حضرت سجاد (ع) در خطبه اي شيوا چنين مي فرمايد:
و فرشتگان عالي رتبه ات را که سفيران هستند، ناظر اين لطف و اين باران نافع و سرشار خود قرار ده که آن باران تند با سرعت، زمين هايي را که کاملاً خشک ومرده بود زنده گرداند ». (صحيفه سجاديه، دعاي 19، ص 126) همان طور که مي بينيد، در اين دعا حضرت سجاد (ع)، فرشتگان را خزانه داران باران، رانندگان ابرها، مشايعت کنندگان دانه هاي برف و تگرگ و فرود آوردندگان دانه هاي باران بر زمين خوانده اند. با توجه به موارد ياد شده، مي توان نقش آنان را در بسياري از امور طبيعي ديگر تعميم داد. به طوري که هيچ حادثه اي از حوادث و هيچ واقعه اي مهم و غير مهم نيست، مگر آن که ملائکه در آن دخالتي دارند و يک يا چند فرشته موکل و مامورآنند. اگر آن حادثه يک جنبه داشته باشد، يک فرشته و اگر چند جنبه داشته باشد، چند ملک بر آن موکلند و دخالتي که دارند و تنها و تنها اين است که امر الهي را در مجرايش به جريان اندازند و آن را در مسير قرار دهند.» (الميزان، ج 17، ص 13)

انسان و فرشتگان
 

زماني که خداوند اراده فرمود، قدرت خود را در خلقت شاهکار آفرينش به نمايش گذارد و براي خود خليفه اي بر رور زمين بگمارد، موضوع را با فرشتگان در ميان گذاشت و آن ها با سخن خاصي به جنبه هاي منفي اعمال انساني يعني فساد و خونريزي اشاره نمود و سخن از تسبيح تقديس خود ميان آورند. در مقابل، خداوند براي نشان دادن درجه و مقام خليفه الهي مسابقه اي ميان حضرت آدم (ع) فرشتگان برگزار نمود. ابتدا اسماء الهي (حقايق عاليه يعني: باطن آسمانها و زمين اعم از غيب و شهود) را به آدم آموخت که اين علم خود نشان شايستگي مقام جانشيني خداوند بود. سپس در مورد اسماء از ملائکه پرسيد و فرمود: «اگر راستگو هستيد، من اطلاع دهيد.» اما ملائکه اظهار عجز و بي اطلاعي نمودند. وقتي حضرت آدم (ع) که از قدرت تفکر و انديشه برخوردار است، به خوبي از عهده اين مهم برآمد، برتري او محقق شد و در اين زمان فرمان عمومي سجده فرشتگان بر آدم صادر گرديد. (سوره بقره، آيات 31 و 32) از آن رابطه بسيار نزديکي بين انسان و اين رسولان الهي آغاز شد.
در کتب آسماني، خصوصاً قرآن و نيز در روايات اهل بيت عصمت و طهارت (ع) مطالبي پيرامون همراهي فرشتگان با پيامبران يا اولياء الله در حوداث متعدد دارد که از طبق آن، فرشتگان از طرف خداوند مامور به ياري و حمل نويد بشارت براي پيامبران و يا دفع ظالمان و ستمگران بوده اند که در زير به نمونه اي از اين حوادث اشاره مي کنيم.
1- داستان آوردن از بهشت براي حضرت ابراهيم (ع) به منظور قرباني در «منا» (سوره صافات، آيه 107)
2- ميهماني دو فرشته در خانه ايشان (ع) براي بشارت تولد حضرت اسحاق (ع) و کسب اجازه ايشان براي مجازات قوم لوط. (سوره هود، آيه 69)
3- حضور فرشتگان در خانه لوط (ع) و سرانجام مجازات تبهکاران. (سوره هود آيه 81)
4- نداي ملائک در محراب عبادت حضرت زکريا (ع) و بشارت تولد (ع). (سوره آل عمران،آيه 39)
5- باز گرداندن تابوت عهد به قوم موسي (سوره بقره، آيه 248)
6- آوردن مائده بهشتي براي حضرت مريم (ع) و گفتگوي جبرئيل با ايشان و اظهار عنايت خاص خداوند در بخشيدن حضرت عيسي (سوره مريم، آيه 17)
7- فرستادن هاروت و ماروت براي آموزش ابطال سحر به مردم. (سوره بقره، آيه 102)
8- بالا رفتن از ديوار محراب و عبادتگاه حضرت داوود (ع). (سوره ص، آيه 21)
9- ارسال هزاران فرشته جنگي نشان دار و درجه دار به ياري پيامبر اسلام (ص) (سوره احزاب، آيه 9 و سوره انفال؛ آيه 9)؛ و هم چنين موارد متعددي از اطلاع رساني به پيامبر در مورد حيله و مکر دشمنان
10- همراهي پيامبر (ص) در معراج؛ نزول سوره انعام به مشايعت 70 هزار فرشته و موارد مختلف ديگر نمونه هايي از اين نصرت و ياري خداوند به وسيله فرشتگان و ملائک است.

