در ماه مبارک شعبان وقایع شیرینی برای دوستداران اهل بیت علیهم السلام اتفاق افتاد. سوم این ماه که مصادف با میلاد سید الاتقیاء، سید الشهداء مولانا ابا عبدالله علیه السلام در سال 4 ه‍.ق بوده و در چهارمین روز این ماه و در سال 22 ه‍.ق میلاد مسعود حضرت اباالفضل العباس علیه السلام و مولود مبارک پنجمین روز این ماه و در سال 38 ه‍.ق امام سیدالساجدین علیه السلام بوده است. و نور عین اباعبدالله علیه السلام وجود نازنین حضرت علی اکبر علیه السلام در روز یازدهم این ماه به دنیا آمد. مهمترین حادثه در نیمه این ماه شریف، اتفاق افتاد.
 
آنان که رنج و محنت غروب غمبار غیبت را به تن خریده‌اند، چشم انتظار صبح صادق و عدالتی بودند که خداوند چشم همه آن منتظران صبح وصال را به جمال مهدی فاطمه علیهما السلام روشن کرد. چنین شبی زمینیان آسمانی شده، و در پروازی از ملک به ملکوت سیر می کنند. شب میلاد نور است. نوری که با وجود خود صفحه هستی و جان را منور می کند.
 
پس ای فرشیان! به پا خیزید و قامتی به عرش ببندید. و در شب میلاد «آخرین معصوم الهی» جبین شکر را به آستان حضرت دوست بسایید و صف خود را از سیه کاران جدا نمایید. باید در این شب خوشحال بود(1)؛ اما ضمن ابراز این شادی، نباید مرتکب مسائلی شد که امام زمان علیه السلام از آن راضی نیستند بلکه باید به دنبال اعمالی باشیم که رضایت آن بزرگوار را به همراه داشته باشد.
 

فضایل شب نیمه شعبان

جبرییل امین علیه السلام در معرفی فضیلت شب نیمه شعبان به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم عرض می کند: «این شبی است که درهای آسمان و درهای رحمت، خشنودی خدا، آمرزش گناهان، فضل و احسان، توبه، نعمت، جود و بخشش باز است و خداوند تبارک و تعالی از بندگان در این شب به عدد موها و کرک های چارپایان می آمرزد ـ نشان از بخشیده شدگان».(2)

افق فضیلت شب نیمه شعبان در تشبیه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نمایان شده است. ایشان می فرمایند: «علی بن ابی‌طالب علیه السلام فی آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم کافضل ایام شعبان و لیالیه نصفه و یومه؛ علی بن ابی‌طالب علیه السلام در میان آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم مانند برترین روزها و شب های ماه شعبان؛ یعنی شب و روز نیمه شعبان است. پس امیرمؤمنان در میان اهل بیت چه فضیلتی دارد؟ همان فضیلت را شب و روز نیمه شعبان نسبت به سایر ایام دارد.»(3)

این شب یکی از چهار شبی است که روایات زیادی درباره احیای آن به عبادت وارد شده است. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند: «من احیا لیلة العید و لیلة النصف من شعبان لم یمت قلبه یوم تموت القلوب؛ هر کس این شب و شب عید فطر را زنده نگه دارد، در روزی که قلب ها می میرد، قلب او زنده است.»(4)
 

اعمال مختص شب نیمه شعبان

1: غسل؛ امام صادق علیه السلام در این خصوص می فرمایند: «… این غسل باعث تخفیف گناهان و جلب رحمت الهی می‌شود».(5)
 

2. احیای این شب گران‌قدر؛ از آنجا که عظمت این شب، بعد از شب قدر قرار دارد. لذا زنده نگه داشتن این شب و عبادت در آن، از وظایف اصلی منتظرانش می باشد. صاحب المراقبات درباره این شب می گوید: از شب‌هایی است که تاکید بر زنده نگه داشتن آن شده و اعمال و عبادات بسیار ارزشمندی در آن وارد شده که می توان گفت، در هیچ شبی اعم از شب قدر یا غیر آن، نیامده است.(6) این کثرت عبادت و احیای آن شب پرده از راز مهمی بر می دارد و آن عظمت شب نیمه شعبان است.
 
