منظور از «مثال لمثال» در کلام امام علی (ع) چیست؟

این حدیث در بیان این حقیقت است که انسان نباید در لذت های دنیایی افراط کند و آخرتش را به خاطر آن از دست بدهد. از این رو در تفاسیر در ذیل قول خدای متعال آمده است: “اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیاةُ الدُّنْیا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ زِینَةٌ”، بدانید که زندگانى دنیا بازى کودکان است و لهو و بطر جوانان است و زینت زنان است و تفاخر اقران است و تکاثر توانگران است، یعنى به این ماند. و گفتند: «ما» زیادت است، و گفتند: کافّه است. “و تَفاخُرٌ بَیْنَکُمْ”، و فخر آوردن است میان شما و مفاخرت و مباهات است در بسیارى مالها و فرزندان، و بعضى اهل اشارت گفتند: لعب کلعب الصّبیان، و لهو کلهو الفتیان، و زینة کزینة النّسوان، و تفاخر کتفاخر الاقران، و تکاثر کتکاثر الدّهقان. و حضرت امیر المؤمنین على- صلوات اللَّه و سلامه علیه- عمّار یاسر را گفت: یا عمّار! بر دنیا اندوه مخور که جمله لذّات دنیا شش است: مطعوم است و مشروب و مشموم و ملبوس و منکوح و مرکوب. امّا شریفترین طعام او انگبین است و آن لعاب مگسى است، و معظم شراب او آب است و همه حیوانات در او یکى‏اند، و شریفترین مشموم او مشک است و او خون آهویى است، و نبیلترین مرکوبش اسب است و مردان را بر پشت او هلاک رسد، و نیکوترین ملبوس او دیباست و آن بافته کرمى است، و معظم منکوح او زنانند و آن‏ مبال فی مبال‏”.[1]

منظور امام (ع) از این بیان بی ارزشی دنیا است و مثال اوّل به معنای تمثیل است و مثال دوم به معنای امثله ای که حضرت بیان کرده است؛ یعنی ارزش دنیا بیشتر از این شش چیز نیست و دنیا به این شش چیز شبیه است.