ماموگرافی یا ماموگرام، یک  عکس اشعه ایکس از سینه است. ماموگرافی یک ابزار غربالگری برای کشف و تشخیص سرطان سینه است.

با توجه به آمار موسسه ملی سرطان، سرطان سینه پس از سرطان پوست دومین و شایع ترین سرطان زنان در ایالات متحده است. سالانه حدود ۲۳۰۰ مورد جدید سرطان سینه در مردان و حدود ۲۳۰ هزار مورد جدید در زنان وجود دارد.

بعضی از کارشناسان توصیه می کنند که زنان ۴۰ ساله و بالاتر باید هر یک تا دو سال یکبار ماموگرام داشته باشند. انجمن سرطان آمریکا توصیه می کند که شروع منظم غربالگری در سن 45 سالگی باشد. اگر سابقه شخصی یا خانوادگی سرطان سینه دارید، پزشک ممکن است غربالگری زودتر را توصیه کند یا از ابزارهای اضافی تشخیص استفاده کنند.

اگر پزشک متخصص زنان و زایمان شما ماموگرام را به عنوان تست روتین برای بررسی سرطان یا تغییرات سینه مورد آزمایش قرار دهد، به عنوان یک ماموگرام غربالگری شناخته می شود. در این نوع آزمایش، دکتر شما چندین عکس اشعه ایکس از هر پستان بیمار می گیرد.

اگر یک توده یا هر علامت دیگری از سرطان پستان داشته باشید، پزشک شما یک ماموگرام تشخیصی را تجویز می کند. اگر شما دارای پروتز پستان هستید، احتمالا به یک ماموگرام تشخیصی نیاز خواهید داشت. ماموگرام های تشخیصی گسترده تر از ماموگرام های غربالگری هستند. معمولا این نوع عکس برداری نیاز به اشعه ایکس بیشتری دارد تا نماهای سینه را از موقعیت های مختلف بدست آورد. رادیولوژیست شما همچنین ممکن است مناطق خاصی را مورد توجه قرار دهد.1

ماموگرافی از چه سنی انجام می شود و چه نقشی در شناسایی سرطان سینه دارد؟

ماموگرافی به منظور ارزیابی یافته‌های بالینی غیرطبیعی بیمار (توده‌های متراکم در پستان یا ناهنجاری‌های نوک سینه) انجام می‌گیرد. این یافته‌های غیرطبیعی ممکن است توسط خود بیمار یا پزشک او شناخته شده باشند. ممکن است ماموگرافی تشخیصی پس از انجام ماموگرافی غربالگری غیرعادی، به منظور ارزیابی موارد نگران کننده تکرار شود.

ماموگرافی غربالگری خطر مرگ ناشی از ابتلا به سرطان سینه را کاهش می‌دهد. این تست برای شناسایی تمامی سرطان‌های سینه از قبیل سرطان‌های مهاجم مجاری و کانال‌های پستان کاربرد دارد. ماموگرافی می‌تواند تغییرات پستان را سال‌ها قبل از اینکه پزشکان علائم آن را بیابند، تشخیص دهد. زمانی که سرطان‌ها کوچک و محدود هستند زنان شانس بیشتری برای درمان دارند.

دستورالعمل‌های فعلی کالج رادیولوژی آمریکا (ACR) و شبکه بین‌المللی سرطان (NCCN) توصیه می‌کنند که زنان پس از 40 سالگی، به صورت سالیانه ماموگرافی را انجام دهند. تحقیقات نشان داده است که ماموگرافی سالیانه منجر به شناسایی زودهنگام سرطان پستان می‌شود. تشخیص زودهنگام سرطان سینه موجب افزایش شانس درمان و به کارگیری درمان‌های پیشگیرانه می‌شود. لازم به ذکر است که هیچ اثری از اشعه ایکس بعد از اتمام ماموگرافی در بدن بیمار باقی نمی‌ماند. اشعه ایکس در محدوده تشخیصی برای ماموگرافی هیچ اثر عارضه جانبی در پی ندارد.

نتایج مطالعات انجام گرفته در حوزه ماموگرافی نشان دادند که بهتر است زنانی دارای ریسک بالا در ابتلا به سرطان پستان (زنانی که پیشینه ابتلا به سرطان سینه و رحم در اقوام خود دارند) غربالگری ماموگرافی را زودتر از سن 40 سالگی انجام دهند. در برخی بیماران مبتلا به سرطان سینه، ممکن است علاوه بر ماموگرافی به ام آر آی سینه نیز نیاز باشد.2

بهترین زمان برای انجام ماموگرافی چه زمانی است؟

به توصیه متخصصان جراحی پستان، بهترین زمان انجام ماموگرافی در روزهای پایانی پریود و یک هفته پس از شروع قاعدگی است. زیرا قاعدگی بر بافت سینه تاثیر می گذارد و سینه ها در طول پریود حساس هستند. اما در روزهای پایانی قاعدگی، هورمون ها تاثیری بر بافت سینه ها ندارند و بافت پستان طبیعی و نرمال است.

انجام ماموگرافی پیش از شروع پریود به دلیل تغییرات هورمونی توصیه نمی شود.

چند نکته پیش از انجام ماموگرافی

برای انجام ماموگرافی به مراکز تخصصی و به یک جراح سینه مراجعه کنید.

