قتی تخمک بارور در جایی خارج از رحم لانه‌گزینی و رشد کند، حاملگی خارج رحم شکل می‌گیرد. هیچ راهی برای جابه‌جا کردن و انتقال تخمک بارور به درون رحم وجود ندارد، بنابراین پایان دادن به بارداری تنها راه ممکن برای برطرف کردن مشکل در حاملگی خارج رحم است. درصد کمی از زنان دچار حاملگی خارج رحم می‌شوند. اگرچه برخی از عوامل می‌تواند احتمال حاملگی خارج رحم را افزایش دهد، اما این مشکل ممکن است برای هر کسی به وجود بیاید و از آنجا که می‌تواند برای مادر بسیار خطرناک باشد، لازم است علائم آن سریع تشخیص داده شود و تحت درمان قرار گیرد.

عوامل افزایش‌دهندهٔ حاملگی خارج رحم

حاملگی خارج رحم ممکن است برای هر زنی رخ دهد، حتی اگر آنها فاقد عوامل خطرساز شناخته‌شده برای این عارضه باشند. با این حال، برخی زنان بیشتر در معرض ابتلا هستند. برخی از عواملی که احتمال حاملگی خارج رحم را افزایش می‌دهد عبارت است از:

جراحی‌های مشکل لوله‌های رحم: جراحی‌های مرتبط با مشکل لوله‌های رحم یکی از علت‌های احتمال وقوع حاملگی خارج رحم است.

سابقۀ قبلی حاملگی خارج رحم: پس از تجربۀ حاملگی خارج رحم، احتمال وقوع مجدد آن در بارداری بعدی ۱۰ درصد است. اگر سابقۀ دو یا چند حاملگی خارج رحم داشته باشید، احتمال وقوع مجدد آن حداقل یک به چهار است.

عفونت در دستگاه تناسلی فوقانی: این بیماری به نام التهاب لگن (PID) نامیده می‌شود و اغلب به دلیل درمان نشدن بیماری‌های آمیزشی مانند سوزاک یا کلامیدیا ایجاد می‌شود. با توجه به این که در برخی موارد این بیماری هیچ علامتی ندارد، ابتلا به هر یک از بیماری‌های آمیزشی می‌تواند خطر ابتلا به حاملگی خارج رحم را افزایش دهد، حتی اگر شما از وجود بیماری التهابی لگن آگاه نباشید.

مسائل مربوط به باروری: ناباروری در مواردی به دلیل آسیب‌دیدگی لوله‌های رحم است. اگر در زمان درمان این نوع ناباروری باردار شوید، احتمال وقوع حاملگی خارج رحم بیشتر از حالت عادی خواهد بود.

ابتلا به آندومتریوز: این بیماری ممکن است باعث ایجاد زخمی شود که بر لوله‌های رحم تأثیر بگذارد و خطر بروز حاملگی خارج رحم را افزایش دهد.

بارداری بعد از ۳۵ سالگی: افزایش سن، خطر حاملگی خارج رحم را افزایش می‌دهد. این امر می‌تواند به دلیل تغییر در نحوۀ عملکرد لوله‌ها با افزایش سن زنان باشد.

مصرف دخانیات: مصرف سیگار می‌تواند خطر حاملگی خارج رحم را افزایش دهد. اعتقاد بر این است که مصرف سیگار عملکرد طبیعی لوله‌های رحم را مختل می‌کند.1

علائم بارداری خارج رحمی 

فرد ممکن است در ابتدا متوجه‌ هیچ‌گونه علامتی نشود. با این همه، برخی از زنانی که بارداری خارج رحمی داشته‌اند، علائم ابتدایی یا علائم بارداری همچون فقدان قاعدگی، تحریک پذیری سینه‌ها یا تهوع را تجربه می‌کنند.

در این شرایط نتیجه تست بارداری ممکن است مثبت باشد. ولی با همه‌ی این‌ها این  نوع بارداری نمی‌تواند به صورت طبیعی ادامه پیدا کند. زمانی که تخمک لقاح یافته در مکان نامناسب رشد می‌کند، علائم و نشانه‌ها قابل توجه‌تر خواهند بود.

نشانه‌های اولیه‌ی بارداری خارج رحمی

اغلب، نشانه‌های اولیه‌ی بارداری خارج رحمی خونریزی سبک از واژن و درد پهلو و لگن است. اگر خون از لوله‌ی فالوپ نشت کرده باشد، فرد ممکن است دچار درد شانه شده و یا نیاز فوری به دفع مدفوع داشته باشد.

علائم اختصاصی بارداری خارج رحمی به جایی که خون جمع شده و نوعی از رشته‌های عصبی که تحریک شده‌اند بستگی دارد

علائم اورژانسی بارداری خارج رحمی

اگر تخمک لقاح یافته به رشد خود در لوله‌ی فالوپ ادامه دهد، حتی می‌تواند باعث پاره شدن این لوله‌های رحمی شود. در این شرایط احتمال خونریزی شدید شکمی وجود دارد. علائم اورژانسی تر شامل سبکی سر قابل توجه، از حال رفتن، غش و شوک است.

