گیاهی علفی، یکساله ودر بعضی مواقع دوساله با ساقه ای راست و شاخه و برگ های متقابل بیضی شکل است. گلهای سفید و ریز آن از بغل برگها در خوشه های به هم فشرده ای می رویند. میوه آن به صورت فندقه و چهار قسمتی است و فقط در مناطق گرمسیری نشکیل می شود. تمام قسمتهای گیاه دارای عطر خوشایند است.

برای مصرف طبی سرشاخه های آن را هنگامی که گیاه کاملاً گل کرده در هوای آزاد می چینند. گیاه پس از مدتی دوباره جوانه می زند. سرشاخه های چیده شده را به صورت دسته ای در می آورند و در محلی که هوا جریان داشته باشد یا در خشک کن با حداکثر ۴۰ درجه سانتیگراد گرما خشک می کنند. آن ها محتوی ۱ تا ۲ درصد اسانس روغنی که ۶۰ درصد آن ترپینئول است، تانن ها و شیره های تلخ، کاروتن ها و ویتامین C هستند و علیه بیماریهای گوارشی موثرند.

مقدار مصرف آن در جوشانده یک قاشق مرباخوری در هر فنجان آب است که روزانه دو فتجان از آن می نوشند. از این گیاه در ترکیب مرهم ها برای درمان روماتیسم استفاده می شود.1

ارزش غدایی

هنگامی که شما از مرزنجوش در آشپزی استفاده می کنید ،احتمالا از انواع خشک شده آن و به مقدار نسبتا کم استفاده می کنید. یک قاشق غذا خوری از گیاه مرزنجوش، حدود 5 گرم کالری دارد، اکثر این کالری ها از کربوهیدرات های به شکل فیبر و قند طبیعی به دست می آیند، اما مرزنجوش منبع مهم و مناسبی از کربوهیدرات و قند و فیبر نمی باشد.همچنین به احتمال زیاد مواد مغذی قابل توجهی را تولید نمی کند، اما مقدار کمی از ویتامین K را دریافت خواهید کرد، همچنین می توانید میزان مصرف ویتامین A، ویتامین C، فولات و ویتامین B6 خود را با مصرف مرزنجوش افزایش دهید. مواد معدنی موجود در این گیاه حاوی کلسیم، آهن و منگنز می باشد.

بهترین مزایایی که مرزنجوش در رده سلامتی، پوست و مو به ما ارائه می دهد در ادامه این مطلب آورده شده است.

خواص آنتی اکسیدانی

هنگامی که از مرزنجوش در یک ماده غذایی خوشمزه استفاده شود، خواص آنتی اکسیدانی را به بدن ما می رساند، که باعث بهبود سلامت قلب و عروق می شود. همچنین قادر به تنظیم سطح قند خون است، التهاب درون بدن را افزایش می دهد و به آرامش سیستم عصبی بدن کمک می کند.زمانی که به عنوان یک درمان موضعی استفاده شود، خواص آنتی اکسیدانی آن طیف وسیعی از مزایا را ارائه می دهد. اکثر محصولات پاک کننده تجاری مرزنجوش را به فرآیند فرمول بندی خود اضافه می کنند، زیرا باعث صاف شدن پوست و جلوگیری از چین و چروک می شود و در درمان پوست های مستعد آکنه، اگزما و بثورات را موثر است.

خواص ضد درد

روغن مرزنجوش به طور موثر به کنترل سطح درد کمک می کند، که معمولاً با التهاب، تب، سردرد و درد عضلانی همراه است. روغن مرزنجوش بسیار موثر است و نسبت به داروهایی که مزایای یکسان دارند،هیچ گونه عوارض جانبی منفی ندارد.

خواص ضد اسپاسم یا گرفتگی

گیاه مرزنجوش در درمان تقریبا تمام انواع اسپاسم ها و مشکلات مربوطه مفید است. این ماده به نحو موثری اسپاسم های دستگاه تنفسی، روده ها، و اسپاسم های عضلانی اعضای بدن را برطرف می کند. همچنین به درمان تشنج ها، کشیدگی عضلات، گرفتگی های عضلانی و وبای تشنجی که به خاطر اسپاسم های غیر قابل کنترل به وجود می آیند کمک می کند.