قبل از رفتن به ماموگرافی، لباس راحت و دکمه دار بپوشید.

از عطر و دئودورانت ها استفاده نکنید.

نگران درد این تست نباشید زیرا درد آن به قدری نیست که نگران شوید.

پیش از انجام آزمایش از مصرف نوشیدنی های کافئین دار خودداری کنید.3

چه اتفاقی در طول ماموگرافی رخ می دهد؟

پس از اینکه از کمر به بالا لباس ها و گردنبند خود را درآوردید، تکنسین به شما یک لباس مخصوص می دهد که از جلو گره می خورد. بسته به امکانات آزمایشی، ممکن است در طول ماموگرافی ایستاده یا نشسته باشید.

هر سینه بر روی صفحه اشعه ایکس صاف قرار می گیرد. سپس کمپرسور بر سینه فشار وارد می کند تا بافت را صاف کند. این یک تصویر واضح تری از پستان را فراهم می کند. ممکن است لازم باشد نفس خود را برای هر عکس حبس کنید. ممکن است مقدار کمی فشار یا ناراحتی احساس کنید اما معمولا کوتاه است.

در طول فرایند، پزشک شما تصاویر را همانطور که ساخته شده است، بررسی خواهد کرد. اگر چیزی مشخص نباشد یا نیاز بیشتری به توجه داشته باشد ممکن است عکس های اضافی که زوایای مختلف را نشان می دهند، تجویز کند. اگر این عمل به طور مداوم اتفاق بیوفتد نباید باعث ناراحتی و یا وحشت شما شود.

گاهی اوقات ماموگرافی دیجیتال در صورت وجود موارد خاص مورد استفاده قرار می گیرد. اینها مخصوصا برای زنان کمتر از 50 ساله که معمولا سینه های متراکم تر نسبت به زنان مسن تر دارند، مفید است.

یک ماموگرام دیجیتال اشعه ایکس را به یک تصویر الکترونیکی از سینه تبدیل می کند که بر روی کامپیوتر ذخیره می شود. تصاویر بلافاصله قابل مشاهده هستند، بنابراین رادیولوژیست شما مجبور نیست که منتظر تصاویر باشد. این رایانه هم چنین می تواند به پزشک شما کمک کند تا تصاویری را که ممکن است در یک ماموگرام ساده دیده نشود مشاهده کند.1

مزایا، معایب و محدودیت های ماموگرافی چیست؟

در حال حاضر ماموگرافی بهترین ابزار غربالگری برای سرطان پستان است. با این حال، ماموگرافی نمی‌تواند تمام سرطان‌های پستان را تشخیص دهد. در بسیاری از آزمون‌ها، با اینکه فرد دچار سرطان سینه است، پاسخ منفی کاذب ایجاد می‌شود.

گاهی اوقات تصاویر ماموگرافی غیرطبیعی به نظر می‌رسند، اما بیمار دچار سرطان پستان نشده است. در این حالت نتیجه ماموگرافی، مثبت کاذب بوده است. در زنانی که ماموگرافی را در سنین 40 تا 49 سالگی انجام می‌دهند، 30 درصد شانس ایجاد جواب مثبت کاذب وجود دارد.

در واقع تصاویر غربالگری ماموگرافی برای تشخیص قطعی وجود یک بیماری خوش‌خیم یا بدخیم کافی نیست. از طرفی تفسیر تصاویر ماموگرافی بسیار مشکل است زیرا بافت طبیعی پستان در هر بیمار متفاوت و منحصر به فرد است.

در صورت وجود یافته‌های غیرطبیعی در ماموگرافی، معمولا بیوپسی از بافت پستان انجام می‌گیرد. اکثر نمونه‌های بیوپسی تایید می‌کنند که هیچ سرطانی وجود ندارد. در صورت وجود ناهنجاری‌های غیرطبیعی، رادیولوژیست آزمون‌های تشخیصی بیشتری درخواست می‌کند. 5 الی 15 درصد از ماموگرام‌های غربالگری، به تست‌های بیشتری نظیر سونوگرافی برای تشخیص نهایی نیاز دارند.

افزایش تراکم پستان نیز پدیده‌ای است که تشخیص سرطان در ماموگرافی را سخت می‌کند و خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش می‌دهد. همچنین ایمپلنت‌های پستان نیز می‌‏توانند دقت و صحت ماموگرام‌ها را مخدوش کنند. ایمپلنت‌های سیلیکونی و سالینی پستان شفاف نیستند و می‌توانند میدان دید بافت‌های اطراف را از بین ببرند. اهمیت این موضوع به خصوص در ایمپلنت‏‌هایی که در قسمت جلویی (قدامی) پستان کار گذاشته می‌شوند بیشتر از ایمپلنت‌هایی است که زیر عضله قرار می‏‌گیرند.

با توجه به اینکه در ماموگرافی از تابش اشعه ایکس برای تصویربرداری استفاده می‌شود، همیشه شانس بسیار پایینی برای ابتلا به سرطان در اثر تابش پرتوها وجود دارد اما این احتمال در برابر شانس تشخیص زودهنگام سرطان سینه توجیه‌پذیر است.2

پی نوشت:
1.www.drdr.ir
2.www.vitrinmed.com
3.www.drnafisi.com