چه زمانی برای حاملگی خارج رحمی به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت داشتن هرگونه علائم و نشانه‌های اولیه بارداری خارج رحمی باید هر چه سریع‌تر اقدامات درمانی آغاز شود. این علائم و نشانه‌های اولیه عبارتند از:

درد شدید شکم، پهلو یا لگن به همراه خونریزی واژن

سبکی سر قابل توجه یا از حال رفتن

درد شانه2 

خطرات حاملگی خارج رحم

یکی از خطرات و عوارض حاملگی خارج رحم پارگی است که منجر به خونریزی داخلی، درد لگن و شکم، شوک و حتی مرگ می شود. بنابراین خونریزی در حاملگی خارج رحمی ممکن است نیاز به جراحی فوری داشته باشد.

این خونریزی، معمولا ناشی از پارگی لوله فالوپیا یا خونریزی از انتهای لوله است. زیرا زمانی که جفت رشد می کند به رگ ها و شریان های داخل دیواره لوله، آسیب رسانده و باعث پارگی دیواره می شود.

همچنین، خونریزی زیاد می تواند به سایر بافت ها و اندام های حساس  لگن و شکم آسیب رسانده و باعث درد قابل توجهی شود. علاوه بر این، خونریزی لگن می تواند منجر به تشکیل بافت اسکار شود که در آینده ممکن است باعث بروز مشکلاتی در بارداری شود. بافت اسکار همچنین می تواند خطر ابتلا به حاملگی های خارج از رحم را افزایش دهد.

تشخیص حاملگی خارج از رحم با آزمایش خون

اگر مشکوک به احتمال بارداری خارج رحمی هستید، بلافاصله به پزشک خود مراجعه کنید. حاملگی های خارج از رحم را نمی توان از طریق معاینه فیزیکی تشخیص داد. با این وجود، پزشک شما گاهی می تواند بر طبق موارد موجود، احتمال حاملگی خارج رحمی را تایید یا رد کند.

گام بعدی برای تشخیص حاملگی خارج رحم ،سونوگرافی ترانس واژینال است. این روش شامل قراردادن ابزاری خاص در مهبل (واژن) است تا پزشک بتواند  کیسه بارداری در رحم را تشخیص دهد.

پزشک شما همچنین می تواند از یک آزمایش خون برای تعیین سطوح HCG و پروژسترون استفاده کند. این هورمون ها، هورمون هایی هستند که در دوران بارداری نقش مهمی دارند. در صورتی که سطح این هورمون ها کاهش یافته یا در طول چند روز و یک سیکل حاملگی تغییری نکنند، احتمال ابتلا به حاملگی غیرعادی، وجود دارد.

چنانچه دچارعلائم شدیدی مانند درد زیاد یا خونریزی هستید، ممکن است زمان کافی برای تکمیل تمام این مراحل وجود نداشته باشد. لوله فالوپی می تواند در موارد شدید، آسیب دیده و باعث خونریزی شدید داخلی شود. در این موارد، پزشک شما عمل جراحی اضطراری را انجام خواهد داد تا درمان فوری انجام شود.

درمان حاملگی خارج از رحم

حاملگی خارج از رحم برای مادر ایمن نیست. همچنین جنین قادر نخواهد بود به طور کامل رشد کند و پس از مدت کوتاهی از بین می رود. بنابراین، لازم است که در اسرع وقت و برای سلامت فوری مادر و باروری بلند مدت در آینده، جنین تکامل نیافته را خارج کرد.

خونریزی، درد لگن و شکم به خصوص در ماه های اولیه بارداری را جدی بگیرید ممکن است حاملگی خارج از رحم باشد.

گزینه های درمانی بسته به موقعیت حاملگی خارج رحمی و رشد آن متفاوت است. در موارد اولیه، پزشک می تواند چندین دارو تجویز کند تا با مصرف این داروها، توده اکستوپی، از آسیب حفظ شود. داروی متداول  معمولا، متوترکسات است. متوترکسات، دارویی است که رشد سلول هایی را که به سرعت در حال جدا شدن از دیواره هستند (مانند سلول های توده اکستوپی)  متوقف می کند.

مصرف این دارو به شکل تزریقی هم صورت می گیرد. همچنین مادر باید به طور منظم آزمایش خون انجام دهد تا اثردهی دارو مشخص شود. اثردهی دارو با ایجاد نشانه هایی شبیه به سقط جنین، همراه است.

این نشانه ها عبار اتند از:

گرفتگی و خونریزی

فروریختن بافت

معمولا پس از دارو درمانی، جراحی های بعدی به ندرت مورد نیاز است. بعد از مصرف دارو هم در اکثر موارد، مشکل برطرف خواهد شد. بسیاری از جراحان از روشی ویژه برای خارج کردن جنین استفاده کرده و هر گونه آسیب داخلی را اصلاح می کنند.

این روش جراحی حاملگی خارج رحم ، لاپاروتومی نامیده می شود. پزشک با برشی کوچک، دوربین کوچکی وارد بدن کرده و سپس جنین را از بین می برد و پس از آن، هر گونه آسیب به لوله فالوپ را ترمیم می کند. در صورتی که عمل جراحی ناموفق باشد، ممکن است جراح، روش لاپاراتومی را مجددا تکرار کند که این بار از طریق برش بزرگ تری، صورت می گیرد.3

پی نوشت:
1.www.madarsho.com
2.www.drdr.ir
3.www.borna.news