خواص ضد ویروسی

بدن انسان به طور مداوم در معرض عناصر محیطی قرار می گیرد و یک سیستم ایمنی ضعیف را به وجود می آورد و به ویروس و عفونت ها تبدیل می شود. تحقیقات نشان می دهد که استفاده از مرزنجوش به عنوان یک درمان مناسب برای حمله ویروس ها در نظر گرفته میشود، همچنین استفاده مداوم از آن برای درمان آنفولانزای مرغی و سرخک نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

خواص ضد باکتریایی

مرزنجوش دارای خواص ضد میکروبی، ضد قارچی، و ضد عفونی کننده ای است که به آن خاصیت درمانگری متعددی می بخشد. علاوه بر موارد ذکر شده، این گیاه را می توان برای درمان سرماخوردگی، آنفولانزا، عفونت ها، مسمومیت غذایی و کمک به درمان زخم ها نیز استفاده کرد.

کمک التیام سریع زخم ها

گیاه مرزنجوش به عنوان یک مرهم با ارتقاء سرعت التیام زخم ها، چه درونی چه بیرونی، و محافظت از آن ها در برابر عفونت سرعت درمان زخم ها را افزایش می دهد.

برای سلامت کلی مو

هنگامی که به عنوان یک درمان برای شستشوی مو استفاده می شود، روغن مرزنجوش معجزه می کند و به بهبود شرایط مو کمک خواهد کرد. خواص ضد باکتری و ضد قارچ آن به پاک کردن مو کمک میکند و هرگونه ناخالصی را که ناشی از محیط زیست است، از پوست سر را از بین میبرد. کارشناسان مو توصیه می کنند که اگر روغن مرزنجوش را به صورت مستقیم به پوست سر بمالید، می تواند به درمان هرگونه بیماری مانند شوره سر و خشکی مو کمک کند، علاوه بر این شستشوی مداوم با مرزنجوش مواد معدنی و مواد مغذی حیاتی را فراهم می کند و کمک می کند تا ریشه موهای شما ضخیم تر شود. برای بهره مندی از مزایای کامل آن باید پس از استفاده، اجازه دهید تا موهایتان به طور طبیعی خشک شود و از هیچ گونه لوازم گرمایش غذایی استفاده نکنید.

سلامت دستگاه گوارش

مرزنجوش می تواند به بهبود سیستم گوارشی کمک کند و همچنین مشکلات خاص مربوط به دستگاه گوارش را حل کند. فقط رایحه ی آن می تواند به تحریک غدد بزاقی کمک کند و این امر به فرایند گوارش که از دهان آغاز می شود کمک کند. روغن موجود در این گیاه نیز اثربخش است و حرکت را در دستگاه گوارش تحریک می کند.

ناراحتی های رایجی مانند گاز معده، نفخ، سوء هاضمه، گرفتگی عضلات و حالت تهوع را می توان با چند فنجان چای آرامبخش مرزنجوش یا افزودن گیاه تازه ی آن به وعده ی غذایی برطرف کرد. این گیاه همچنین می تواند در دوره های بیماری و در خلال فرایند ریکاوری وقتی که میلی به غذا خوردن ندارید اشتهای تان را افزایش دهد.

کمک به استرس و اضطراب

گیاه مرزنجوش به درمان استرس و اضطراب کمک میکند.شما یا می توانید آن را در فضای خانه اسپری و استنشاق کنید یا آن را با روغن حامل دیگری رقیق کنید و از آن برای یک ماساژ تسکین دهنده ی استرس استفاده کنید. با کمک به تسکین تنش و اضطراب، روغن معطر مرزنجوش می تواند به بهبود کیفیت خواب نیز کمک کند و باعث شود شب پر آرامشی را پشت سر بگذارید.

 رفع گوش درد

گیاه مرزنجوش آرامبخشی فوق العاده بوده و چکاندن چند قطره از عصاره آن گوش درد را کاهش می دهد.

