قرآن كريم به چه رنگ هاي اشاره دارد؟

دانش رنگ‌شناسي در عصر کنوني، مورد توجّه دانشمندان قرار گرفته ست، در اين علم رنگ ها بر اساس تأثير آن ها بر روان انسان مورد مطالعه قرار مي‌گيرند. روان‌شناس بزرگ «گرانت آلن» مي‌گويد: « در طبيعت ما عاملي قوي‌تر و متنوّع‌تر از رنگ‌ها وجود ندارد» ديگري گفته است «تأثير رنگ در روان انسان موضوعي ژرف و عميق است».[1] قرآن كريم نيز چهارده قرن قبل به اين نكته توجّه ويژه نموده است. و اختلاف رنگ هاي تمام موجودات زميني را به طور عموم‌، از نشانه‌هاي تدبير، و از آيات خداوند محسوب نموده است « آفرينش آسمان‌ها و زمين[ها] و اختلاف رنگ‌هاي شما (و تمام موجودات) از آيات و نشانه‌هاي اوست، به طور مسلّم دانشمندان، اين حقايق را درك مي‌كنند»[2] و بشر پس از قرن ها مطالعه و بررسي، به اين واقعيّت (و آيت بودن) پي برده است.
نيوتن مي‌گويد: «از اين‌كه از ماده ي واحد، اين همه موجودات متنوع و رنگارنگ به وجود آمده است، بايد معتقد گرديد كه قدرت ديگري در پشت اين دستگاه مادّي است كه مادّه را رنگ‌آميزي نموده است». راستي يك نگاهي به طبيعت و ديدن رنگ‌هاي مختلف گل‌ها، درختان، پرندگان، كوهها و… كافي است براي درك عظمت خداوند تبارك و تعالي درخلقت رنگ‌ها. با اين مقدّمه، جواب سؤال اين است که: آيات قرآن كريم، در مورد رنگ‌ها به دو دسته تقسيم مي‌شوند. يك دسته به صورت كلّي به رنگ‌ها، بدون نام بردن از رنگ خاص، به عنوان نشانه‌هاي الهي اشاره دارد، و دسته ي دوّم آياتي كه به رنگ، و يا رنگ‌هاي خاصي اشاره دارد:
الف: آياتي كه به صورت كلّي اشاره به عنوان رنگ (لون) يا رنگ ها (الوان) دارند:
1. رنگ خدائي: « رنگ خدايي (بپذيريد: رنگ ايمان و توحيد و اسلام) و چه رنگي از رنگ خدايي بهتر است؟! و ما تنها او را عبادت مي‌كنيم.»[3] اين آيه علاوه بر اين‌كه دو بار از كلمه رنگ اسم برده است، مي‌رساند كه امور معنوي داراي رنگ مي‌باشند.
2. رنگ‌هاي مختلف موجودات زميني: «يكي از آيات و نشانه‌هاي پروردگار آفرينش موجودات زميني با الوان و رنگ‌هاي مختلف است، و به طور مسلّم افراد آگاه اين حقيقت را درك مي‌نمايند»[4] در اين آيه به تمام رنگ به طور اجمال اشاره دارد؛ چون در موجودات زميني تمام رنگ‌ها را مي‌توان مشاهده كرد.
3. رنگ‌هاي مختلف ميوه‌ها.
4. رنگ‌هاي مختلف كوه‌ها.
5. رنگ‌هاي مختلف آدميان و جانوران و چهارپايان. « فكر نمي‌كني كه انواع ميوه‌ها را با رنگ‌هاي گوناگون پديد آورديم؟! و كوه‌ها را … به رنگ‌هاي مختلف آفريديم و نيز آدميان و جانوران و چهارپايان را با الوان (و رنگ‌هاي) گوناگون پديدار نموديم.»[5] در اين آيه نيز به نوعي به تمام رنگ‌ها اشاره دارد.