3. خواندن نمازهای مخصوص این شب؛ از اعمال بسیار سازنده و نافع در این شب، خواندن نمازهای وارده است. مولود این شب، حضرت ولی عصر عجل الله فرجه الشریف در مورد نماز می فرماید: «فما اَرْغَمُ آَنْفَ الشیطان شئٌ افضل من الصلاة»(7)؛ «چه کرداری بهتر از نماز، بینی شیطان را به خاک می مالد؟» از نمازهای با فضیلت این شب مبارک عبارت است از: چهار رکعت بین مغرب و عشاء؛ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند: «کسی که در شب پانزدهم شعبان میان مغرب و عشاء چهار رکعت نماز بخواند ـ که در هر رکعت سوره حمد را یک مرتبه و سوره توحید را ده بار بخواند و پس از تمام شدن نماز ده بار بگوید «یا ربّ اغفرلنا» و ده بار بگوید «یا ربّ ارحمنا» و ده بار بگوید «یا رب تب علینا» و 21 بار سوره توحید را بخواند و سپس ده بار بگوید «سبحان الذی یحیی الموتی و یمیتُ الاحیاء و هو علی کل شی قدیر ـ  خداوند متعال دعایش را مستجاب و حاجاتش را در دنیا و آخرت برآورده و نامه عملش را در قیامت به دست راستش و تا سال آینده در پناه و حفظ و نگهبانی خداوند متعال است(8)
 

صلوات شعبانیه

یک صلوات در ماه شعبان برابر است با ده صلوات در غیر ماه شعبان در هر روز از ماه شعبان در وقت ظهر و در شب نیمه آن، این صلوات را که از امام سجاد(علیه السلام) نقل شده بخوایند:

اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، شَجَرَةِ النُّبُوَّةِ، وَمَوْضِعِ الرِّسالَةِ، وَمُخْتَلَفِ الْمَلائِکَةِ، وَمَعْدِنِ الْعِلْمِ، وَاَهْلِ بَیْتِ الْوَحْیِ؛

خدایا درود فرست بر محمّد و آل محمّد درخت نبوت و جایگاه رسالت و محل رفت و آمد فرشتگان و معدن دانش و خاندان وحی
 

اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، اَلْفُلْکِ الْجارِیَةِ فِی اللُّجَجِ الْغامِرَةِ، یَأْمَنُ مَنْ رَکِبَها؛

 خدایا درود فرست بر محمّد و آل محمّد کشتی جاری در اقیانوسهای بیکران ایمن شود هر که سوار آن کشتی گردد
 

وَیَغْرَقُ مَنْ تَرَکَهَا، اَلْمُتَقَدِّمُ لَهُمْ مارِقٌ، وَالْمُتَاَخِّرُ عَنْهُمْ زاهِقٌ، وَاللاّزِمُ لَهُمْ لاحِقٌ؛

و غرق شود کسی که آن را واگذارد، هر که بر ایشان تقدم جوید از دین بیرون رفته و کسی که از ایشان عقب ماند به نابودی گراید ولی ملازم ایشان به حق خواهد رسید
 

اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، اَلْکَهْفِ الْحَصینِ، وَغِیاثِ الْمُضْطَرِّ الْمُسْتَکینِ، وَمَلْجَأِ الْهارِبینَ، وَعِصْمَةِ الْمُعْتَصِمینَ؛

خدایا درود فرست بر محمّد و آل محمّد آن پناه گاه محکم و فریادرس بیچاره درمانده و پناه گریختگان و دستاویز محکم برای وسیله جویان
 

اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، صَلاةً کَثیرَةً تَکُونُ لَهُمْ رِضاً، وَلِحَقِّ مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد اَدآءً وَقَضآءً، بِحَوْل مِنْکَ وَقُوَّة یا رَبَّ الْعالَمینَ؛

خدایا درود فرست بر محمّد و آل محمّد درود بسیاری که موجب خشنودی ایشان گردد و حق محمّد و آل محمّد اداء گشته و انجام وظیفه ما شده باشد به جنبش و نیروی تو ای پروردگار جهانیان
 

اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، اَلطَّیِّبینَ الاَْبْرارِ الاَْخْیارِ، اَلَّذینَ اَوْجَبْتَ حُقُوقَهُمْ، وَفَرَضْتَ طاعَتَهُمْ وَوِلایَتَهُمْ؛

خدایا درود فرست بر محمّد و آل محمّد آن پاکان نیکوکار برگزیده آن کسانی که حقوقشان را واجب کردی و اطاعت و دوستیشان را فرض نمودی
 

اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، وَاعْمُرْ قَلْبی بِطاعَتِکَ، وَلا تُخْزِنی بِمَعْصِیَتِکَ؛

خدایا درود فرست بر محمّد و آل محمّد و آباد کن دل مرا به اطاعت خود و به وسیله نافرمانیت رسوایم مکن
 

وَارْزُقْنی مُواساةَ مَنْ قَتَّرْتَ عَلَیْهِ مِنْ رِزْقِکَ، بِما وَسَّعْتَ عَلَیَّ مِنْ فَضْلِکَ، وَنَشَرْتَ عَلَیَّ مِنْ عَدْلِکَ، وَاَحْیَیْتَنی تَحْتَ ظِلِّکَ؛

و روزی من گردان که کمک مالی دهم بر کسی که روزیت را بر او تنگ کردی به وسیله آنچه بر من فراخ گرداندی از فضل خویش و گستردی بر من از عدل خویش و مرا در زیر سایه ات زنده داشتی
 

وَهذا شَهْرُ نَبِیِّکَ سَیِّدِ رُسُلِکَ، شَعْبانُ الَّذی حَفَفْتَهُ مِنْکَ بِالرَّحْمَةِ وَالرِّضْوانِ؛

و این ماه پیمبرت و آقای رسولانت ماه شعبان است که اطراف آن را به رحمت و خشنودی خود پوشاندی
 

اَلَّذی کانَ رَسُولُ اللهِ صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَالِه وَسَلَّمَ، یَدْاَبُ فی صِیامِهِ وَقِیامِهِ، فی لَیالیهِ وَاَیّامِهِ؛

آن ماهی که رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم کوشش بسیار داشت در روزهو شب زنده داریش هم در شبها و هم در روزهایش
 

بُخُوعاً لَکَ فی اِکْرامِهِ وَاِعْظامِهِ اِلی مَحَلِّ حِمامِهِ،

بخاطر فروتنی در برابر تو در مورد گرامی داشتن و بزرگداشتنش هم چنان تا هنگام مرگش
 

اَللّهُمَّ فَاَعِنّا عَلَی الاِْسْتِنانِ بِسُنَّتِهِ فیهِ، وَنَیْلِ الشَّفاعَةِ لَدَیْهِ؛

 خدایا پس ما را کمک ده تا روش او را در این ماه پیروی کنیم و به شفاعتی که نزد اوست برسیم
 

اَللّهُمَّ وَاجْعَلْهُ لی شَفیعاً مُشَفَّعاً، وَطَریقاً اِلَیْکَ مَهْیَعاً، وَاجْعَلْنی لَهُ مُتَّبِعاً؛

خدایا قرار ده او را برای من شفیعی پذیرفته و راهی بسویت که همواره باشد و مرا پیرو او گردان
 

حَتّی اَلْقاکَ یَوْمَ الْقِیمَةِ عَنّی راضِیاً، وَعَنْ ذُنُوبی غاضِیاً؛

تا به جایی که در روز قیامت تو را در حالی دیدار کنم که از من خشنود باشی و گناهانم را نادیده گیری
 

قَدْ اَوْجَبْتَ لی مِنْکَ الرَّحْمَةَ وَالرِّضْوانَ، وَاَنْزَلْتَنی دارَ الْقَرارِ، وَمَحَلَّ الاْخْیارِ.(9)

و برای من واجب کرده باشی از جانب خود رحمت و خشنودی را و مرا در خانه همیشگی (بهشت جاویدان) و منزلگاه نیکان فرود آری.
 
پی‌نوشت‌ها:
1.  شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، ص 156.
2. بحارالانوار، ج 101، ص 103؛ ج 44، ص 286.
3.  اقبال الاعمال، ج 3، ص 320؛ بحارالانوار، ج 98، ص 413.
4.  بحارالانوار، ج 37، ص 52.
5. اقبال الاعمال، ج 3، ص 354؛ ثواب الاعمال، ص 70.
6. وسائل الشیعه، ج 3، ص 337، باب 22.
7.  المراقبات، آیت الله ملکی تبریزی، ص 173.
8.  کمال الدین، ج 2، ص 520، بحارالانوار، ج 53، ص 182.
9. اهل بیت در قرآن و حدیث جلد اوّل، محمّد محمّدی ری شهری، ص 122

منابع:
1. سایت‌ حوزه

2. سایت نمناک