درمان سرفه و اسهال

برای درمان سرفه می توان دو قاشق غذاخوری از پودر گیاه مرزنجوش را در نیم لیتر آب ریخت و معجونی تهیه نمود که برای درمان سرفه و بهبود اسهال های شدید مفید و مؤثر باشد.2

تقویت سیستم ایمنی

عناصر ضد باکتریایی، ضد قارچ و ضد ویروس مثل کارواکرول و تیمول موجود در این گیاه باعث تقویت سیستم ایمنی در مقابل این عوامل بیماریزا می‌شود. کارواکرول به ویروس‌ها حمله می‌کند و آن‌ها را از غشاء سلولی تضعیف می‌کند، در ادامه تیمول می‌تواند باکتری‌های مقاوم که از عوامل سرفه هستند را از بین ببرد.

تسکین گلودرد

عوامل سرفه مختلف است، گاهی به دلیل وجود باکتری یا ویروس است، اما گلودرد هم می‌تواند از دلایل شایع سرفه باشد. در اینصورت مصرف برگ‌های گیاه باعث تسکین گلودرد و درنتیجه سرفه‌های ناشی از آن خواهد بود.

خلط‌ آور

عطر قوی این گیاه اثر خلط آور دارد،مصرف دمنوش داغ مرزنگوش باعث خارج شدن خلط می‌شود. خلط از دلایل اصلی سرفه و سایر مشکلات تنفسی است.

رفع مشکلات تنفسی

اثبات شده است که مرزنگوش دارای مقدار زیادی آنتی اکسیدان است، این آنتی اکسیدان‌ها می‌توانند در رفع مشکلات تنفسی و آسم موثر باشند، همانطور که قبلا گفته شد این گیاه می‌تواند با میکروب‌ها مبارزه کرده و دستگاه تنفس را از عواملی که باعث سرفه‌های شدید می‌شود پاک کند.

طرز تهیه دمنوش مرزنگوش

می‌توانید به اندازه یک قاشق برگ‌های مرزنگوش تازه یا خشک شده را داخل یک قوری آب جوش ریخته و صبر کنید تا دم بکشد، تقریبا بعد از حدود ۵ دقیقه آماده مصرف خواهد بود. بهتر است برای رفع سرفه این دمنوش را خالی مصرف کنید اما در صورت تمایل می‌توانید از عسل به عنوان شیرین کننده طبیعی استفاده کنید یا برای بهتر کردن طعم آن یک برش لیمو در دمنوشتان بیاندازید.

می‌دانیم که اسانس مرزنگوش از برگ‌های تازه گرفته شده است بنابراین خواص برگ تازه برای درمان سرفه را خواهد داشت. به این منظور می‌توانید چند قطره از اسانس خوراکی مرزنگوش را داخل آب داغ ریخته و برای درمان سرفه‌‌هایتان میل کنید.

یکی از ساده‌ترین روش‌های بهره بردن از فواید این گیاه این است که کپسول آن را از عطاری‌های معتبر تهیه و مصرف کنید. با این روش احتیاجی به آب جوش یا دم کردن دمنوش و غیره نیست. اثرات مرزنگوش در درمان سرفه در هر فرد بسته به شدت سرفه یا گلو درد و مقدار مصرف متفاوت است.

موارد منع مصرف 

به یاد داشته باشید که خوردن بیش از ۳ فنجان مرزنگوش در روز توصیه نمی‌شود. توجه داشته باشید که مصرف بیش از حد آن ممکن است سمی و حتی کشنده باشد، در صورتیکه از بیماری خاصی رنج می‌برید یا دارو مصرف می‌کنید حتما قبل از مصرف این گیاه با پزشکتان مشورت کنید. آلرژی در بعضی افراد دیده شده است پس در صورتیکه به گیاهانی مثل لوندر، ریحان و غیره حساسیت دارید بهتر است از مرزنگوش استفاده نکنید. مصرف این گیاه دارویی در زمان بارداری و برای و کودکان زیر ۵ سال توصیه نمی‌شود.3

پی نوشت:
1.www.hidoctor.ir
2.www.namnak.com
3.www.kalleh.com