معیار تجمل-معنای تجمل-حدود تجمل-تجمل گرایی

تجمل در لغت به معنای گرایش به زیبایی است و در اصطلاح اخلاقی گرایش بیش از حد به زیبایی ها و ظواهر فریبنده دنیا را تجمل یا تجمل گرایی می نامند.همان طور که از تعریف پیداست وسایل رفاه زندگی ربطی به تجمل گرایی ندارد، البته ممکن است تهیه تخت خواب و یا لوازم زندگی به زیبایی و تجمل خانه و زندگی بیفزاید، اما تا وقتی که حدود آن رعایت شود نه تنها اشکال ندارد بلکه بسیار پسندیده است.
در مورد حدود تجمل در زندگی معیارهای دقیقی عرض می کنم تا در عمل به راحتی ارزیابی و مراقبت شود.
1. انگیزه: خداوند از مرد خواسته تا وسایل رفاه و وسعت در زندگی را برای همسر و فرزندانش فراهم سازد تا جایی که تلاش برای کسب روزی حلال را در حد جهاد در راه خدا ارج نهاده است. همچنین مادر را مسؤول سرپرستی از فرزندان قرار داده و دغدغه آسایش و رفاه فرزندان را در دل او ریشه دار کرده است.
بنابراین تلاش برای فراهم آوردن امکانات رفاهی در زندگی در صورتی که انگیزه الهی داشته و برای رضای خداوند متعال باشد بسیار پسندیده و شایسته است. هم از این رو حضرت علی (ع) فرمودند: «هر که نیتش درست باشد روزیش زیاد می شود» (میزان الحکمه، باب رزق، ح 7198).
2. رعایت توانایی شخصی: فراهم کردن وسایل رفاهی هر چند به زیبایی ها و ظواهر زندگی دنیا بینجامد، اشکالی ندارد اما نباید کسی بیش از حد توان خود و از روی چشم و همچشمی در حد حرص و طمع به این امور بپردازد و آرامش و آسایش روانی و تعادل اقتصادی زندگی خود و خانواده اش را به هم زند. یعنی برای به دست آوردن لوازم و آسایش، ضد آسودگی عمل کند. این کار نه عاقلانه است و نه خدای مهربان از چنین کارهایی خشنود می شود، بلکه این گونه غرق شدن و توجه کردن به امور دنیایی موجب خشم خداوند است.
پیامبر اسلام (ص) فرمودند: «خدای تعالی به دنیا فرمان داد کسی را که به تو مشغول می شود و خدمت می کند، در رنج و زحمت انداز و کسی را که به تو بی توجه است و تو را می راند، بهره رسان و خدمت کن» (میزان الحکمه، باب دنیا، ح 5778).
3. رعایت روابط اجتماعی: یکی دیگر از معیارهای حدود تجمل توجه به موقعیت اجتماعی است. مثلا کسی که به علت موقعیت شغلی درآمد بالایی دارد اما خویشاوندان و نزدیکانش و دوستانی که با او رفت و آمد دارند ضعیف هستند. او نباید چنان زندگی خود را تغییر دهد که آنها احساس حقارت کنند و نتوانند روابط اجتماعی شان را حفظ کنند.
از نظر فقها تجملات در زندگی باید در شأن شخص باشد نه کمتر و نه بیشتر و این شأن با توجه به شغل و درآمد و موقعیت و روابط اجتماعی هر کس معلوم می شود. ارزیابی این معیار بسیار ساده است، زیرا دشوار شدن روابط صمیمی موجب آزار روحی هر دو طرف می شود و به راحتی می توان آن را حس کرد. به همین علت خدای متعال به این گونه تجمل گرایی ها رضایت نمی دهد.
برای مطالعه بیشتر ر.ک:
– فقر و غنا در قرآن و حدیث، دکتر محمد کاظم شاکری، نشر رایزن، چاپ اول، 1378.
– ماهیت دنیا، عبدالحسین جلالی، انتشارات امیر کبیر، چاپ اول، 1382.