توبه و بازگشت به سوی خدا روز و ساعت خاصی ندارد. هر زمان که انسان در جان خویش احساس ندامت کرده و ابراز پشیمانی خویش را به سوی پروردگارش برد توبه صورت گرفته است. در ماه شعبان بهترین دعاها و ذکرها استغفار است. هر که در هر روز این ماه هفتاد مرتبه استغفار کند مثل آن است که هفتاد هزار مرتبه در ماه های دیگر استغفار کرده است. طبق روایت امام صادق (علیه السلام) هر روز 70 مرتبه بگوید: اَسْتَغْفِرُاللّهَ وَ اَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ.
 
ماه شعبان، هشتمین ماه از ماه‌های قمری است. ماهی بسیار شریف و منسوب به سید انبیاء (صلی الله علیه و آله وسلم) است از سفارشات نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله وسلم) است که می فرمودند: در این ماه برای جلب محبّت پیغمبر خود و برای تقرّب به سوی پروردگار خود روزه بدارید که در این صورت کسی که چنین کند خداوند او را دوست می دارد و در روز قیامت کرامت خود را نصیب او می گرداند و بهشت را بر او واجب می کند.(1)
 
این ماه اعمالی دارد که برای سالک الی الله و آنان که دل در گرو معبود بسته‌اند بسیار با ارزش است تا در تحت لوای این اعمال به حقیقت عبودیت و بندگی خالق بی همتا که همان هدف و غایت از آفرینش تمامی موجودات است برسند.(2)
 
یقیناً برای رهپویان کوی وصال، کثرت اعمال سبب نمی شود که مأیوس از انجام دادن آن گردند و خود را محروم از فیوضات و عطایای واسعة ذات لایزال الهی کنند چرا که بر اساس قاعدة «ما لا یدرک کلّه لا یترک کلّه؛ اگر همه اعمال را نمی توانیم به جا آوریم تمامی آن را ترک نکنیم.»(3)
 
در ماه شعبان هر روز 70 مرتبه بگوید: اَسْتَغْفِرُاللّهَ الَّذی لا اِلهَ اِلاَّ هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحیمُ، اَلْحَیُّ الْقَیُّومُ، وَاَتُوبُ اِلَیْهِ(4) از امام رضا (علیه السلام) منقول است: اگر کسی در کل این ماه هفتاد مرتبه استغفار نماید خداوند تمامی گناهان وی را می بخشاید ولو آنکه به اندازۀ ستارگان آسمان باشد!(5)
 

صدقه دادن

عمل دیگری که در این ماه سفارش شده صدقه دادن و کمک به نیازمندان است، اگرچه به اندازه نصف دانه خرمایی باشد. خداوند بدن صدقه دهنده را بر آتش جهنم حرام گرداند.امام صادق (علیه السلام) فرمودند: صدقه دادن و استغفار. هر کس در ماه شعبان صدقه دهد، خداوند متعال، صدقه او را پرورش می دهد همچنان که شما شتربچّه ای را پرورش می دهید، و در قیامت به صاحبش می رسد، در حالی که به اندازه کوه اُحُد بزرگ شده باشد! در روایت دیگری از امام رضا (علیه السلام) آمده است که صدقه در این ماه سبب نجات از آتش دوزخ است.
 

روزه مستحبّی

روزه مستحبّی در این ماه ثواب فراوانی دارد تا جایی که رسول الله (صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمودند: هر کس یک روز از این ماه را روزه بدارد بهشت بر او واجب می شود و خود حضرت این ماه را روزه می گرفت و آن را به ماه مبارک رمضان وصل می کرد. روزه ماه شعبان به خصوص در پنجشنبه ماه ثوابی بسیار دارد، روایت شده که در هر پنجشنبه ماه شعبان آسمانها را زینت می کنند، پس ملائکه عرض می کنند: خداوندا روزه داران این روز را بیامرز و دعای آنها مستجاب می شود.
 
پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: هر که روز دوشنبه و پنجشنه شعبان را روزه دارد حق تعالی 20 حاجت دنیوی و 20 حاجت اخروی او را برآورده می سازد.

طبق روایتی از حضرت امام صادق (علیه السلام) ایشان می فرمایند: هنگامی که ماه شعبان فرا می رسید، پدرم امام سجاد (علیه السلام) اصحاب و یاران خود را جمع می کرد و چنین می فرمودند: ای اصحاب من، می دانید این چه ماهی است؟ این ماه شعبان است و حضرت رسول (صلّی الله علیه و آله) می فرمودند: شعبان ماه من است پس روزه بدارید برای دوستی و محبت پیامبر خود و برای تقرّب و نزدیک شدن به پروردگار، به حق آن خدایی که جان علی بن الحسین به دست قدرت اوست، سوگند یاد می کنم که از پدرم حسین بن علی (علیه السلام) شنیدم که او نیز از پدرش امیرالمؤمنین (علیه السلام) شنیده است که می فرمایند: هر کس روزه بدارد ماه شعبان را برای محبّت پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلم) و تقرّب به سوی خدا، خدا او را دوست دارد و او را به کرامت و بزرگواری خود در قیامت نزدیک گرداند و بهشت را بر او واجب نماید.
 
