مبدأ عشق -عشق خدا

اساس آفرینش جهان، عشق خداوند به جمال و جلوه خویش است؛ زیرا حبّ ذات یکى از اسباب عشق است. خداوند نیز به عنوان برترین موجود، به دلیل عشق به ذات و جلوه جمالش، جهان را پدید آورد: «کنت کنزاً مخفیاً فأحببت أن أعرف فخلقت الخلق لکى أعرف»؛ سخاوى، مقاصد الحسنه، ص 153.؛ «من گنج پنهانى بودم که دوست داشتم شناخته شوم، پس آفریدگان را آفریدم تا شناخته شوم». گنج مخفى بد ز پرى چاک کردخاک را روشن تر ز افلاک کرد
بنابراین نخستین کسى که عشق ورزید، خداى متعال بود.ابوالحسن دیلمى، عطف الألف المألوف على الکلام المعطوف،، ص 28. او بر اساس همین عشق به خویش است که مخلوقاتش را نیز دوست مى دارد.ر.ک: علامه طباطبایى، المیزان. عین القضات همدانى مى گوید:
«دریغا به جان مصطفى، اى شنونده این کلمات! که خلق پنداشته اند که انعام و محبّت او با خلق از براى خلق است؛ نه، از براى خلق نیست؛ بلکه از براى خود مى کند که عاشق، چون عطایى دهد به معشوق و با وى لطفى کند، آن لطف نه به معشوق مى کند که آن با عشق خود مى کند. دریغا از دست این کلمه! تو پندارى که محبّت خدا با مصطفى، از براى مصطفى است؟ این محبّت او از بهر خود است».تمهیدات، ص 217.
چنان که مبدأ عالم خداوند متعال است، مبدأ عشق نیز او است. عشق مانند وجود، از ذات حق به عالم سرایت کرده است. عشق انسان زاییده عشق خدا است.
توبه کردم و عشق همچون اژدهاتوبه وصف خلق و آن وصف خدا
عشق ز اوصاف خداى بى نیازعاشقى بر غیر او باشد مجاز
مثنوى معنوى، دفتر6، ابیات 970 – 971.