2. فشارهاى روانى نیز از عوامل عمده تشتت فکرى است. بیشتر افراد زمانى که با مسأله اى مواجه مى شوند، اگر معتقد باشند زمان کافى براى حل آن ندارند و یا توانایى حل مسأله و کسب توفیق را در خود نبینند، دچار نگرانى و اضطراب مى شوند و در نتیجه این نگرانى ها، ترس از شکست، افکار منفى عدم اعتماد به نفس و خیال بافى هاى منفى گرایانه، توان عمل و ابتکار و خلاقیت را از آنان سلب مى کند و به جاى اینکه روى موضوع خاص تمرکز کنند، بر ترس و احتمال شکست خود تمرکز مى کنند و یأس و ناامیدى بر آنها چیره شده و موجب حواس پرتى مى شود.
3. گاهى برخى حوادث و اتفاقات، فضاى روانى فرد را دچار اختلال مى کند (نظیر آنچه در زندگى شخصى، تحصیلى، خانوادگى، اجتماعى و اقتصادى و… رخ مى دهد)، امکان تمرکز حواس را از بین مى برد.
4. گاهى عدم رعایت بهداشت مطالعه و اصول و قوانین آن و بهره نگرفتن از روش مناسب مطالعه، باعث خستگى جسمى و روانى شده و آمادگى روانى لازم براى مطالعه و درس خواندن از بین مى برد. در نتیجه احساس بى علاقگى و به دنبال آن عدم تمرکز حواس بر او مستولى مى شود.
5. تکثر و تعدد فعالیت هاى فرد مخصوصا اگر در توان انسان نباشد، باعث عدم تمرکز حواس مى شود.
راه هاى مقابله با عوامل حواس پرتى:
براى مقابله با هر یک از عوامل فوق که هر کدام به گونه اى مانع تمرکز حواس مى شود – باید به راه کار خاص و مناسب با آن توجه نمود. در عین حال نکات زیر مى تواند به عنوان راه کارهاى کلى، مؤثر واقع شود:
1. در ابتدا و قبل از هر چیز، براى تمام فعالیت هاى درسى و غیردرسى برنامه ریزى کنید. اوقات شبانه روز را در یک جدول زمان بندى شده از هنگام بیدارى تا موقع خواب، یادداشت نموده و براى هر کارى، زمان خاصى و مناسب آن را معین نمایید، سعى کنید طبق همان برنامه تنظیم شده به انجام دادن همان فعالیت مشخص (کلاس، مطالعه، استراحت، عبادت، ورزش و…) بپردازید. حتى زمان معین و مشخصى را در طول روز، براى اندیشیدن درباره موضوعات مختلف با تخیلات و افکار مزاحم، اختصاص دهید. این کار حداقل دو فایده مهم دارد:
الف. نظم و انضباط در تمام فعالیت ها حتى در اندیشه ها و افکارتان – راه پیدا مى کند که خود بسیار ارزشمند است.
ب. اگر افکار مزاحم در غیر زمان معین، به سراغتان آمد و باعث حواس پرتى شما شد، مى توانید به خود وعده بدهید که زمان اندیشیدن در این باره، فلان زمان خاص و معین است. تأکید مى کنیم براى هر کار و فعالیتى وقت مشخص معین کنید و در آن وقت به هیچ امرى غیر از آن کار نپردازید.
2. اصول و قوانین لازم براى یک مطالعه سودمند را بشناسید و آن را به دقت رعایت فرمایید. ما نیز در اینجا به چند مورد اشاره مى کنیم:
الف. با مد نظر قرار دادن هدف خویش از مطالعه و درس خواندن، احساس نیاز به مطالعه را در خودتان شعله ور سازید.
ب. به هنگام مطالعه یا حضور در کلاس، از افکار ناامیدکننده، کسل کننده و غیرمنطقى بپرهیزید و همواره امید، قدرت و توانایى را در ذهن خود حفظ کنید.
ج. همیشه براى مطالعه یا سر کلاس، کاغذ و قلمى داشته باشید و نت بردارى کنید یا خلاصه اى از مطالب را یادداشت کنید تا در فضاى روانى درس و مطالعه قرار داشته باشید، نه اینکه به دنبال افکار و ذهنیات خود باشید.
د. با پیش مطالعه وارد کلاس شوید و پرسش هایى که درباره درس به ذهنتان مى رسد، بلافاصله از استاد بپرسید و به خود اجازه ندهید سؤال مطرح شده، ذهنتان را به خود مشغول دارد و به تدریج از فضاى روانى کلاس خارج شوید. با این روش ساده، مى توانید فرایند تدریجى و محتواى درسى کلاس را پى گیرى کنید و خود را در فضاى درسى یا مطالعه قرار دهید.
ه. زمان و مکان مطالعه، باید از نظر فیزیکى و