عصمت اکتسابی

از آن جا که منشأ عصمت «اراده و اختیار» آدمى است پژوهشى در عصمت معصومان، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامى، چاپ اول، 1377، فصل سوم، صص 72 – 43.؛ هر انسان صاحب اراده اى، مى تواند با ریاضت شرعى و تهذیب نفس، به مقام عصمت دست یابد. عصمت منحصر به پیغمبران و امامان معصوم(ع) نیست تفسیر موضوعى قرآن کریم، ج 9، صص 20-22؛ علامه طباطبایى، ولایت نامه، ترجمه همایون همتى، تهران، امیرکبیر، چاپ اول، صص 58 – 48.؛ چنان که حضرت مریم(س)، حضرت فاطمه(س) و مخلصینى دیگر علامه طباطبایى، المیزان، بیروت، مؤسسه الاعلمى للمطبوعات، ج 3، ص 205. – که نه نبى بودند و نه امام – به مقام شامخ عصمت دست یافته اند. اما مقصود از عصمتِ معصومان، پیامبران و ائمه(ع) و حضرت زهرا(س)، تنها عصمت از گناهان – آن هم پس از سنین متعارف بلوغ و تکلیف نیست – بلکه عصمت از سهو و خطا و از زمان طفولیت را نیز در بر مى گیرد. روشن است که چنین عصمتى در امت اسلام، منحصر در چهاره معصوم(ع) است. جزوه راه و راهنماشناسى، تهران، امیرکبیر، س 1375، صص 676 – 675. با «تهذیب نفس» مى توان در آینده، مصون ماند و نیز ممکن است گذشته را با کفّارات و… جبران کرد؛ اما نمى توان آن را به گونه اى ترمیم نمود که نسبت به گذشته، عصمت تحصیل شود؛ چون نمى توان واقع شده را تغییر داد. بلى اگر انسانى بتواند قبل از بلوغ نیز در سایه تعلیم، تربیت، تهذیب و تزکیه به جایى برسد – که در هنگام بلوغ نیز معصوم باشد – عصمتش فراگیر خواهد بود.
اگر افرادى در مقام وقوع نیز به چنین مقام ویژه اى نایل آیند؛ براساس روایات و ادعیه، باز با هدایت و یارى پیامبران و ائمه(ع) به این مرتبه نایل مى شوند: «بکم فتح الله و بکم یختم». زیارت «جامعه کبیره». از آن جا که آنان منشأ خیر و سبب وصول آدمى به مراتب بالا ومقامات انسانى اند، باز در این جهت بر تمامى انسان هاى برتر، مقدم اند. انسان و خلافت الهى، صص 125 – 155.
زآن که منبع او بُده ست این راى راسر امام آید همیشه پاى را
اى مقلد تو مجو پیشى بر آن کاو بود منبع زنور آسمان
مثنوى، دفتر 3، ابیات 1548 و 1549.