1.هنگام دادخواهي از مظالم ستمگر، در نزد کسي که مي خواهد از وي رفع ظلم نمايد:

خداوند متعال مي فرمايد:
«خداوند دوست ندارد که کسي فرياد زند، مگر آنکه بدو ظلمي رسيده باشد.»(1)
«پيامبر» بزرگوار اسلام در اين مورد مي فرمايند:
«فرصت و حق سخن گفتن، از آن کسي است که صاحب حقي (مظلوم و…)باشد.»(2)
همچنين فرمودند:
«مسامحه و سهل انگاري در اداي حق ديگران براي آنکس که مي تواند ، ظلم محسوب مي شود.»(3)
و نيز فرمودند:
«آنکس که دارا و تواناي بر اداء حق مردم باشد، و ازدادن حق ديگران سرباز زند، ريختن آبرو و آزار کردن وي جايز است.»(4)
2.در هنگام نظر و مشورت خواهي است.مثلا به فردي بگويد:«پدرم يابرادرم به من ستم کرده اند، حال چگونه مي توانم از دست آنها خلاص شوم ؟»البته بهتر آنست که مطلب مذکور را بدون ذکر اسم بگويد يا مشورت براي انتخاب همسر، گفتن عيوب همديگر حرام نيست.
3.هنگامي است که فردي بخواهد مؤمني را از خطر يا اشتباهي بر حذر دارد، يا به مشورت خواهنده اي پاسخ گويد، مثلا اگر مدعي فقاهت در لباسي در آيد که شايستگي آن را ندارد، بايد مردم را از عدم صلاحيت وي آگاه نمود.همچنين اگر از مؤمني در مورد خريد کالائي يا درباره ي گرفتن همسري سؤال شد، و او بر نقائص آنها آگاه بود، وظيفه ي اوست که آن مطالب را بازگو کند.اين مسأله بخاطر رواياتي است که لزوم جلو گيري از تبليغات و مبارزه ي با سنت شکنان و بدعتگزاران را مطرح مي کنند و اينکه، آنکس که مورد مشورت قرار مي گيرد بايستي امانت دار و راستگو باشد .
4.مجوز ديگر براي غيبت کردن، هنگام افشاي دروغ کسي است که شهادت دروغين مي دهد و يا روايت جعلي نقل مي کند.اين کار، به خاطر حفظ حقوق مسلمانان وصيانت احکام دين از خطر تحريف، جايز شمرده است.
5.اگر مطلبي که درباره ي شخص گفته مي شود، علني باشد، مثلا فرد مورد غيبت، متظاهر به فسق بوده، علنا کارهاي ناشايست انجام دهد.
«امام صادق»(عليه السلام)فرمودند:
«اگر بدکاري، اعمال ناپسند خويش را آشکار انجام داد ، براي وي حرمتي نيست و غيبتي ندارد.»(5)
«امام باقر»(عليه السلام)فرمودند:
«سه دسته هستند که براي ايشان حرمتي نيست:اول، کسي که از هواي نفس پيروي کرده، بدعتي بگذارد.دوم، پيشواي ستمگر.سوم، فاسقي که به فسق خود تظاهر کند.»(6)
«رسول اکرم »(صلي الله عليه واله )فرمودند:
«هر کس که پرده ي شرم را از صورت خود برگرفت، او را غيبتي نباشد.»(7)
ونيز فرمودند:«شخص فاسق غيبت ندارد.»(8)
آنچه که از ظاهر اينگونه روايات بر مي آيد اين است که غيبت چنين شخصي جايز است، اگرچه مخلصين و متعبدين حتي از اينگونه غيبتها نيز پرهيز دارند.
6.اينکه شخصي به اسم يا لقب خاصي مشهور باشد، بطوري که در نبود وي ، او را با آن اسم يا لقب ياد کنند، و به غير اين القاب، براي مشخص کردن وي، راه ديگري نيست.مثل لقب «اعرج»براي فرد لنگ، يا لقب «اعمش» براي کسي که چشمش کم سو باشد.و يا «اشتر » براي کسي که چشمانش پيچيدگي داشته ، يا پلک زيرين آن به پايين کشيده شده باشد و يا آنکه پارگي داشته باشد.همانطور که «امام صادق »(عليه السلام )در ضمن نقل حديثي چنين فرمودند:
«زينب عطاره- که چشم او چپ بود -به نزد زنان پيامبر آمد و…»(9)
7.اگر دو يا چند نفر از اشتباه فردي آگاه شوند و يکي از آنها، آن را براي ديگري نقل نمايد، چون تأثيري در شنونده ندارد، اين غيبت جايز است.اگرچه فقها در اين بحث، اشکالي نيز وارد مي سازند.

پي نوشت :

1-قرآن کريم ، سوره ي«نساء»،آيه 148:
«لايحب الله الجهر بالسوء من القول الا من ظلم .»
2-قال رسول الله (صلي الله عليه واله )«لصاحب الحق مقال.»
3-غوالي اللئالي، جلد 4، صفحه 72:
عن النبي (صلي الله عليه واله ):«مظل الغني ظلم.»
4-مدرک پيشين:
عن رسول (صلي الله عليه واله ):«لي الواجد يحل عرضه و عقوبته.»
5-امالي (صدوق)، صفحه 24-بحار الانوار، جلد 75، صفحه 253:
عن الصادق (عليه السلام):اذا جاهر الفاسق بفسقه فلا حرمه له ولا غيبه له.»
6-قرب الاسناد، صفحه 82-بحار الانوار، جلد 75، صفحه 253:
عن ابيجعفر (عليه السلام):«ثلاثه ليس لهم حرمه:صاحب هوي مبتدع، والامام الجائر، والفاسق المعلن الفسق.»
6-محجه البيضاء، جلد 5، صفحه 272:
قال رسول الله (صلي الله عليه واله ):«من القي جلباب الحياء عن وجهه فلا غيبه له.»
7-محجه البيضاء، جلد 5، صفحه 272-بحار الانوار، جلد 75، صفحه 273 ، به نقل کتاب «شهاب الاخبار»:عن النبي (صلي الله عليه واله ):«ليس لفاسق غيبه.»
8-بحار الانوار، جلد 75، صفحه 221:
قال الصادق (عليه السلام ):«جاءت زينب العطاره الحولاءالي نساء النبي (صلي الله عليه واله )…»

/س