از مهمترین صفات رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم اهتمام آن حضرت به تربیت مردم و امت اسلامی بود. کتاب و حکمت را به مردم تعلیم می داد و مردم را ارشاد می کرد. فاطمه زهرا علیه السلام در مکتب پدر پرورش یافت و این صفت را از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به ارث برد و فرزندانی کامل و شایسته تربیت کرد.
فضه خدمتکار حضرت فاطمه علیه السلام تحت تعلیم و تربیت آن حضرت حافظ قرآن شد و هیچ سخنی بر زبان نمی آورد مگر با جوابیاتی از قرآن، و همسو با اهل بیت سه روزه پیاپی روزه می گرفت و افطار خویش را به فقیر و یتیم و اسیر می داد.
از حضرت زهرا علیه السلام روایت شده است که حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم به خانه ام تشریف آورد، در حالی که من بستر خود را برای خوابیدن پهن کرده بودم فرمود: «ای فاطمه! هیچ گاه پیش از آنکه چهار کار انجام داده باشی نخواب، قرآن را ختم کن، پیامبران را شفیع خود قرار ده، مؤمنین را از خود خشنود ساز، و حج و عمره انجام ده». رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم تبسم کرد و فرمود: «هرگاه سوره «قل هو الله احد» را سه مرتبه بخوانی مثل این است که قرآن را ختم کرده ای و هرگاه بر من و پیامبران پیشین از من درود فرستی، ما شفیعان تو در روز قیامت خواهیم بود. و هرگاه برای مؤمنین استغفار کنی همه از تو خشنود خواهند شد و هرگاه بگویی «سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله والله اکبر» حج و عمره انجام داده ای».
از امام صادق علیه السلام و نیز از جابر انصاری نقل شده است که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فاطمه علیه السلام را دید که لباسی خشن بر تن دارد و به دست خویش آسیا می گرداند و آرد می کند و در همان حال فرزند خود را شیر می دهد. اشک به چشمان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم آمد و فرمود: «دخترم، تلخی دنیا را به عنوان مقدمه شیرینی آخرت تحمل کن».
عرض کرد: «ای رسول خدا! خدای را بر نعمت هایش ستایشگر و سپاسگزارم». و خدای متعال این آیه را نازل فرمود: «و لسوف یعطیک ربک فترضی»(بزودی پروردگارت به تو خواهد بخشید تا راضی و خشنود شوی).

سخاوت و بخشندگی حضرت فاطمه علیه السلام

روزی پیرمردی به مسجد می رود و از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم درخواست کمک می کند. پیامبر صلی الله علیه و‌ آله و سلم به بلال می فرماید: «او را به خانه فاطمه ببر».
فاطمه علیه السلام تا ماجرا را دریافت، پوست گوسفندی را که حسنین علیه السلام روی آن می خوابیدند برداشت و آن را به پیرمرد داد، پیرمرد گفت: «ای دختر محمد، این پوست گوسفند جواب گرسنگی مرا نمی دهد». فاطمه علیه السلام با شنیدن این سخن، گردن بند خود را که هدیه فاطمه دختر حمزه سیدالشهداء علیه السلام بود از گردن باز کرد و به پیرمرد داد و فرمود: «این گردنبند را بگیر و بفروش شاید خداوند مهربان بهتر از آن به تو عطا فرماید…» این عمل سخاوتمندانه حضرت زهرا علیه السلام در شرایطی بود که حضرتش و اهل خانه وضع خوبی نداشتند و دو سه روزی بود که غذا نخورده بودند.
در شب عروسی حضرت زهرا علیه السلام، فقیری از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم پیراهن طلب کرد، در این هنگام، فاطمه علیه السلام پیراهن نویی را که پدرش برای او تهیه کرده بود به فقیر داد و خود از همان پیراهن کهنه استفاده کرد. چون هنگام رفتن به خانه همسر فرا رسید، جبرائیل بر پیامبر نازل شد و سلام خداوند را به پیامبر و دخترش ابلاغ کرد و هدیه ای از لباس های بهشتی که از سندس سبز تهیه شده بود از جانب خدا به فاطمه علیه السلام تقدیم کرد.
حضرت زهرا علیه السلام برای نذری که برای سلامتی حسنین علیه السلام کرده بود، سه روز متوالی به اتفاق خانواده روزه می گیرند، و هر سه روز به هنگام افطار سائلی از آنان تقاضای کمک می کرد. این بانوی بزرگ افطار خود و دیگر اهل منزل منجمله فضّه خدمتکار خویش را به سائل می داد و خود با آب افطار می کردند که در این باره آیه «هل اتی» نازل شد: «طعام می دهند به فقیر و یتیم و اسیر به خاطر محبتی که دارند و می گویند همانا شما را روزی می دهیم از طریق خدا و از شما هیچ مزدی و شکری نمی خواهیم».
منبع: عیسی فر، احمد؛ (1384)، زنان نامدار شیعه، تهران: رایحه عترت، (1387).