عدالت خدا و تبعیض در هدایت

خداوند برای هر امتی پیامبری فرستاده است و مردم در برابر آنها به دو گروه مومن و کافر تقسیم شده اند و خداوند به پیامبر صلی الله علیه و آله می فرماید و اینک ای پیامبر قوم تو نیز عده ای ایمان می آورند و عده ای کافر می شوند و این یک امر طبیعی و نتیجه مختار بودن انسان است و ما نمی خواهیم کسی را به اجبار هدایت کنیم و این خلاف حکمت است مشرکان برای توجیه مخالفت خود با پیامبر صلی الله علیه و آله گفتند اگر خدا می خواست ما مشرک نمی شدیم و گناه نمی کردیم خدا برای دلداری پیامبر فرمود : مردم را نباید با اجبار به هدایت وادار کرد اینان نمی خواهند ایمان بیاورند و کیفر خود را خواهند دید و پیامبران وظیفه ای جز ابلاغ روشن ندارند مشرکان بسیار لجوج بودند و در مقابل دعوت انبیاء گروهی از مردم کسانی بودند که دنبال دعوت رسولان رفتند و خدا هدایتشان کرد (فمنهم من هدی الله) گروهی بی راهه رفتند و گمراهی راهشان را گرفت ( و منهم من حقت علیه الصلاله ) این آیه تا حدی دستاویز جبری مسلک ها شده است که خدا هر که را بخواهد هدایت می کند در این نوع آیات دو نوع شرح و ترجمه وجود دارد که تنها یکی از آنها حکیمانه است و مراد خداوند همان است 1- خدا هر که را خواست هدایت یا گمراه می کند بدون هیچ دلیل و برهانی به صورت دلخواه که البته این نوعی برخورد جبری است و این خلاف حکمت خداست 2- خداوند چه کسی را می خواهد هدایت کند ؟آن کسی که پذیرای حق و به دنبال آن است خدا قول داده است هر کس در پی اصلاح نفس باشد خدا وسایل آن را فراهم می سازد و خداوند چه کسانی را گمراه می کند ؟ پاسخ این است کسانی را که نمی خواهند راه بیایند و خدا کسی را به زور و جبر و تکوین هدایت نمی کند بلکه او را در رفتن به سوی گناه و ضلالت آزاد می گذارد و جلو گمراهی او را نمی گیرد زیرا نه هدایت اجباری شایسته ی پاداش است و نه ضلالت تحمیلی مستوجب کیفر و پاداش کیفر تنها بر اعمال اختیاری صادق و حکیمانه است و این معنای اصلی این قبیل آیات است قابل توجه است که در مورد هدایت فعل را به خدا نسبت داد ‹‹ هدی الله›› و درباره ی ضلالت فرمود: گمراهی دامنشان را گرفت برای اینکه درمسئله ی هدایت بیشترین سهم و نقش مربوط به مقدماتی است که خدا فراهم کرده عقل داده فطرت حق پذیری بخشیده پیامبر را فرستاد انواع هدایت های ظاهری و باطنی در پیش روی انسان قرار داده است در این صورت تنها یک تصمیم گیری از اجانب بندگان کافی است تا بر سر سفره ی حاضری بنشینند ولی در مورد ضلالت تمام سهم را بندگان گمراه بر عهده دارند و بر همه ی امکانات هدایت پشت پا زده اند و چشم و گوش و دل را به روی حق بسته اند در آیه ی دیگر آمده است که کفار و مشرکان گفتند ای پیامبر ما قلب های خود را در مقابل سخنان تو غلاف کرده ایم به خودت زحمت مده دنبال دیگران برو ( بقره 88) در این آیه ضمن دلداری به پیامبر تاکید می کند که چون این گروه لجوج تصمیم خود را بر مخالفت با تو گرفته اند راه نخواهند آمد و تو ای پیامبر هر قدر بر هدایت آنها حرص ورزی فایده ای ندارد بلکه آنها باید خودشان بخواهند و برای هدایت خود حرص بورزند زیرا خداوند کسی را که گمراه کرده هدایت نمی کند زیرا حکمت خدا مخالف هدایت اجباری است همین قدر که خداوند از هدایت کردن کسی بر گردد پس او را به خودش واگذار کرده و او را گمراه نمودها ست .منابع و ماخذ:
1- قرآن کریم .
2- نسیم حیات ، ابوالفضل بهرامپور .
3- تفسیر نمونه ،استاد ناصر مکارم شیرازی .
به نقل از اداره پاسخگویی آستان قدس رضوی