6. رنگ‌هاي مختلف كشت و زرع‌ها: « دقّت نمي‌كني؟! كه خداوند براساس نظام آفرينش چگونه‌ باران مي‌فرستد، و در چشمه‌سارها جايگزين مي‌نمايد و با آن، انواع كشت‌ها را با رنگ‌هاي گوناگون مي‌روياند؟!…»[6] گياهان زراعي بعضي سبز تيره و بعضي سبز كم رنگ هستند. و هم‌چنين آياتي كه به رنگ‌هاي مختلف انسان اشاره دارند و نظائر آن.[7]7. رنگ‌هاي مختلف عسل: « از درون شكم آن ها (زنبور عسل) نوشيدني خاصي (بنام عسل) خارج مي‌شود، به رنگ‌هاي مختلف، كه در آن شفاي مردم است … »[8] رنگ عسل، بر حسب آن ‌كه زنبور بر چه گل و ثمره‌اي نشسته و از آن بهره‌گيري كرده باشد تفاوت مي‌كند. به همين جهت در پاره‌اي از موارد قهوه‌اي تيره، و گاهي نقره‌اي سفيد، و گاهي بي‌رنگ، و گاهي زرد، رنگ، گاهي شفاف، زماني تيره، گاهي زرد طلائي، زماني خرمائي و حتي گاهي مايل به سياهي است.
8. هفت رنگ در خورشيد
در قرآن كريم، در مورد نور خورشيد، كلمه ي «ضياء» به كار رفته است. «جَعَلَ الشَّمْسَ ضِياءً»[9] مفسّرين گفته‌اند، ضياء جمع «ضوء» است، و اين جمع بودن در نور خورشيد، اشاره به چيزي است كه علم امروز پس از قرن‌ها آن را اثبات كرده و آن اين‌كه نور آفتاب مركّب از هفت رنگ است، همان رنگ‌هائي كه در رنگين كمان و به هنگام عبور نور از منشورهاي بلورين ديده مي‌شود.[10]ب: آياتي كه از رنگ‌ها و رنگ‌هاي خاصي نام برده‌اند:
1. زرد يكدست: «گاوي باشد زرد يكدست كه بينندگان را شاد و مسرور سازد.»[11]2. سفيد و سرخ و سياه: « و از كوه ها نيز (به لطف پروردگار) جاده‌هائي آفريده شده به رنگ سفيد و سرخ، با الوان مختلف و (گاه) به رنگ كاملاً سياه.»[12]3. سبز: در حدود 11 آيه ي قرآن كريم، يا در مورد لباس سبز، يا سبزيجات، و يا گياهان و اشجار به كار رفته است.[13]4. آبي:
و آسمان (جوّ زمين) را هم چون سقفي بر بالاي سر شما (قرار داد)[14] امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمود: «اي مفضّل در رنگ آسمان بينديش كه خدا آن را اين چنين آبي آفريد كه موافق ترين رنگ‌ها براي چشم است…»[15]در نتيجه قرآن كريم، به تمام رنگ‌هاي اصلي و غير اصلي اشاره دارد، ولي به صورت صريح از حدود پنج رنگ نام برده است.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. محمّدي ري‌شهري، شناخت خدا،  ص 146ـ151.
2. مكارم شيرازي، تفسير نمونه،  ج 1، ص 121، ج 8، 226، ج 5، ص 384، ج 18 ص 243 و… .

پي نوشت ها:
[1] . محمّدي ري‌شهري، محمّد، بهترين راه شناخت خدا، بي جا، 1354، ص 150 به نقل از قرآن بر فراز اعصار، ص 107.
[2] . روم: 30/ 22.
[3] . وجدي، محمّد فريد، دائرة المعارف القرن العشرين، ج 1، بيروت: دارالمعرفة، ، ص 499.
[4] . نحل: 16/ 13.
[5] . فاطر: 35/ 27ـ28.
[6] . زمر: 39/ 21.
[7] . روم: 30/ 22.
[8] . نحل: 16/ ‌69.
[9] . يونس: 10/ 5.
[10] . ر.ك مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، ج 8، تهران: دارالكتب الاسلاميّه، دوازدهم، 1370،.
[11] . بقرة: 2/ 69.
[12] . فاطر: 35/ 27.
[13] . انعام: 6/ 99، يس: 36/ 80، يوسف: 12/ 46 و … .
[14] . بقره/ 22.
[15] . تفسير نمونه، همان، ج 1، ص 121 كه از توحيد مفضّل نقل نموده.