهِ فِي يَوْمٍ كانَ مِقْدارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّونَ»)[2]
چرا در سوره سجده طول روز قيامت را هزار سال ذكر نموده و در سوره معارج پنجاه هزار سال معرفى فرموده است؟ در پاسخ به اين سوال احتمالات چندگانه اي مطرح شده است:
1. مراد از هزار سال مسافت بين زمين تا سطح اعلى است كه فرشتگان و روح آن را طى مى كنند تا به آسمان دنيا برسند ولى بين زمين تا عرش الهى 50 هزار سال راه است كه در آيه ديگر ذكر شده است.
2. مراد از يوم در اين دو آيه روز قيامت است و مقدار آن به لحاظ حساب اهل دنيا هزار سال است ولى مقدار 50 هزار سال به آن معنى است كه اگر غير از خداوند كسى مى بايست حساب خلق را به عهده بگيرد اين مقدار طول مى كشيد.
3. اين روز در مورد مؤمنان عادّى هزار سال و در مورد كافران 50 هزار سال و براى مؤمنان خاص به اندازه يك ساعت از ايام دنياست.
و در تاييد نظر اخير روايتى از پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله آمده است كه فرموده: “و الّذى نفسى بيده ليخفّف على المؤمن حتّى يكون عليه اخفّ من صلوة مكتوبة”؛ به خدا سوگند كه قيامت آنچنان بر مؤمن آسان گرفته مى شود كه به اندازه يك نماز واجب كمتر طول مى كشد.
4. مراد موقف هاي روز قيامت است. در حديثى كه در امالى شيخ طوسى از امام صادق (ع) نقل شده است كه فرمود:
ان فى القيامة خمسين موقفا، كل موقف مثل الف سنة مما تعدون، ثم تلا هذه الاية فِي يَوْمٍ كانَ مِقْدارُهُ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ:
” در قيامت پنجاه موقف (محل توقف براى رسيدگى به اعمال و حساب) است كه هر موقفى به اندازه يك هزار سال از سال هايى است كه شما مي شمريد، سپس اين آيه را تلاوت فرمود: در روزى كه مقدارش پنجاه هزار سال است”.
البته اين تعبيرات منافاتى با اين مطلب نيز ندارد كه عدد هزار و پنجاه هزار در اينجا عدد شماره اى نباشد، بلكه هر كدام براى تكثير و بيان فزونى باشد، يعنى در قيامت پنجاه موقف است كه در هر موقفى انسان مدت بسيار زيادى بايد توقف كند.
پي نوشت:
[1] فرشتگان و روح به سوى او عروج مى كنند در روزى كه پنجاه هزار سال است” و در سوره سجده آيه 5، معادل هزار سال دانسته شده. [2] خداوند از آسمان زمين را تدبير مىكنند. سپس در روزى كه مقدار آن هزار سال است از سالهاى شما به سوى او عروج مىكنند.پرسش و پاسخ هاي قرآني، ص 451.
تفسير نمونه، ج 17، ص 116.