كسي كه دست به خودكشي بزند و از اين دنيا برود، سنگيني گناه او نزد خداوند تا چه اندازه است؟ و آيا در قرآن كريم آيه اي در اين باره بيان شده است؟

در مورد بخش اول سؤال, روايات زيادي وجود دارد که به برخي از آنها اشاره مي شود:
1- امام باقر(ع) فرمودند: مؤمن ممكن است به هر بلائي مبتلا شود و به هر نوع مرگ بميرد اما خودكشي نمي كند.[1]2- در صحيفه ابي ولاد از امام صادق(ع) نقل شده است:
(مَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ مُتَعَمداً فَهُوَ في نارِ جَهَنَّم خالِداً فيها) «كسي كه به طور عمدي دست به خودكشي بزند او هميشه در آتش جهنم خواهد بود».[2]3- ابوسعيد خدري مي گويد در يكي از جنگها كه در جوار رسول خدا(ص) بوديم، تقسيم كار كرده بوديم. هر كسي كاري انجام مي داد در ميان دوستان فردي بود كه كار سه نفر را انجام مي داد. يعني هم هيزم جمع مي كرد و هم آب مي آورد و هم غذا پخت مي كرد. اين فداكاري، فرد را براي رسول خدا(ص) بازگو كرديم، حضرت فرمود اين آقا اهل جهنم است. ما تعجب كرديم تا اينكه وارد جنگ شديم همين آقا مجروح شد، بر اثر مشكلات جنگي و شدّت زخم نيزه اي برداشت و به وسيله آن خود را كشت. رسول خدا(ص) فرمود شهادت مي دهم كه من فرستاده خدا و عبد او هستم.[3]4- پيامبر خدا فرمود كسي كه خود را خفه كند و يا حلق آويز كند، خداوند در روز قيامت او را در آتش جهنم خواهد انداخت، و در جاي ديگر مي فرمايد كسي كه خودكشي كند به هر وسيله كه باشد او را در روز قيامت به همان وسيله عذاب خواهم كرد.[4]5- فردي به وسيله چاقو، رگ دست خود را بريده بود، بر اثر شدت خون، از دنيا رفت. خداوند فرمود او خودكشي كرد من هم بهشت را بر او حرام كردم.[5] اما در مورد بخش دوم بايد گفت آياتي در قرآن وجود دارد که اشاره به خود کشي دارند :
در سوره نساء خداوند متعال مي فرمايد: (يا اَيُّها الّذينَ آمَنُوا لا تَأكُلُوا اَموالكُم بَيْنكُم بِالْباطل اِلاّ اَنْ تَكُون تِجارَةً عَنْ تَراض مِنْكُم وَ لا تَقْتُلُوا اَنْفُسَكُم اِنّ الله كانَ بِكُم رَحيماً)[6] «اي كساني كه ايمان آورده ايد اموال يكديگر را به باطل (و از طرق نامشروع) نخوريد. مگر اينكه تجارتي باشد كه با رضايت شما انجام گيرد، و خودكشي نكنيد خداوند نسبت به شما مهربان است».
بحث ما در رابطه با ذيل آيه است كه مي فرمايد: (لا تَقْتُلُوا اَنْفُسَكُم اِنّ الله كانَ بِكُم رَحيماً).
خودتان را نكشيد، اين كلمه طبق نظر علامه طباطبايي(ره)، مطلق است هم شامل نفس خود انسان است كه به معني انتحار مي باشد و هم از اين باب است كه مؤمنين مثل نفس واحد هستند اگر يكي كشته شود مثل اينكه خود انسان كشته شده است.[7]عمرو بن عبيد بصري مي گويد در يكي از جلسه هاي امام صادق(ع) شركت نمودم، پس از ورود و عرض ادب شروع كردم به خواندن اين آيه: (وَالَّذينَ يَجْتَنِبُونَ كَبائرَ الاِثْمِ)[8] «آنانكه از گناهان كبيره پرهيز مي كنند». بعد از خواندن اين آيه لحظه اي سكوت كردم. امام صادق(عليه السلام) فرمود: عمرو چرا سكوت كردي؟ عرض كردم: آقا گناهان كبيره را برايم مشخص كنيد. حضرت در جواب فرمودند: عمرو (اكبر الكبائر) بزرگترين گناهان چند قسم است: 1- شريك قائل شدن براي خدا. 2- نااميدي از خداوند بزرگ. 3- عاق والدين. 4- (و قتل النفس الّتي حرّم الله تعالي…) كشتن نفس است.[9]بنابراين نفس مطلق است كه شامل قتل خود و ديگران خواهد شد.

نتيجه:
بنابراين خودكشي اقسام و اهداف مختلف دارد. طبق رواياتي كه گفته شد، چه انتحار به وسيله حربه و يا مداواي غلط و يا خوردن سم و يا مبتلا شدن به مواد مخدر كه در نتيجه به خودكشي منتهي مي شود، و يا ترك خوردن و آشاميدن و يا دفاع نكردن در مقابل مهاجم و يا تحمل نكردن در مقابل سختيهاي محيط كاري و اجتماعي و اقتصادي به هر نوع كه باشد حرام و از گناهان كبيره به شمار مي آيد، وسنگيني گناه آن به فر موده امام صادق (ع) خلود در آتش است.

پي نوشت ها:
[1] . حر عاملي، وسائل الشيعه، بيروت، احياءالتراث العربي، ج 11، ص 13، باب 5، ح3.
[2] . همان، ح1.
[3] . الخرائج و الجوارح، قم، مؤسسه الامام المهدي(عج)، چاپ اول، نشر 1409، ج1، ص61، ح 104.
[4] . كنز العمال، بيروت، مؤسسة الرسول، چاپ پنجم، نشر 1405 هـ.ق، ج15، ص35 و 36، ح39961 و 39965.
[5] . الترغيب و الترهيب، بيروت، دار احياء التراث، چاپ سوم، نشر 1388 هـ ق.
[6] . نساء/ 29.
[7] . طباطبايي، سيد محمد حسين، تفسير الميزان، بيروت، مؤسسه اعلمي، چاپ پنجم، 1394 هـ ق، ج4، ص320.
[8] . شوري/ 37.
[9]. صدوق، من لا يحضره الفقيه، بيروت، مؤسسه اعلمي، چاپ اول، نشر 1406، ج 3، ص 373، ح4932.