آیین ودا (1)

کیش ودائی بعد از اختلاط آریایی ها با نژاد اصیل هند یعنی دراویدی ها پدید آمد. قوم آریایی رفته رفته افسانه ها، حکایات، داستان ها و سروده هایی را از طریق روحانیون واجد شد. آنها برخی قوای طبیعی را تقدیس می کردند، چندگانه پرست بودند و خدایان متعددی می پرستیدند، شراب مقدس می نوشیدند و به آتش به عنوان یک پدیده ی مقدس احترام می گذاشتند. مجموعه ی سروده ها و حکایات روحانیون به صورت کتابی مقدس به نام «ودا» درآمد.
واژه ی وِدا در لغت به معنی دانش (احتمالاً واژه ی انگلیسی Wisdom از این ریشه است) می باشد. وداها دارای چهار بخشند (2) که عبارتند از: ریگ ودا، سامه ودا، یجور ودا و آتهروه ودا؛ «ریگ ودا» به معنای قطعات حمد و ستایش است. این کتاب مجموعه ای از سروده های مذهبی است که افزون بر هزار سروده می باشد و در چند بخش تنظیم شده است. این سروده ها در ابتدا توسط روحانیون شنیده شد و بر سر زبان ها افتاد و به صورت شفاهی و سینه به سینه به نسل های بعد منتقل شد تا اینکه ظاهراً حدود قرن هشتم قبل از میلاد صورت کتابت یافت. ریگ ودا چندین خدا را مخاطب قرار می دهد که عبارت بودند از خدای پدر یا دایوس پیتار یا پدر آسمانی، دوم؛ خدای مادر یا پریتیوی ماتار یا خدای زمین و سوم؛ خدای میترا که خدای مهر و آفتاب بود. «سامه ودا» سروده هایی است که به هنگام نوشیدن شراب مقدس «سوما» خوانده می شد. (3)

«یجورودا» بیشتر کلام منثور است که به قصد تلاوت برای تقدیم قربانی، ادعیه و اوراد قرائت می شد. «آتهروهودا» مجموعه ی افسون ها و اورادی است که به قصد سحر و جادو از زمان های دور باقی مانده است. در این ودا نفرین ها و ادعیه سحرانگیز بسیار است.
رسم عبادت نزد آریایی ها و کیش ودائی بسیار ساده بود. (4) آنها با روح امیدوار، خدایان را به نماز می ایستادند. آنان در ابتدا معبد خاصی نداشتند و مراسم پرستش را زیر آسمان و بر فراز چمن های سرسبز و نزدیک صحرایی که برای خدایان فراهم ساخته بودند، انجام می دادند و برای خدایان شیر و کره و حبوبات، قربانی و بیش از همه اسب فراهم می کردند.

پی‌نوشت‌ها:

1. باز هم بر این نکته سرانگشت تأکید نهاده می شود که برشماری آئین های هندی کاملاً جنبه ی مقدماتی دارد و به لحاظ بستر و زمینه ای برای مباحث آتی است؛ لذا به صورت گذرا و به اجمال مطرح شداند والا هر یک از این کیش ها و آئین ها به ویژه بودا مطالب دامنه دار و گسترده ای را شامل می شود که از حوصله ی این اثر خارج است.
2. همان، ص 139- 134؛ سروپالی راداکریشنان، تاریخ فلسفه ی شرق و غرب، ج1، ص 33.
3. داریوش شایگان، ادیان و مکتب های فلسفی هند، ج1، ص 3046.
4. جان ناس، تاریخ جامع ادیان، ترجمه ی علی اصغر حکمت، ص139.

منبع مقاله: فعالی، محمدتقی؛ (1390)، آفتاب و سایه ها(نگرشی بر جنبش های نوظهور معنویت گرا)، تهران: انتشارات عابد، 1390.