فرشتگان نگهبان
 

همه موجودات به ويژه انسان پيوسته آسيب هاي جسمي يا خطرات روحي از قبيل وسوسه شيطان و نفس اماره و سقوط ظاهري و باطني دارد.
از آنجا که پرودگار مهربان نگهبان مي باشد، ( سوره يوسف؛ آيه 64) گروهي از فرشتگان را مامور نگهداري انسان قرار داده است. (سوره انفطار10)
در مجموع، 12 آيه اعلام مي کند که خداوند فرشتگان متعددي به منظور نگهباني و محافظت بر هر شخص گمارد؛ انساني نيست مگر اينکه نگهباني دارد که برايش از جان و روح انسان، در مسير حق و عدالت و هم چنين از جسم او در مقابل خطرات مختلف حراست مي کند. اين 12 آيه عبارتند از:
1- آيه 4 سوره طارق: «قسم به اينان که براي هر شخص مراقب و نگهباني است».
2- آيه 61 سوره انعام: «براي حفظ شما فرشتگاني را به نگهباني مي فرستد تا آن گاه که مرگ يکي از شما فرا رسد و رسولان ما او را مي ميراند و حال آن که هيچ کوتاهي نخواهند کرد».
3- آيه11 سوره رعد: «خدا براي هر چيز فرشتگاني محافظ از جلو و پشت سر بر گماشته تا به امر خدا آن چيز را پاسباني کنند».
4- آيه 10 و 11 سوره انفطار: «به درستي که بر شما نگهباناني است که نويسندگاني بزرگوارند».
5- آيه 17 سوره ق: «دو فرشته (ملک) از طرف راست و چپ به مراقبت و نگهباني او نشسته اند».

دريافت کنند گان اعمال
 

طبق آيات 17- 18-21- 23 سوره ق اين خدا مهربان در راست و چپ هر انساني دو فرشته به نام «رقيب» و «عتيد» قرار داده که از او مراقبت و اعمالش را در هر لحظه ثبت و ضبط مي کنند.
از آن جا که سخن گفتن ساده ترين عمل و از طرفي؛ سخن نشانگر ايمان و فکر است، خداوند در اين سوره مي فرمايد:« هيچ سخن از زبان او خارج نمي شود، مگر اين که آن دو نويسنده گرامي (کراماً کاتبين) به ثبت آن مي پردازند». حتي اگر انسان قصد عمل نيکي داشته باشد، از بوي خوشش، آن ها مطلع شده و نيت خير او را به حساب مي آوردند و حسنه اش برايش مي نويسند و خداوند در مقابل آن به تو پاداش نيکو مي دهد و روز قيامت هر انساني با گواه (فرشته) خود مي آيد.
خداوند در آيه 80 سوره زخرف مي فرمايد: « آيا گمان مي کنيد سري و پنهاني را که به گوش هم مي گوييد، نمي شويم، بلي ! مي شنويم و رسولان (فرشتگان) ما همان دم آن را مي نويسد ».
آنچه بايد مورد توجه قرار گيرد اين است که، مجموعه نوشته هاي اين فرشتگان در دنيا از ديد ديگران مخفي است و جز خود شخص، کس ديگري از اين نوشته ها اطلاعي ندارد، اما در قيامت اين نامه اعمال به صورت سرگشاده در گردن او قرار دارد و به او گفته مي شود: « نامه عملت را بخوان! امروز براي رسيدگي به حساب خود کافي هستي». (سوره اسرا، آيه 14)
اهل عصيان و با ديدن نامه اعمالشان، با تعجب و حيرت مي گويند: «اين چه کتابي است که کوچک ترين عمل را فرو گذار نکرده است» و پيوسته اعمال خود را حاضر ببينند (سوره کهف، آيه 49) و گناهکار آرزو مي کند، اي کاش ميان او و عمل زشتش مسافتي دراز و جدايي بود. (سوره آل عمران، آيه 30)