از صفوان جمال روایت شده که می گفت امام صادق (علیه السلام) به من فرمودند: وادار کن کسانی را که در اطراف تو هستند به روزه ماه شعبان. گفتم فدایتان شوم. مگر در فضیلت آن چیزی می بینید؟ حضرت فرمودند: بلی به درستی که رسول خدا (صلّی الله علیه و آله وسلم) هرگاه می دید هلال ماه شعبان را، امر می فرمودند به منادی که در مدینه ندا می کرد: ای اهل مدینه من از جانب خداوند به سوی شما مبعوث شدم آگه باشید که شعبان ماه من است. پس خدا رحمت کند کسی را که مرا بر ماه من یاری کند یعنی روزه بدارد.
 
از امام صادق (علیه السلام) روایت است که امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمودند: ما فاتنی صوم شعبان مذ سمعت منادی رسول اللّه (صلی الله علیه و آله و سلم) ینادی تلی شعبان فلن یفوتنی ایّام حیاتی صوم شعبان ان‌شاءاللّه؛ روزه ماه شعبان از من فوت نشد از زمانی که شنیدم منادی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فریاد می کرد. بنابراین هرگز روزه ماه شعبان از من در ایام زندگانی ام فوت نخواهد شد اگر خدا بخواهد.»
 
روایت شده که روزه دو ماه شعبان و رمضان توبه و مغفرت از خداست. روزی در نزد امام صادق (علیه السلام)، ذکر روزه ماه شعبان به میان آمد. حضرت فرمودند: که در فضیلت روزه شعبان چنین و چنان است. حتّی آنکه مردی مرتکب خون حرام می شود پس در ماه شعبان روزه می گیرد. به او نفع بخشیده و او آمرزیده می شود.
 
سه روز آخر ماه، روزهایی است که در این ماه برای روزه گرفتن بسیار مورد توجه قرار گرفته است، به گونه ای که فرد روزۀ ماه شعبان خویش را به ماه رمضان متصل سازد. برای چنین کسی پاداش دو ماه روزۀ متوالی نوشته خواهد شد.
 

نماز

نماز در ماه شعبان فضیلت زیادی دارد. در هر پنجشنبه ماه شعبان، دو رکعت نماز بگزارد، در هر رکعت بعد از سوره «حمد» صد مرتبه، سوره «توحید» را بخواند و پس از سلام، صد بار صلوات بفرستد.
 
امیر مؤمنان (علیه السلام) از رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلم) نقل کرده، هر کس این نماز را بگزارد خداوند هر حاجتی از حاجت های دینی و دنیوی که داشته باشد، برآورده سازد و هر کس آن روز را روزه بدارد، خداوند جسدش را بر آتش دوزخ حرام کند.
 
رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) فرمودند: در هر روز پنجشنبه از ماه شعبان، آسمان ها را زینت می کنند، و فرشتگان عرض می کنند: خداوندا! روزه دارانِ این ماه را بیامرز و دعایشان را مستجاب گردان!
 
همچنین در روایات آمده است شب نیمه شعبان هنگامی که نماز عشاء را به جای آوردی دو رکعت نماز بگزار، در رکعت اول، حمد و سوره قل یا ایّها الکافرون و در رکعت دوم توحید بخوان پس از سلام سی سه مرتبه سبحان اللّه، سی سه مرتبه الحمد لله و سی و چهار مرتبه اللّه اکبر سپس بگوید: یا من الیه ملجأ العباد پس از آن سجده کند و بیست مرتبه بگوید یا رب هفت مرتبه یا الله و هفت مرتبه لاحول ولا قوّة الّا باللّه ده مرتبه ماشاء اللّه لاقوّة الّا بالله سپس صلوات بر پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلم) بفرستد و حاجات خود را بخواهد، حضرت فرمودند: به خدا قسم خدای متعال به کرم و فضل خود، آن را به تو می دهد.
 
پی‌نوشت‌ها:
1. ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص54 و ص 59؛ امالی، صدوق، صص17-16 
2. ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون. آیه 56 سوره ذاریات.
3. عوالی اللئالی، ج 4، ص 58
4. میزان الحکمه، محمّد محمّدی ری شهری، ج 8، ص 468
5. فضائل الأشهر الثلاثة، ص 44
 
منابع:

1. سایت نمناک
2. سایت حوزه