مجلس بزرگداشت مسجد ارک تهران؛ یکی از مهمترین مجالس ترحیم و بزرگداشت سید مصطفی که با مشارکت نیروهای ملی – مذهبی، بازاریان، تجار، اساتید دانشگاه و دانشجویان در کنار روحانیون و نیروهای مذهبی برگزار گردید، مجلس ترحیم مسجد ارک تهران در تاریخ ۸ آبان 1356 بود. لذا از این مجلس به عنوان اولین هشدار جدی مخالفان سیاسی به رژیم پهلوی نام برده شده است.
گزارش‌ها و اعلامیه‌های گوناگونی وجود دارد که نشان میدهد برای برپایی و برگزاری مجلس مذکور برنامه ریزی و اطلاع رسانی دقیق و حساب شده انجام شده بود. در مساجد و دانشگاه ها اعلامیه‌های این مجلس در سطح گسترده ای پخش شده بود. در گزارش های ساواک تهران به موارد گوناگونی اشاره شده که چند مورد آنها نقل می شود:
 
اطلاع واصله حاکی از دانشجویان دانشگاه صنعتی آریا مهر به مناسبت فوت سید مصطفی خمینی یک برگ آگهی در ساختمان مجتهدی دانشگاه مذکور نصب و از دانشجویان خواسته شده  در مسجد ارک حضور به هم رسانند. ضمنا در این مورد تراکت های دیگری نیز پخش گردیده است.»
 
یا در گزارش ساواک مذکور از مسجد همت تهران آمده است: در مسجد همت بعد از اقامه نماز، پیشنماز مسجد مذکور ضمن سخنرانی و ارشاد مردم اظهار داشت که مجلس ختم یاد شده بالا در مسجد ارک تشکیل می گردد و از دوستان و آشنایان دعوت می گردد که در تاریخ مذکور روح آن مرحوم را شاد نمایند.» در مورد پخش اعلامیه مراسم مسجد ارک در اطراف دانشگاه تهران نیز آمده است: صبح روز جاری [ 1356 / ۸ / ۸ ] تعداد قابل ملاحظه ای اعلامیه در قطع کوچک به صورت تراکت) در خیابان شاه رضا، ۲۱ آذر و میدان 24 اسفند پخش گردیده است. مفاد اعلامیه‌های مزبور حاکی از شهادت سید مصطفی خمینی پسر بزرگ خمینی و دعوت از دانشجویان در مجلس ترحیم وی که در ساعت 15 الى ۱۷ روز جاری در مسجد ارک برگزار می شود، می باشد.»
 
همچنین در یکی از گزارش های ساواک تهران آمده است که حدود سه هزار نفر از طلاب علوم دینی و اهالی شهر قم به تهران آمده اند تا در مجلس مسجد ارک شرکت کنند. در هر صورت مراسم در تاریخ و ساعت یاد شده برگزار گردید. ساواک تهران در مورد نحوه برگزاری، ترکیب شرکت کنندگان و برنامه های اجرا شده چنین گزارش داده است: مجلس ترحیم مصطفی خمینی، پسر روح الله خمینی در مسجد ارک تهران با تلاوت آیاتی از کلام الله مجید شروع شد و در ساعت 16 آقای روحانی به سخنرانی پرداخت. تعداد افراد شرکت کننده حدود ۳۰۰۰ نفر بوده که در صحن مسجد حتی جایی برای سایر شرکت کنندگان نبوده و حدود ۱۵۰۰ نفر از طلاب مدرسه علمیه قم و همچنین تعدادی از دانشجویان مراکز عالی آموزشی در این مراسم شرکت نموده اند. ضمنا چند نفر از افراد شرکت کننده سعی نمودند با دادن شعار نظم مسجد را مختل نمایند؛ لکن توسط یکی از افراد مذهبی از این کار منع شدند. آقای روحانی در مورد شخصیت مذهبی خمینی و همچنین تعداد تلگرافات تسلیت رسیده از سایر کشورهای سخنرانی و اظهار داشت: تعداد دو فقره تلگراف از ایران واصل گردیده که عدم وصول تلگراف را معلول ترس مردم و یا سختگیری مأمورین دانست. ضمنا تعدادی اعلامیه تحت عنوان «دانشجویان مبارز مسلمان» در طبقه فوقانی مسجد ارک بین مردم توزیع گردیده است…»
 
این مجلس و ترکیب آن تحلیل های زیادی را که به نوعی نشان دهنده نقطه عطف در اتحاد مخالفان حکومت پهلوی بود به دنبال داشت. مهدی بازرگان، رهبر نهضت آزادی ایران و نیروهای ملی – مذهبی طی تحلیلی در این زمینه می گوید:
 
