معنا شناسی مفهوم وقف و امور خیریه در این مطلب برای شما به صورت دقیق و با جزئیات کامل از دید لغوی و اصطلاحی صورت خواهد گرفت. وقف یکی از پسندیده ترین سنت های موجود در جهان اسلام و یک نوع موتور محرکه برای جامعه اسلامی است که می تواند در برابر سازی سطح اجتماعی افراد مختلف در جامعه نقش ویژه ای را ایفا کند. در لغت وقف دارای معانی و مفهوم های مختلفی است که به آن ها خواهیم پرداخت.
موقوفه، کلمه ای است که از همین ریشه گرفته می شود و منظور از آن در امور خیریه، مال مورد وقف از سمت کسی یا جایی است. در ادامه این مقاله مطالب مهمی در خصوص معناشناسی مفهوم وقف و امور خیریه برای شما بیان می کنیم. با ما تا انتهای مطلب همراه باشید. 
 

معنا شناسی مفهوم وقف و امور خیریه

•  وقف در لغت: در معنای لغوی کلمه وقف به معنای به حالت ایستاده بودن و آرام بودن است و زمانی که میگوییم کسی در جایی وقوف کرده است به این معنا است که در ان مکان ایستاده است. دست کشیدن، وقفه، توقف و ایست نیز از معانی دیگر و هم ریشه این کلمه هستند. همچنین از دیگر معانی این کلمه می توان به حبس کردن اشاره کرد که در تعریف وقف در برخی از فرهنگ لغت ها، دقیقا به همین واژه اشاره شده است. کلمه وقف دارای معانی ذکر شده در لغت است. اما در اصطلاح و استفاده ای که امروزه از این کلمه می شود، معانی کامل تری نهفته است. 

•  وقف در معنا: این کلمه در معنا همواره با امور خیریه همراه می شود. به صورتی که وقف و امور خیریه به دلیل معانی و دارا بودن ریشه های معنوی یکسان، به صورت همزمان استفاده می شوند. در اینجا منظور از وقف، حبس کردن عین مال و منافع حاصل از آن در راه خدا و برای او است. در این معنا قوانین حقوقی خاصی برای این کلمه بیان نمی شود زیرا برای این منظور باید کلمه وقف را در اصطلاح بررسی کرد. 

•  وقف در اصطلاح: در فقه و حقوق این کلمه دارای بار معنایی و حقوقی خاصی است. از نظر فقهی زمانی که از این کلمه استفاده می شود، باید عقد یا قراردادی در میان باشد که به واسطه آن مال یا هر چیز وقف شده به صورت ابدی و همیشگی به همراه منافع آن تسلیم شده باشد. از نظر حقوقی مال وقف شده شامل هیچگونه ادعایی پس از وقف نمی باشد و از تصرف واقف خارج شده است و او نمی تواند هیچ ادعایی درباره آن داشته باشد. این مال قابل فروش، قابل حصول و یا هر نوع معامله نیست و باید منافع آن به همراه اصل مال که ایستا و ثابت است، در زمینه های مشخصی مورد استفاده قرار بگیرد. 

به صورت کلی و در معناشناسی وقف باید بیان کنیم که دو اصل بسیار مهم وجود دارد. اصل اول ایستایی و ثبوت مال وقفی است که باید در طول زمان های مختلف محافظت شود و اصل دوم نیز رهایی عواید و درآمدهای ناشی از مال است که به صورت کامل مال را تسلیم شده خواهد کرد. 

وقف و امور خیریه دارای معانی یکسانی هستند و هر دو گونه هایی از احسان و نیکوکاری شناخته می شوند اما از نظر فقهی و حقوقی دارای تفاوت هایی با یکدیگر هستند که البته این تفاوت ها از قوانین حاکم بر وقف ناشی می شود. 

•  امور خیریه در لغت: این کلمه دارای معنایی مشخص می باشد و به نیکی و احسان اشاره می کند. خیریه از ریشه خود یعنی کلمه خیر به معنای نیکی گرفته شده است و معمولا به مکان ها، افراد یا اموری اشاره دارد که مرجع انجام این کارها در زمینه های گوناگون هستند. کلمه خَیِّر نیز از همین ریشه است که به معنای فرد انجام دهنده کار خیر است. 
 

تفاوت های اساسی وقف و امور خیریه و ریشه های مشترک 

یکی از تفاوت های وقف با امور خیریه این است که در خیریه قوانین خاصی وجود ندارد اما در وقف قوانین شرعی و حقوقی فراوانی وجود دارد که این دو را از یکدیگر جدا می کند. در معنا و مفهوم می توان گفت که وقف خود نوعی از امور خیریه است. خیریه کلمه عامی است که در برگیرنده انواع و اقسام فعالیت هایی است که در سازمان ها و یا توسط افراد در وقف و امور خیریه صورت می گیرد. صدقه، زکات، خمس، کمک به فقرا، وقف و… را همگی می توان جزئی از امور خیریه دانست.

بنابراین می توان گفت که تفاوت بزرگ وقف و امور خیریه در قوانین شرعی، فقهی و حقوقی تعریف شده برای آن ها است. در وقف، اسلام چارچوب مشخصی را برای فرد واقف و مال مورد وقف او مشخص کرده است که البته بعضی از موارد آن با امور خیریه مشترک است. به این معنا که از نظر شرعی در هر دو، مال باید پاک و حلال باشد و تحت هیچ قراردادی نباشد و در تصرف کامل مالک باشد و البته با رضایت قلبی او واگذار شود. 

همانطور که برای شما بیان شد، حال می دانید که وقف و امور خیریه در ریشه معنایی و عام خود دارای مفاهیم یکسان و مشابهی هستند. هر دو نوعی از خیر و کار نیک هستند که در راه رضای خدا و بدون هیچ توقعی انجام می شوند و باعث می شوند تا جایگاه فرد بخشنده در جامعه و نزد خداوند بالاتر برود. 

البته شما باید بدانید که در سراسر نقاط دنیا، وقف و امور خیریه به عنوان اصلی مهم برای کمک به اقشار ضعیف تر شناخته می شوند و به صورت جدی از سوی دولت ها در حال فرهنگسازی هستند. شاید تفاوت در کشورهای
غیر اسلامی با کشورهای اسلامی همان شکل شرعی وقف و امور خیریه باشد که البته در این موارد نیز از نظر شرعی و قانونی با کشورهای غیر اسلامی مشابهاتی وجود دارد. از جمله تصرف کامل مال توسط مالک، تحت قرارداد نبودن، مشروع بودن و پاک بودن مال و…. مواردی هستند که از اصول مشترک این اقدامات هستند. اما می توان گفت در معنا نیز این مفاهیم در جوامع غیر اسلامی و اسلامی هم معنا هستند و اصول مفید و مشترکی هستند که به اعتلای جامعه و حل مشکلات کمک می کنند.