سوره انبياء، آيه 87: («وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَيْهِ فَنادى فِي الظُّلُماتِ أَنْ لا إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِين»)
كلمه «نون» در لغت به معنى ماهى عظيم، يا به تعبير ديگر نهنگ يا وال است و «ذا النون» يعنى مصاحب ماهي عظيم كه همان حضرت يونس (ع) است. تعبير «ظلمات» مي تواند اشاره به ظلمت شب، ظلمت دريا و اعماق آب و ظلمت شكم ماهى عظيم، هر سه بوده باشد همانطور كه روايتى از امام رضا (ع) آن را تاييد مى كند[1].
در اين هنگام ذكري كه سبب نجات حضرت يونس (ع) از ظلمات شد همين فراز پاياني آيه شريفه فوق است: («لا إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّى كُنْتُ مِنَ اَلظَّالِمِينَ») كه به ذكر يونسيه شهرت يافته است. در الدر المنثور روايتي است كه ابن جرير از سعد نقل كرده كه گفت: از رسول خدا (ص) شنيدم كه فرمود: آن اسم از اسامى خدا كه اگر كسى او را با آن بخواند اجابتش مى كند، و هر چه بخواهد مى دهد، همان اسمى است كه يونس فرزند متى خواند.
عرضه داشتم يا رسول اللَّه! آن اسم مخصوص يونس بود، يا براى همه مسلمين؟ فرمود مخصوص يونس و مؤمنين است كه اگر خداى را با آن بخوانند مستجاب مى كند. مگر نشنيده اى كه خداى تعالى مى فرمايد: («وَ كَذلِكَ نُنْجِي الْمُؤْمِنِينَ») پس ايمان شرطى است كه خدا آن را در دعاى دعا كننده شرط كرده است[2].
پي نوشت:
[1] وَ بِإِسْنَادِهِ إِلَى عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجَهْمِ قَالَ: حَضَرْتُ مَجْلِسَ الْمَأْمُونِ وَ عِنْدَهُ الرِّضَا عَلَيْهِ السَّلَامُ … فَقَالَ الرِّضَا عَلَيْهِ السَّلَامُ … فَنادى فِي الظُّلُماتِ: ظُلْمَةِ اللَّيْلَةِ وَ ظُلْمَةِ الْبَحْرِ، وَ ظُلْمَةِ بَطْنِ الْحُوت…». تفسير نور الثقلين، ج3، ص: 450. [2] درالمنثور، ج4، ص334. به نقل ترجمه تفسير الميزان، ج14، ص450.تفسير نمونه و ترجمه تفسير الميزان ذيل آيه شريفه.