منظور از اينكه قرآن بر هفت حرف نازل شده چيست و آيا اين سخن صحيح است؟

به عقيده اهل سنت پيامبر اكرم(ص) براي سهولت مردم از خداوند درخواست كرد كه قرآن را بر هفت حرف نازل كند و نه يك حرف. خداوند نيز دعاي ايشان را مستجاب كرد و قرآن را بر هفت حرف نازل كرد. و اين روايت را از قول پيامبر (ص) نقل مى‏ كنند كه: «خداوند قرآن را براساس هفت حرف نازل كرده است.» اما شيعه معتقد است اين حديث از سوى دشمنان اسلام جعل شده است.
ابتدا به برداشت هاي مختلفي كه از اين روايت شده اشاره مي كنيم و بعد به اثبات عدم صحت اين حديث مي پردازيم.
برخي هفت حرف را در اين روايت به معناي هفت كلمه مترادف مي دانند. اين گروه معتقدند قرآن مشتمل بر الفاظ و كلمات هفت‏گانه‏ اى است كه از نظر معنى، مترادف و با يكديگر هم معنى و يا نزديك به هم مى‏ باشند، مانند «عجّل» و «اسرع» و «اسع» كه هر سه كلمه تقريبا به يك معنى و متضمن معناى امر به تعجيل و شتاب هستند كه بنا به روايات نزول قرآن به هفت‏ حرف، قرآن را با هر يك از اين سه كلمه و كلمات ديگرى مانند آن مى‏ توان خواند.
اما چگونه مى‏ توان گفت كه رسول خدا (ص) تبديل كلمات موجود قرآن را به كلمات ديگر تجويز نموده است، در صورتى كه اين عمل اساس و شالوده قرآن را كه معجزه هميشگى است، در هم مى ‏ريزد، اعجاز جاودانى و حجت همگانى بودن آن را سلب مى‏ كند و شكى نيست كه اين عمل قرآن را از درجه اعتبار ساقط نموده و در نتيجه اين آخرين كتاب آسمانى را مهجور و متروك مى‏ سازد. بنابراين چنين ادعايي اصلا صحيح نمي باشد.
برخي اين هفت حرف را به معناي هفت زبان فصيح دانسته اند. به اين معني كه هر قسمتى از قرآن به زبان يكى از قبايل فصيح هفت‏گانه عرب نازل شده است و اين قبايل عبارتند از: «قريش، هذيل، هوازن، يمن، كنانه، تميم و ثقيف».
اما تأويل نمودن هفت حرف به هفت زبان ادعايى است بدون دليل و گفتارى است بى ‏اساس كه پايه علمى ندارد. هم چنين رواياتي داريم كه در آن زبان قرآن تنها زبان قبيله قريش دانسته شده نه هفت زبان.
برخي نيز حروف هفتگانه را به قرائت هاي هفتگانه تفسير مي كنند.[1] اما بايد گفت اختلاف قرائت ها مربوط به زمان خليفه دوم مي شود. در زمان پيامبر(ص) همه قرآن را به يك شيوه قرائت مي كردند و در زمان عثمان نيز دوباره قرائت قرآن به همان شيوه اصلي خود بازگشت.[2] عثمان هنگام جمع آوري نهايي قرآن يك قرائت را كه قرائت صحيح بود و مورد تاييد اميرالمومنين(ع) نيز بود، پذيرفت و ساير نسخه هاي قرآن كه با قرائت هاي ديگري بود سوزاند. اين امر نشان مي دهد كه تنها يك قرائت مورد تاييد است و خداوند قرآن را بر هفت قرائت نازل نكرده است. زيرا اگر قرآن از سوى خداوند براساس هفت قرائت نازل گرديده بود اين پرسش مطرح مى‏ گردد كه عثمان با چه مجوّزى به جز يك قرائت بقيه وجوه و قراءات قرآنى را از بين برد.
نظريات ديگري نيز در تفسير اين روايت وجود دارد كه به دليل كم اهميت تر بودن، از بيان آنها خودداري مي كنيم.
در نهايت به اين نكته مهم اشاره مي كنيم كه اين روايت ها كه نزول قرآن را بر هفت حرف مي دانند، با روايات ائمه معصومين كه مفسران اصلي قرآن اند رد مي شوند. امام صادق (ع) در ردّ اين حديث فرمود: «دشمنان خدا دروغ مى‏ گويند، قرآن تنها با يك حرف، يعنى با حرف واحد و از پيشگاه خداى واحد آمده است و با يك طريق و روش نيز خوانده مى‏ شود.» بنابراين اين حديث جعلي است و هدف دشمنان از جعل اين حديث آن بوده كه مردم قرآن را به دلخواه خود قرائت كنند و به تدريج نص اصلى قرآن كه در زمان رسول خدا (ص) قرائت مى ‏شده، گم و فراموش گردد. لكن امامان شيعه با اعلام صريح اين حقيقت كه قرآن واحد است و از جانب خداى واحد نازل شده، اين توطئه را خنثى كردند.[3] در ضمن از اين روايت در زمان پيامبر اكرم (ص) هيچ خبري نبود و اين سخن كه قرآن بر هفت حرف نازل شده بعد از رحلت ايشان در زمان خليفه دوم مطرح شد و اين نشان دهنده جعلي بودن اين روايت است.[4] پي نوشت:
[1] . بيان در علوم و مسائل كلى قرآن، سيد ابو القاسم خوئى / هاشم زاده هريسى؛ نجمى‏ ، وزارت ارشاد ،تهران،1382، ص: 248-226
[2] . نزول قرآن و رؤياى هفت حرف، سيد رضا مؤدب، دفتر تبليغات اسلامى‏، قم،1378، ص: 80-79
[3] . بيان در علوم و مسائل كلى قرآن، ص: 248-226
[4] .نزول قرآن و رؤياى هفت حرف، ص: 79