فیض از صفات فعل الهی

فیض یعنی آنچه را که خداوند به بندگان خود عرضه می دارد چه وجود خود آنان و چه آنچه آنان بدان نیاز دارند. فیض لطف و رحمتی از جانب خداوند بر بندگان خود است. از این رو فیض صفات فعلی خداوند است. خدای متعال صفات و کمالات بسیاری را داراست. صفاتی که نه قابل شمارش اند و نه عقل بشری توان درک واقعیت آنها را دارد. اما همین عقل، که خود نیز لطف و فیضی از طرف خداوند است آنگاه که در مورد موجودی برتر و خالقی توانا و خدایی مهربان اندیشه می کند او را شایسته صفات و کمالاتی می یابد. در این حال عقل یکبار در خود ذات خداوند به تأمل و تفکر می پردازد بدون اینکه غیر او را در نظر آورد در این صورت او را درخور صفات و کمالاتی می ببیند و آنها را ازو می داند. مثلا او را موجودی می یابد که دارای علم، قدرت و حیات است، موجودی است با وجودی واجب، قدیم و ازلی، و … که این صفات را صفات ذاتی می گویند یعنی صفاتی که فقط با توجه به ذات خداوند و بدون توجه به غیر او به دست می آید. و گاهی نیز عقل در مورد خداوند به تفکر می پردازد اما با توجه به مخلوقات او، و در واقع از مقایسه بین ذات الهی و مخلو قاتش و با توجه به رابطه میان آنها صفات و کمالاتی را انتزاع می کند و به خداوند نسبت می دهد؛ مانند رازقیت، خالقیت، ربوبیت، … که این صفات را صفات فعلی گویند.در واقع به طور خلاصه باید گفت که صفات ذاتی را صفاتی گویند که از تمام ذات خداوند، انتزاع می شود. و صفات فعلی را صفاتی گویند که از مقام فعل خداوند، انتزاع می گردد.
با توجه به این مطالب روشن می شود که صفت فیض جزء صفات فعلی خداوند است.
برای مطالعه بیشتر ر.ک:
– آموزش فلسفه، محمد تقی مصباح یزدی، ج 2.