مقدمه: قبل از اينكه به بحث اثرات مخرب موسيقي بپردازيم لازم است كه در اول معنائي از كلمة موسيقي و موارد جواز آن ذكر شود و بعد در مورد حُرمت موسيقي از قرآن (آيات) و روايات شواهدي آورده شود و در پايان نظرات دانشمندان در اين زمينه يادآوري شود.
تعريف موسيقي: كلمه اي است يوناني كه با كمي تغييرات وارد لغت عرب شده است و به فن و تركيبات صداها به نحوي كه به گوش خوشايند باشد گفته مي شود. برخي گفته اند: «ان الموسيقي هي الغناء» يعني موسيقي همان غنا است كه موسيقي مربوط به آهنگ است و غنا مربوط به خواندن است.[1] به خاطر اين تعريف غنا بايد تعريف شود تا مطلب روشن شود.[2]غنا به معناي عام: به صوتي گفته مي شود كه قواي شهواني را در انسان تحريك مي نمايد و زمينه طغيان نفس و وسوسه شيطان را فراهم مي آورد به گونه اي كه گاهي انسان درآن حال احساس مي كند كه اگر در كنار آن صدا، شراب و فساد جنسي و… نيز باشد كاملاً مناسب است.
اين قسم غنا حرام است و مذمت شده است كه در ادامه بحث به ضررهاي دنيوي و اخروي آن مي پردازيم.
غنا به معناي خاص: صداي زيبا و خوشي است كه مفسده انگيز نباشد و متناسب با مجالس فسق و فجور نگردد اين قسم حلال است خواندن قرآن، مراثي، مداحي، اذان و… از اين قسم است. اين نوع برخلاف نوع اول موجب آرامش روح، تعادل اعصاب، نشاط، تقويت اراده و… مي گردد.
حرمت موسيقي از طريق برخي آيات: در آيه 6 سوره لقمان از لَهو الحديث تعبير به غنا كرده اند. و دليل بر حرمت آن آخر آيه است كه مي فرمايد: «عذاب مهين» يعني عذابي خواركننده در انتظار او است. غناي لهوي خود حرام است و كسي كه به خاطر اين كار مزد و پولي دريافت كند آن مزد و يا پول حرام است.
امام صادق در روايتي فرمودند: چيزي كه براي خوانندگي گرفته مي شود حرام است. البته روايت در مورد زن خواننده است.[3]
تاثيرات دنيوي موسيقي در روايات:[4]
1. بي تفاوت شدن نسبت به ناموس:
امام صادق فرمودند: زماني كه در خانة كسي به وسيلة موسيقي، زنان و مردان گرد هم آيند، شيطان نَفَسي شيطاني در او مي دمد كه بعد از آن غيرت را از دست مي دهد.
2. مرگ ناگهاني و قبول نشدن دعا:
امام صادق فرمودند: خانه اي كه در آن غنا باشد، از مرگ و معصيت دردناك ايمن نيست، و دعا در آن به اجابت نمي رسد و فرشتگان وارد آن نمي شوند.
3. نفاق: امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمودند: نواختن موسيقي نفاق را در دل مي روياند همان طوري كه آب سبزه را مي روياند.
4. رفتن بركت: پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ فرمودند: فرشتگان به خانه اي كه شراب و وسائل موسيقي و قمار در آن باشد وارد نمي شوند. دعاي اهل خانه مستجاب نمي گردد و خير و بركت هم از آنها مي رود.
تاثيرات اخروي موسيقي در روايات: رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ فرمودند: كسي كه اهل غنا و موسيقي است از قبرش بيرون مي آيد در حالي كه نابينا و گنگ و كر خواهد بود.
ضررهاي موسيقي از ديدگاه برخي دانشمندان جهان:[5]
1. يكي از دانشمندان اسلامي: علامه محمدتقي جعفري (ره) در تحقيقي كه به عمل آورده اند مي فرمايند كه موسيقي ضررهاي زيادي دارد از جمله ايجاد عدم تعادل بين اعصاب سمپاتيك و پاراسمپاتيك، مرض ماني (نوعي جنون است) كوتاهي عمر، ضعف اعصاب، بيماري فشار خون، عامل فحشاء، هيجان، سلب اراده، سلب غيرت، عامل جنايت، تهييج عشق، جوانمرگي، افسردگي و خمودگي.
2. دانشمندان غربي:[6]دكتر ولف آدلر: موسيقي علاوه بر اينكه سلسله اعصاب ما را در اثر جلب دقت خارج از طبيعي آن سخت خسته مي كند. عمل ارتعاش صوتي كه در موسيقي انجام مي شود توليد باز شدن خارج از حد طبيعي در پوست مي نمايد كه بسيار زيان اور است.
كانت: موسيقي اگر از همه هنرها مطبوعتر باشد، ولي چون به بشر چيزي نمي آموزد از تمام هنرها پست تر است.
دكتر اوريزن اسوت مارون:[7] هيجان بزرگترين عامل سكته هاي قلبي است. هنرمندان اغلب به علت سكتة قلبي درگذشته اند پس هيجان كه محصول موسيقي است چقدر خطرناك است.
دكتر الكسيس كارل فيزيولوژيست بزرگ فرانسوي : ساز و آواز و كنسرت ها نمي توانند جاي فعاليت ها و كارهاي سودمند اجتماعي را بگيرند. راديو نيز مانند سينما و موزيكال، كاهلي كاملي به كساني مي بخشد كه با آن سرگرمند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. هشت گفتار پيرامون حقيقت موسيقي غنائي، ايراني قمي، اكبر، نشر سازمان تبليغات اسلامي.
2. غنا، موسيقي، مختاري، رضا، دفتر تبليغات اسلامي حوزه عليمه قم.
3. غنا و موسيقي در فقه اسلامي، حسينيان، روح الله، نشر تهران.
4. موسيقي از نظر دين و دانش، جوهري زاده، محمدرضا، مؤسسه مطبوعاتي اسلامي.
پي نوشت ها:
[1] . محمدي نيا، اسدالله، بهشت جوانان، نشر نصايح، چاپ 1378، ص 349.
[2] . مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، نشر دارالكتب الاسلاميه، 1370، ج17، ص23.
[3] . قمي، عباس، سفينة البحار، نشر دارالاسوه، چاپ دوم، 1416، ج 2، ص 338.
[4] . كليني، اصول كافي، نشر انتشارات اسوه، چاپ اعتماد،1372، ج 6، ص 432.
[5] . محمدي نيا، اسدالله، بهشت جوانان، نشر نصايح، چاپ 1378، ص 356.
[6] . همان، ص 356.
[7] . همان، ص 356.