فروش زمين

مرحوم کليني & از محمّد بن حسن صفّار روايت کرده است که: وي نامه اي به امام حسن عسکري × نوشت و درباره مردي که کالاي خود را به مرد ديگري فروخت. جنس فروخته شده، دو قطعه زمين بود و ‌آن وقت که شاهد بر اين معامله گرفت، حدود آن را معيّن نکرد و گفت: هر گاه حدودش را آوردند، تو به همان حدود گواهي بده، آيا براي او جايز است اين گونه شهادت بدهد يا جايز نيست؟
امام × نوشت:
نعم يجوز، و الحمدلله.
«آري جايز است،‌و الحمدلله».
نيز به آن حضرت نوشت:
مردي دو قطعه زمين داشت. خواست به مکّه برود، آبادي او چند منزل با خانه اش فاصله داشت و حدود زمينش معلوم نبود و حدود چهار طرف آبادي را مي دانست. به شاهدان گفت: شاهد باشيد که من همه روستا را که حدّ اولش کجاست و حدّ دوم و سوم و چهارمش کجا، به فلاني فروختم.
در حالي که او تنها دو قطعه زمين در روستا داشت. آيا چنين خريدي براي مشتري صحيح است، با آن که بخشي از اين روستا مال اوست، و او به همه آن اقرار کرده است؟
حضرت × نوشت:
لَا يَجُوزُ بَيْعُ مَا لَيْسَ يَمْلِکُ وَ قَدْ وَجَبَ الشِّرَاءُ مِنَ الْبَائِعِ عَلَي مَا يَمْلِک.
«فروش چيزي که در ملک نيست، ‌جايز نمي باشد و خريد و فروش بر فروشنده به همان مقدار ثابت شده که مالک است».
نيز نوشت: آيا شاهدي که او را شاهد بر همه اين روستا گرفته، مي تواند محدوده زميني را که او در روستا دارد شهادت دهد، در صورتي که حدود آن قطعه زمين را از اهالي آن روستا اگر عادل باشند، به دست آورده و شناخته باشد؟
حضرت × نوشت:
نعم، يشهدون علي شيء مفهوم معروف.
«آري، بر چيزي گواهي مي دهند که روشن و شناخته شده باشد».
نيز نوشت: مردي به ديگري گفته است شاهد باشد که همه خانه اي که در فلان جا دارد و حدودش فلان است،‌از آن فلاني است و همه وسايل داخل خانه هم از آن اوست. آيا وسايل داخل خانه براي مشتري مي شود؟ و چه مقدار و کدام متاع؟
حضرت × نوشت:
يصلح له ما أحاط الشّراء بجميع ذلک، إن شاء الله.
«هر چيزي را که فروش آن را در برگرفته، براي اوست، إن شاء الله».[1] شيخ صدوق & نيز نقل مي کند که محمّد بن حسن صفّار به امام حسن عسکري × نوشت:
آيا جايز است بر حدود زمين شهادت دهد. هر گاه گروه ديگري از مردم آن آبادي بيايند و گواهي دهند که محدوده اين ملکي که اين مرد فروخته اين مقدار است، آيا براي اين شاهدي که اين فروشنده او را گواه بر ملک گرفته، ولي حدودش را مشخص نساخته، جايز است بر اساس گفته اينان که اين ملک را مي شناسند و شهادت داده اند، بر محدوده آن گواهي دهد، يا براي آنان جايز نيست گواهي دهند؟ در حالي که فروشنده به آنان گفته است: اگر نزد شما آمدند، به محدوده آن شهادت دهيد!
حضرت × نوشت:
لَا تَشْهَدْ إِلَّا عَلَي صَاحِبِ الشَّيْءِ وَ بِقَوْلِهِ إِنْ شَاءَ الله.
«شهادت داده نمي شود مگر بر صاحب چيز و طبق گفته او، إن شاء الله».[2]