گرفتن جان انسان توسط فرشته
 

روح انسان از ملکوت اعلاي خداوند است. به همين دليل مأموريت گرفتن جان را به ملک الموت (عزرائيل) و فرشتگان تحت امر او (ملکوتيان) واگذار نموده اند. بنابرآيات الهي، فرشتگان عذاب، جان کافران را با رنج و زحمت و سختي فراوان (سوره نازعات، آيه 1) و در مقابل فرشتگان خاص، جان مؤمنان را با حضور و سلام اصحاب يمين (سوره واقعه، آيه 91)، به راحتي بوييدن گلي خوشبو و در نشاط و شادي مي گيرند (سوره نازعات، آيه 2) و با خود به بهشت اعلي مي برند.

کارگزاران برزخ و قيامت
 

اگر به آيات در مورد مراحل قبر و ماندن تا قيامت و سرانجام دميدن در صور وآمدن فرشتگان صف درصف در اطراف آسمان و صحراي محشر(سوره نبا، آيه 38)، آغاز رسيدگي به اعمال بندگان، هدايت آنها به سوي جهنم و بهشت، خازنان جهنم و فرشتگان عذاب و پذيرايي از ياران بهشت و حورالعين و… همه نظر کنيم، متوجه مي شويم که با فعاليت گروه هاي مختلف ملائک انجام مي گيرد.

تسبيح و دعاهاي فرشتگان
 

طبق آيات قرآن، معروف ترين کار و وظيفه فرشتگان تسبيح و ذکر آنها مي باشد، طوري که فرشتگان خود را «مسبحون» يعني تسبيح گويان ناميده اند. خداوند به پيامبر (ص) مي فرمايد: اگر آن ها نسبت به اطاعت تو تکبير ورزيدند، (نگران نباش !) آنان که نزد پروردگار تو هستند، پيوسته شب و روز به تسبيح او مشغولند و هرگز خسته نمي شود (سوره انبيا، آيه 19
)؛ وگاه همراه تسبيح براي همه زمينيان آمرزش طلب مي کنند. (سوره مؤمن، آيه 17)
حتي حاملان عرش پروردگار که همان فرشتگان هستند، همراه تسبيح چنين زمزمه مي کنند:
«اي پروردگار که رحمت و علم تو به وسعت همه هستي است، گناه توبه کنندگان و آنان را که از راه تدبير دعا مي کنند، بپذير و آن ها را از عذاب جهنم محفوظ دار». (سوره احزاب، آيه 56)
علاوه بر اين، پيوسته همراه خداوند بر پيامبر (ص) درود مي فرستند، خداوند نيز مومنان را به شرکت در اين جمع بلند مرتبه دعوت مي کند و از آنان مي خواهد که به همراه خداوند و فرشتگان بر پيامبر (ص) درود و رحمت نثار کنند. در آيه 41 سوره مبارک احزاب از مؤمنان چنين دعوت مي کنند که:
خدا را بسيار ياد کنيد و هر بامداد و شبانگاه ، او را تسبيح گوييد، نه تنها با زبان بلکه از اعماق قلب او را بخوانيد تا در مقابل، خدا و فرشتگان نيز بر شما درود نثار کنند و اين درود و رحمت خاص خداوند، رهايي از تاريکي ها و نور باران وجود شماست. (سوره احزاب، آيه 43 )
منبع: نشريه بشارت شماره 72