مجلس ختمی در مسجد ارک برقرار شد. تا آن زمان نه مسجد ارک چنین هجوم جمعیت را در شبستانها، حیاط، ایوانها و پشت بام ها و خیابانهای خارج، به خود دیده و پلیس را تسلیم ساخته بود و نه چنان اعلامیه دعوتی با امضاهای مختلط از طریق ملیون، روشنفکران، روحانیون و بازاری ها به صورت یکجا منتشر شده بود. توفیق در این امر کار آسانی نبود … دعوتنامه جامع که با اسامی بدون القاب و عناوین و به ترتیب حروف الفبا صادر گردید، بسیار پر معنی بود و آن مجلس باشکوه، با چنان صاحب مجلسها، مظهری از تجمع کلیه قشرها در نارضایتی و مخالفت با دستگاه و تمایل به وحدت در عمل به رهبری آیت الله خمینی، مرد مبارز روحانی شد.»
 
شایان ذکر است که در پای اعلامیه دعوت مردم برای شرکت در مجلس یاد شده اسامی همه رهبران و اعضای ارشد تأثیرگذار نهضت آزادی ایران وجود داشت. داریوش همایون، وزیر اطلاعات وقت در کابینه جمشید آموزگار که در واقع یک مقام سیاسی رسمی حکومت پهلوی بوده، در تحلیلی از مراسم مسجد ارک می گوید: . «پس از مرگ پسر خمینی، آن مجلس یادبودی که برایش در مسجد ارک برگزار کردند، نقطه تجمعی شد برای همه قشرهای پیشرو و لیبرال و آزادی خواه و جبهه ملی و چپ. هرچه که بود، غیر از نظام حکومتی، چهره های برجسته اش آنجا ظاهر شدند. پیدا بود که رهبری مذهبی توانسته است که همه اینها را جمع بکند و بسیج بکند.»
 
در سراسر کشور کم و بیش وضعیت بدان منوال بود. مثلا در قسمتی از گزارش ساواک یزد آمده است: به مناسبت فوت مصطفی خمینی، ختمی در مسجد قندهاری واقع در محمودآباد یزد برگزار شد؛ ابتدا شیخ رضا سلیمی علاوه بر اینکه چند مرتبه نام روح الله خمینی را با القاب کامل بیان نمود از وسایل ارتباط جمعی مانند رادیو، تلویزیون و مطبوعات انتقاد نمود و گفت چرا خبر درگذشت مصطفی خمینی را منتشر نکردند و اضافه کرد: در قم و عراق و سایر ممالک اسلامی به این منظور مجالس ختمی برگزار گردیده و همه مشکی پوشیده اند و در لفافه از وضع مملکت انتقاد نمود. در بین سخنرانی نامبرده جوان ۲۲ سالهای که موی سرش کوتاه و دارای ریش و سبیل بود و ظاهرا نشان می داد که طلبه علوم دینی است چند مرتبه با صدای بلند از حاضرین خواست تا برای سلامتی خمینی و شادی روح فرزندش مصطفی خمینی صلوات فرستاده شود. بعد از سخنرانی سلیمی، شیخ محمد علی حافظیه سخنرانی کرد و گفت در اثر محدودیت آزادی که در بین طبقات مختلف اجتماع وجود دارد دین مقدس اسلام در حال از بین رفتن است… وی در سخنرانی خود با القاب کامل چند مرتبه نام روح الله خمینی را بر زبان آورد. در خاتمه شیخ راشدپور یزدی منبر رفت و ضمن اینکه مدعوین را به آرامش و سکوت دعوت کرد در بین سخنرانی خود مردم را به همبستگی و اتحاد بیشتر دعوت نمود و اضافه کرد شما با این کار ارادت خود را به خمینی که نماینده واقعی امام زمان می باشد ثابت نموده اید.
 
هر دو تحلیل ذکر شده حاکی از تأثیر درگذشت آیت الله سید مصطفی خمینی در اتحاد و انسجام آشکار مخالفان حکومت پهلوی و ناتوانی جکومت پهلوی در مهار بحران فزاینده می باشد. شایان ذکر است که مراسم مسجد ارک یک نمونه ملموس تر بود و در کنار آن دهها مجلس با مشابهت هایی در تهران، قم و در سایر شهرها برگزار گردید.
 
منبع: امید اسلام، معاونت پژوهشی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ و نشر عروج، چاپ اول، تهران، 1390