معاد از ديدگاه شيخيه و فرق آن با معاد شيعي در چيست؟

معاد در عقل و فطرت هر انساني جايگاه قابل توجهي دارد، زيرا اين سوال براي همگان هست که آينده انسان و جهان چه مي شود؟ در طول تاريخ، هيچ کس دليل علمي براي نبودن معاد نياورده است و تنها چيزي که مخالفان معاد زمزمه مي کنند آن است که مگر مي شود انسان مرده اي که ذراتش پوسيده و پخش شده است بار ديگر زنده شود؟[1]معاد به معني بازگشتن مردگان در عالم ديگر است و در ميان متفکران و متکلمان و فرق و مذاهب دربارة معاد اختلاف است برخي مي گويند: که آدمي به مرگ خود معدوم مي شود و ديگر او را بازگشتي به عالم وجود نيست و بنا بر استحاله اعاده معدوم و معاد روحاني و جسماني هر دو را انکار مي کنند. بعضي قائل به معاد روحاني شدند و معاد جسماني را باطل مي دانند. برخي معتقدند که نفس پس از مفارقت از بدن به قالبي مثالي منتقل مي شود که عالم مثال عبارت است از صور حقايق که به ذات خودشان قائم هستند.[2]در بررسي نظرية شيعه دوازده امامي با شيخيه در مورد معاد بايد بگوييم که شيعه دوازده امامي که لُب شريعت را مطابق عقل و نقل از قرآن و عترت گرفته اند در اصول و فروع دين از امتياز خاصي برخوردار مي باشد. شيعه معتقد است که خدا همة مردم را پس از مرگ براي حساب و جزاي عمل کوچک و بزرگ خوب و بد در روز قيامت با همين جسم و بدن و روح زنده خواهد کرد. و برخي در جهنم و برخي در بهشت زندگي دائمي خواهند داشت.[3]ولي نظريه شيخيه در مورد معاد اين است که جسم عنصري و مادي بر نمي گردد و بازگشت نفوس مردم در يک کالبد لطيفي است که از جسم دنيوي لطيف تر است. گرچه در مقايسه با عالم برزخ و قيامت، جسم محسوب مي شود، شيخيه مي گويند: چون قواي جسميه تأثير در بدن دارد و بدن محلي براي آن است و با انتفاء محل، حال منتفي نشود، از اين رو قوائي که مدرک جزئيات است از بين مي رود ولي نفس ناطقه که مدرک کليات است باقي مي ماند.[4]از بررسي اين نظريه چنين نتيجه مي گيريم که معاد عبارت است از عود ابدان اصلي که از اول عمر تا آخر باقي و لايتغير است نه عود جميع اجزاي بدن، پس چيزي که از بدن مأکول در بدن آکل به تحليل رفته جزء اصلي نمي باشد و جزء زائد و از فضولات بدن محسوب مي شود اين اجزاء زنده نخواهد شد.
و شيخيه مي گويد: هنگامي که روح از بدن جدا شد، اجزاي عنصري بدن هر کدام به مرکز خود بازگشته و چيزي از آنها باقي نمي ماند: و آن چه باقي مي ماند اجزاء فلکيه است که در روز قيامت محشور مي شود. و ظاهر اين قول بر خلاف (آيه و روايت)  ضروري است که دلالت دارند، همين بدن با اجزاء عنصري عود خواهد کرد.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ فرق و مذاهب کلامي، علي رباني.
2ـ اديان و مذاهب جهان، ج1 و 2، سيد صادق بني حسيني.
3ـ سير کلام در فرق اسلامي، محمد جواد مشکور.
4ـ. معاد، آيت الله مکارم شيرازي.

پي نوشت ها:
[1]. قرائتي، محسن، معاد، قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامي، چاپ سوم، 1378، ص6 و 140.
[2]. مشکور، محمد جواد، سير کلام در فرق اسلام، قم، انتشارات شرق، چاپ اول، 1376، ص287.
[3]. رباني گلپايگاني، علي، فرق و مذاهب کلامي، قم، انتشارات مرکز جهاني علوم اسلامي، چاپ اول، 1377، ص138.
[4]. بني حسيني، سيد صادق، اديان و مذاهب جهان، انتشارات فروردين، چاپ اول، 1372، ص711.